Fysiologie blok 2
Lipiden: Dit zijn vetten en vetachtige stoffen. Ze hebben als gemeenschappelijk
kenmerk dat ze niet in water oplosbaar zijn. Lipiden kunnen als brandstof gebruikt
worden; ze hebben een hoge energetische waarde van 39 kJ per gram (9,4 kcal/g).
In het lichaam dienen lipiden verder as energiereserve (vetweefsel), als bouwstof
(bv. in celmembranen), als oplosmiddel voor bepaalde vitaminen en als elektrische
isolatie rondom zenuwceluitlopers.
Er zijn 3 groepen lipiden:
1. Triglyceriden
2. Fosfolipiden
3. Steroïden
Triglyceriden: Een type vet die wordt gebruikt als bron en opslagplaats van energie
in het lichaam. Een triglyceridemolecuul bestaat uit een molecuul glycerol en drie
vetzuurmoleculen. Op grond van één of meer dubbele bindingen in het
vetzuurmolecuul worden triglyceriden verdeeld in verzadigde vetzuren en
onverzadigde vetzuren.
Verzadigde vetzuren: De algemene molecuulformule is CnH2n+1COOH. Er is in
verzadigde vetzuren een maximaal aantal H-atomen gebonden. Het komt vooral voor
in dierlijke producten.
Onverzadigde vetzuren: Hier zijn er minder H-atomen gebonden, omdat er tussen
één of enkele C-atomen een dubbele binding zit. Komt vooral voor in plantaardige
producten.
*Verzadigde vetzuren zijn bij kamertemperatuur gestold. Onverzadigde vetzuren zijn
meestal vloeibaar; je noemt ze dan oliën. Dierlijke vetten bevatten veel verzadigde
vetzuren; plantaardige vetten zijn voor het merendeel
onverzadigd.*
Fosfolipiden: Dit zijn vetten waarbij aan het glycerol behalve
de vetzuren ook een fosfaatmolecuul vastzit. Aan de ene
kant zitten de vetzuren; deze kant is hydrofoob
(waterafstotend). Aan de andere kant zit een
fosfaatmolecuul. De fosfaatkant is hydrofiel
(wateraantrekkend) en keert zich dus naar de kant waar
water is. Celmembranen bestaan uit een dubbele laag
fosfolipiden.
Steroïden: Dit zijn vetachtige stoffen die in tegenstelling tot de andere twee soorten
lipiden een ringstructuur hebben. Een belangrijke steroïde is cholesterol. Deze stof
vormt een belangrijk bestanddeel van celmembranen. Sommige hormonen zijn
steroïde, zoals het mannelijke geslachtshormoon testosteron en het vrouwelijk
geslachtshormoon oestrogeen.
,Lipase: Dit is een enzym wat de vetzuren van de glycerol splitst.
*Vetzuren die uit ketens van minder dan 12 C-atomen bestaan, kunnen via de
darmwand direct in de bloedcapillairen (haarvaten) worden opgenomen. Alle grotere
vetzuren en de glycerolmoleculen zijn te groot om de bloedcapillairen te passeren.
Ze worden via de darmwand in het lymfecapillairnetwerk opgenomen en komen via
het lymfevatenstelsel in het bloed terecht.*
Vertering in de dunne darm:
Vindt plaats in het duodenum (twaalfvingerige darm).
Cholecystokinine (CCK) zorgt voor de afgifte van gal en alvleeskliersap.
Gal zorgt voor het emulgeren van vetten -> vormen van kleine vetdruppeltjes.
Gal: Wordt geproduceerd in de lever (600-1000ml/dag). Het wordt opgeslagen in de
galblaas. Gal zorgt voor het emulgeren van vetten. Bestaat uit: galzuren, galzouten,
cholesterol, fosfolipiden, water, elektrolyten en bilirubine.
, Absorptie kan op 2 manieren:
1. Via diffusie gaat het naar de enterocyten
(darmcellen in de villie) en op die manier komt het
in de bloedsomloop.
