Inhoudsopgave
Week 1....................................................................................................................................................2
Hoorcollege Introductie & JGZ........................................................................................................2
Hoorcollege Zwangerschap.............................................................................................................4
Werkcollege Zwangerschap..........................................................................................................16
Week 2..................................................................................................................................................16
Werkcollege Kansrijke start en Hechting.......................................................................................16
Hoorcollege Bevalling (& Geboorte).............................................................................................21
Werkcollege Ethiek.......................................................................................................................31
Week 3..................................................................................................................................................33
Werkcollege bevalling...................................................................................................................33
Hoorcollege pasgeborene.............................................................................................................37
Week 4..................................................................................................................................................43
Hoorcollege Ontwikkeling baby........................................................................................................43
Werkcollege Ouderschap..................................................................................................................57
Week 5..................................................................................................................................................61
Hoorcollege Wet- en regelgeving......................................................................................................61
Week 6..................................................................................................................................................70
Hoorcollege Ontwikkeling peuter.....................................................................................................70
Werkcollege Gezondheid en Weerbaarheid.....................................................................................84
Week 7..................................................................................................................................................90
Hoorcollege Ontwikkeling schoolkind...............................................................................................90
Gastles Seksuele ontwikkeling..........................................................................................................99
Week 8................................................................................................................................................101
Hoorcollege Ontwikkeling Puber....................................................................................................101
Werkcollege Maatschappelijke vraagstukken.................................................................................112
,Week 1
Hoorcollege Introductie & JGZ
Ik heb kennis over en inzicht in de basistaken van de JGZ en het Landelijk Professioneel Kader (LPK)
Jeugdgezondheidszorg
Landelijke Professioneel Kader valt binnen wettelijk kader voor de uitvoering van de JGZ. LPK een
steunend & stimulerend kader in het bieden van passende zorg op maat.
De taken van de JGZ zijn verankerd in de Wet Publieke Gezondheid.
Basistaken van de Jeugdgezondheidszorg (JGZ)
- De JGZ richt zich op het bevorderen, beschermen en bewaken van de gezondheid en ontwikkeling
van kinderen en jongeren (0-18 jaar). De basistaken zijn vastgelegd in het Basistakenpakket JGZ.
- De belangrijkste basistaken:
1. Monitoring en signalering
- Volgen van groei, ontwikkeling en gezondheid van jeugdigen.
2. Vaccinatieprogramma’s
- Uitvoeren van het Rijksvaccinatieprogramma.
3. Screenings
- Bijvoorbeeld neonatale hielprik, gehoortest en visusonderzoek.
4. Voorlichting, advies en begeleiding
- Ondersteuning aan ouders over opvoeding, leefstijl en ontwikkeling.
5. Vroegsignalering van risico’s
- Zoals problemen in de thuissituatie, psychosociale problematiek of
ontwikkelingsstoornissen.
6. Preventieve interventies
- Gericht op het voorkomen van gezondheidsproblemen, bv. overgewicht of
middelengebruik.
7. Samenwerking in de keten
- Met o.a. huisartsen, scholen,
jeugdteams en jeugdhulpverlening.
Landelijk Professioneel Kader (LPK)
Jeugdgezondheidszorg
- Het LPK JGZ beschrijft wat goede JGZ-
professionele zorg inhoudt en geeft richting aan de
beroepsuitoefening van artsen, verpleegkundigen
en andere JGZ-professionals.
- Doelen van het LPK:
- Professionele standaard bieden voor
preventieve jeugdgezondheidszorg.
- Ondersteunen bij het maken van
verantwoorde keuzes in de praktijk.
- Samenhang en uniformiteit waarborgen
binnen de JGZ.
- Bevorderen van samenwerking en kwaliteit in de uitvoering.
Het LPK vormt dus de inhoudelijke en professionele basis voor het handelen van JGZ-professionals en
sluit aan op het basistakenpakket.
2
,Basispakket JGZ op hoofdlijnen
- Systematisch volgen
- Beoordelen van de ontwikkeling
- Signaleren van problemen en vroegtijdig opsporen van specifieke stoornissen
- Geven van preventieve voorlichting, advies, instructie en begeleiding.
