Filosofie Samenvatting Ethiek vwo

Filosofie Ethiek
Ethiek is het filosofisch onderzoek naar moraal, wat bestaat uit waarden, normen en gedrag.
- Waarden zijn dingen die belangrijk zijn voor mij (bv. gezondheid/vrijheid).
- Normen zijn regels om waarden te beschermen/behouden.
- Gedrag is het daadwerkelijk uitvoeren van je normen; je brengt deze in praktijk.
Een moreel gevoel is een lichamelijke ervaring bij een waardevolle gebeurtenis. Dit gevoel kan
positief of negatief zijn (bv. iem is verkracht 🡪 walging).
Een moreel oordeel is een inzicht bij deze lichamelijke ervaring (wat je van de verkrachting vindt).
Een moreel dilemma is een moeilijke keuze en welke je ook kiest, het levert altijd ellende op (er
wordt sowieso een waarde geschonden). Je MOET ook kiezen (niet kiezen is ook een keuze).
Al deze dingen zijn gebaseerd op de zuilen van het moreel:
- Wederkerigheid: oog om oog, tand om tand/ wie goed doet, goed ontmoet. Belangrijk hierbij
is eerlijkheid en rechtvaardigheid, want dat is hierop gebaseerd.
- Empathie: het vermogen om de gevoelens van een ander te begrijpen (cognitief) en te delen
(emotioneel/lichamelijk). Dit zet ons aan elkaar te steunen. Het verbindt lichamen met
lichamen.
● Er zijn ook 2 natuurlijke grondslagen (biologische reflex) bij empathie te constateren.
Als eerst synchronisatie: je hebt dezelfde gevoelens/emotie als een ander. Daarnaast
is er ook troost: het gevoel bij de synchronisatie.
o Empathie is het vermogen, als ik daar iets mee doe ben ik aan het
synchroniseren en het gevolg is dat men van binnen troost voelt.
De Waal zegt ook dat er 3 elementen in de moraal zijn: een-op-een moraal, zorg voor de
gemeenschap en taal (geen uitleg bij?).
- Een-op-een moraal is gebaseerd op het besef dat eigen gedrag anderen beïnvloedt. Het is
gericht op onderlinge harmonie en de emotie ligt aan de basis hiervan (ipv rede).
- Bij zorg voor gemeenschap is het doel harmonie binnen de gemeenschap.


Verwerpen vernistheorie
De vernistheorie zegt dat zuiverere goedheid niet bestaat, dus dat de biologische aard van de
mensheid zelfzuchtig is en de moraal (bedacht door mensen) is een dun laagje van goedheid dat de
driften van mensen in toom moet houden. De Waal is het hier niet mee eens en geeft bewijzen voor
zijn theorie: aangeboren empathie, altruïsme en samenwerking bij mensen en dieren.

Wetenschappers dachten dat empathie een cognitieve vaardigheid is, dus dat we een bewuste keuze
maakten waarbij we in ons hoofd simuleerden hoe een ander zich moest voelen.
De Waal stelt juist dat empathie ontstaat via een onbewuste, lijfelijke verbintenis die tot stand komt
via gezichten, stemmen en emoties. Mensen besluiten niet empathisch te zijn, ze zijn het gewoon.

Er zijn 2 stappen in het empathisch vermogen: Het begint bij lichamelijke synchronisatie (dat je een
emotie voelt) en op grond van ervaringen daarmee neem je concepten (die gaan over hoe iemand
anders zich voelt in een bepaalde situatie) aan, die je gaat geloven (empathische verbeelding) en die
projecteer je op nieuwe situaties. Bijvoorbeeld: Je ziet een keer dat je moeder thuis komt met een
boze blik, je voelt hierbij dat ze boos is. Dit gebeurt nog een paar keer. Daarna komt ze weer een keer
thuis met een boze blik, dus jij neemt aan dat ze boos is. Het blijkt dat ze gewoon heel diep in
gedachten was en helemaal niet boos. Je hebt je dat dus verbeeld en je concept (boze blik=boze
moeder) geprojecteerd op deze nieuwe situatie.