2. Er worden micellen gevormt, die gaan door naar
de enterocyten en de chylomicronen. Die zorgen
dat het via de lymfe in de bloedsomloop terecht
komt.
Chylomicronen: Dit is de grootste lipoproteine en
bestaat voor 99% uit vet en 1% uit eiwit. Deze deeltjes
transporteren vetten vanuit de darm via de lymfe en het
bloed naar de rest van het lichaam.
Micellen: Deze zijn belangrijk voor de opname van
vetten vanuit de darmen. Gal zorgt
ervoor dat de micellen kunnen
ontstaan. Micellen zijn stoffen die
de vetachtige stoffen omkleden. Zo
ontstaat er een soort bol die aan de
buitenkant uit stoffen bestaan die
oplosbaar zijn in water en binnenin
vetten bevat. Op die manier
kunnen ze de darmcel in. Eenmaal
in de darmcel worden de micellen
weer afgebroken.
Enterohepatische circulatie: Dit
is de circulatie van galzuren,
bilirubine, medicijnen en andere
stoffen van de lever, naar de dunne darm, naar de enterocyten en weer terug naar
de lever.
Adipocyten: Een ander woord voor vetcellen.
*Vetweefsel is ongeveer 15 tot 30% van het lichaamsgewicht. Het kan zich visceraal
(inwendig/om de organen), subcutaan (onderhuids) of inter- en intramusculair (in en
om de spieren) bevinden.*
Ghrelin: Dit is het ‘hongerhormoon’ en wordt geproduceerd in de maag. Vóór de
maaltijd zijn deze levels hoog en na de maaltijd neemt het
weer af. Het stimuleert de voedselinname.
Leptine: Dit is het ‘verzadigingshormoon’ en wordt
geproduceerd in de vetcellen. Een stijging van leptine levels
onderdrukt de eetlust.
Exogene vetten: Vetten die je binnen krijgt vanuit je dieet.
Lipiden: Dit zijn vetten en vetachtige stoffen. Ze hebben als gemeenschappelijk
kenmerk dat ze niet in water oplosbaar zijn. Lipiden kunnen als brandstof gebruikt
worden; ze hebben een hoge energetische waarde van 39 kJ per gram (9,4 kcal/g).
In het lichaam dienen lipiden verder as energiereserve (vetweefsel), als bouwstof
(bv. in celmembranen), als oplosmiddel voor bepaalde vitaminen en als elektrische
isolatie rondom zenuwceluitlopers.
Er zijn 3 groepen lipiden:
1. Triglyceriden
2. Fosfolipiden
3. Steroïden
Triglyceriden: Een type vet die wordt gebruikt als bron en opslagplaats van energie
in het lichaam. Een triglyceridemolecuul bestaat uit een molecuul glycerol en drie
vetzuurmoleculen. Op grond van één of meer dubbele bindingen in het
vetzuurmolecuul worden triglyceriden verdeeld in verzadigde vetzuren en
onverzadigde vetzuren.
Verzadigde vetzuren: De algemene molecuulformule is CnH2n+1COOH. Er is in
verzadigde vetzuren een maximaal aantal H-atomen gebonden. Het komt vooral voor
in dierlijke producten.
Onverzadigde vetzuren: Hier zijn er minder H-atomen gebonden, omdat er tussen
één of enkele C-atomen een dubbele binding zit. Komt vooral voor in plantaardige
producten.
*Verzadigde vetzuren zijn bij kamertemperatuur gestold. Onverzadigde vetzuren zijn
meestal vloeibaar; je noemt ze dan oliën. Dierlijke vetten bevatten veel verzadigde
vetzuren; plantaardige vetten zijn voor het merendeel
onverzadigd.*
Fosfolipiden: Dit zijn vetten waarbij aan het glycerol behalve
de vetzuren ook een fosfaatmolecuul vastzit. Aan de ene
kant zitten de vetzuren; deze kant is hydrofoob
(waterafstotend). Aan de andere kant zit een
fosfaatmolecuul. De fosfaatkant is hydrofiel
(wateraantrekkend) en keert zich dus naar de kant waar
water is. Celmembranen bestaan uit een dubbele laag
fosfolipiden.