- Ontzorgen en normaliseren
- Beoordelen of extra ondersteuning, hulp of zorg nodig is en direct de juiste zorg of hulp erbij
halen
- Samenwerken
- Adviseren van gemeenten en scholen
O&O-schema (NCJ) = ontworpen door Brofenbrenner
Het ontwikkelingsaspecten en omgevingsinteractie (O&O-schema) van het NCJ wordt gebruikt in de
JGZ om de ontwikkeling en gezondheid van kinderen systematisch te beoordelen.
- Observatie: verzamelen van objectieve gegevens (groei, gedrag, gezinssituatie, etc.)
- Oordeel: wegen van die gegevens om te bepalen of er sprake is van normale ontwikkeling,
risico of zorg.
Het schema helpt bij vroegsignalering, professioneel handelen en besluitvorming over vervolgacties.
Ik heb kennis over en inzicht in de ontwikkelingen binnen de jeugdgezondheidszorg
Het betekent dat je op de hoogte bent van:
- Veranderende gezondheidsbehoeften van kinderen en jongeren (bijv. meer mentale klachten,
overgewicht, sociale druk).
- Maatschappelijke invloeden zoals armoede, migratie, digitalisering en veranderende
gezinssituaties.
- Nieuwe werkwijzen binnen de JGZ, zoals meer focus op preventie, samenwerking in de wijk,
en gebruik van digitale middelen.
- Beleidsveranderingen en richtlijnen die invloed hebben op hoe de JGZ werkt (bijv. Kansrijke
Start, LPK, integrale jeugdzorg).
Organisatie van vroeger naar nu
- Eerste consultatie bureau 1901
- Ontstaan vanuit de zuigelingensterfte door de artsen. In eerste instantie vooral instruerend,
nu veel meer nadenken met ouders over wat het juiste is voor het kind.
- Vanaf 1991 ging het ook meer over hoe voed je je kind op ipv alleen over hoe je je kind het
beste kunt verschonen etc.
- Nu meer van ziekte naar zorg.
Ik heb kennis over en inzicht in de samenwerkingspartners
Het belangrijkste is het kind en het gezin. Hoe gaat het met het kind en het systeem. Hoe kunnen we
de zorg passend maken.
Het team van JGZ bestaat uit:
- Jeugdverpleegkundige of verpleegkundig specialist
- Jeugdarts
- JGZ-assistente
- Consultatiebureau-assistente
- Soms ook: logopedist en pedagoog
3
, Competenties in een centrum Jeugd en Gezin/ Wijkteam:
- Vraaggericht werken -> de vraag van de cliënt staat centraal.
- Klantgericht werken -> eigen kracht versterken, probleemoplossend vermogen versterken.
- Omgevingsgericht werken -> volgen van alle ontwikkelingen en hierop anticiperen, naast het
signaleren van individuele problemen ook de maatschappelijke ontwikkelingen volgen.
- Samenwerkingsgericht werken en hierbij werken in een netwerkorganisatie.
Ik heb kennis over en inzicht in de invloed van de maatschappelijke ontwikkelingen op de JGZ
Maatschappelijke veranderingen hebben directe impact op hoe de JGZ haar taken uitvoert en waar
de aandacht ligt.
Belangrijke invloeden:
- Toename van diversiteit en migratie:
Meer aandacht nodig voor cultuursensitieve zorg en taalbarrières.
- Veranderende gezinssamenstellingen:
Meer complexiteit in opvoedondersteuning en gezinsbegeleiding.
- Toename psychische problemen bij jeugd:
JGZ speelt een grotere rol in het vroegsignalering van mentale problemen.
- Digitalisering en social media:
Beïnvloeden leefstijl, gedrag en psychisch welzijn van jongeren.
- Toenemende gezondheidsverschillen (door armoede en opleidingsniveau):
Noodzaak tot meer maatwerk en preventieve interventies in kwetsbare groepen.
- Vergrijzing van de zorg en personeelstekorten:
Meer inzet op efficiënt werken, samenwerking en digitale middelen.