Steroïden: Dit zijn vetachtige stoffen die in tegenstelling tot de andere twee soorten
lipiden een ringstructuur hebben. Een belangrijke steroïde is cholesterol. Deze stof
vormt een belangrijk bestanddeel van celmembranen. Sommige hormonen zijn
steroïde, zoals het mannelijke geslachtshormoon testosteron en het vrouwelijk
geslachtshormoon oestrogeen.
,Lipase: Dit is een enzym wat de vetzuren van de glycerol splitst.
*Vetzuren die uit ketens van minder dan 12 C-atomen bestaan, kunnen via de
darmwand direct in de bloedcapillairen (haarvaten) worden opgenomen. Alle grotere
vetzuren en de glycerolmoleculen zijn te groot om de bloedcapillairen te passeren.
Ze worden via de darmwand in het lymfecapillairnetwerk opgenomen en komen via
het lymfevatenstelsel in het bloed terecht.*
Vertering in de dunne darm:
Vindt plaats in het duodenum (twaalfvingerige darm).
Cholecystokinine (CCK) zorgt voor de afgifte van gal en alvleeskliersap.
Gal zorgt voor het emulgeren van vetten -> vormen van kleine vetdruppeltjes.
Gal: Wordt geproduceerd in de lever (600-1000ml/dag). Het wordt opgeslagen in de
galblaas. Gal zorgt voor het emulgeren van vetten. Bestaat uit: galzuren, galzouten,
cholesterol, fosfolipiden, water, elektrolyten en bilirubine.
, Absorptie kan op 2 manieren:
1. Via diffusie gaat het naar de enterocyten
(darmcellen in de villie) en op die manier komt het
in de bloedsomloop.
2. Er worden micellen gevormt, die gaan door naar
de enterocyten en de chylomicronen. Die zorgen
dat het via de lymfe in de bloedsomloop terecht
komt.
Chylomicronen: Dit is de grootste lipoproteine en
bestaat voor 99% uit vet en 1% uit eiwit. Deze deeltjes
transporteren vetten vanuit de darm via de lymfe en het
bloed naar de rest van het lichaam.
Micellen: Deze zijn belangrijk voor de opname van
vetten vanuit de darmen. Gal zorgt
ervoor dat de micellen kunnen
ontstaan. Micellen zijn stoffen die
de vetachtige stoffen omkleden. Zo
ontstaat er een soort bol die aan de
buitenkant uit stoffen bestaan die
oplosbaar zijn in water en binnenin
vetten bevat. Op die manier
kunnen ze de darmcel in. Eenmaal
in de darmcel worden de micellen
weer afgebroken.
Enterohepatische circulatie: Dit
is de circulatie van galzuren,
bilirubine, medicijnen en andere
stoffen van de lever, naar de dunne darm, naar de enterocyten en weer terug naar
de lever.
Adipocyten: Een ander woord voor vetcellen.
*Vetweefsel is ongeveer 15 tot 30% van het lichaamsgewicht. Het kan zich visceraal
(inwendig/om de organen), subcutaan (onderhuids) of inter- en intramusculair (in en
om de spieren) bevinden.*
Ghrelin: Dit is het ‘hongerhormoon’ en wordt geproduceerd in de maag. Vóór de
maaltijd zijn deze levels hoog en na de maaltijd neemt het
weer af. Het stimuleert de voedselinname.
Leptine: Dit is het ‘verzadigingshormoon’ en wordt
geproduceerd in de vetcellen. Een stijging van leptine levels
onderdrukt de eetlust.
Exogene vetten: Vetten die je binnen krijgt vanuit je dieet.