- Preventie
Hygiëne, vaccineren en uitleg geven over. Voorkomen is beter dan genezen.
Gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van Jeugdgezondheidszorg.
Hoorcollege Zwangerschap
De student kan kennis en inzicht toepassen met betrekking tot preconceptiezorg
Preconceptiezorg is zorg vóór de zwangerschap die gericht is op het signaleren en verminderen van
biomedische, gedrags- en psychosociale risico’s bij (aanstaande) ouders, om zo de gezondheid van
ouder en kind te bevorderen.
- Geheel aan maatregelen en / of programma’s dat aan risico’s voor de gezondheid van
(aanstaande) ouders en hun toekomstige kind te identificeren
- Geïnformeerde keuzes mogelijk te maken én risico’s te minimaliseren door middel van
voorlichting, counseling en preventie
- Window of opportunity -> vaak zie je dat ouders in deze fase van het leven eerder bereid zijn
om te werken aan bepaalde leefstijlgewoontes of opvoedstijlen.
Het doel is om:
- Risico’s vroegtijdig te herkennen en waar mogelijk te verminderen
- Informatie en begeleiding te bieden voor geïnformeerde keuzes
- Gezonde zwangerschappen en betere uitkomsten voor moeder en kind te bevorderen
Er wordt onderscheid gemaakt tussen:
- Algemene preconceptiezorg: brede voorlichting aan publiek of doelgroepen
- Individuele preconceptiezorg: persoonlijk advies op basis van medische en sociale situatie,
vaak via consulten bij huisarts, verloskundige of specialist
Algemene preconceptie
- Uniforme voorlichting: medisch en psychosociaal
- Algemeen publiek of een specifieke doelgroep binnen de maatschappij
4
Week 1....................................................................................................................................................2
Hoorcollege Introductie & JGZ........................................................................................................2
Hoorcollege Zwangerschap.............................................................................................................4
Werkcollege Zwangerschap..........................................................................................................16
Week 2..................................................................................................................................................16
Werkcollege Kansrijke start en Hechting.......................................................................................16
Hoorcollege Bevalling (& Geboorte).............................................................................................21
Werkcollege Ethiek.......................................................................................................................31
Week 3..................................................................................................................................................33
Werkcollege bevalling...................................................................................................................33
Hoorcollege pasgeborene.............................................................................................................37
Week 4..................................................................................................................................................43
Hoorcollege Ontwikkeling baby........................................................................................................43
Werkcollege Ouderschap..................................................................................................................57
Week 5..................................................................................................................................................61
Hoorcollege Wet- en regelgeving......................................................................................................61
Week 6..................................................................................................................................................70
Hoorcollege Ontwikkeling peuter.....................................................................................................70
Werkcollege Gezondheid en Weerbaarheid.....................................................................................84
Week 7..................................................................................................................................................90
Hoorcollege Ontwikkeling schoolkind...............................................................................................90
Gastles Seksuele ontwikkeling..........................................................................................................99
Week 8................................................................................................................................................101
Hoorcollege Ontwikkeling Puber....................................................................................................101
Werkcollege Maatschappelijke vraagstukken.................................................................................112
,Week 1
Hoorcollege Introductie & JGZ
Ik heb kennis over en inzicht in de basistaken van de JGZ en het Landelijk Professioneel Kader (LPK)
Jeugdgezondheidszorg
Landelijke Professioneel Kader valt binnen wettelijk kader voor de uitvoering van de JGZ. LPK een
steunend & stimulerend kader in het bieden van passende zorg op maat.
De taken van de JGZ zijn verankerd in de Wet Publieke Gezondheid.
Basistaken van de Jeugdgezondheidszorg (JGZ)
- De JGZ richt zich op het bevorderen, beschermen en bewaken van de gezondheid en ontwikkeling
van kinderen en jongeren (0-18 jaar). De basistaken zijn vastgelegd in het Basistakenpakket JGZ.
- De belangrijkste basistaken:
1. Monitoring en signalering
- Volgen van groei, ontwikkeling en gezondheid van jeugdigen.
2. Vaccinatieprogramma’s
- Uitvoeren van het Rijksvaccinatieprogramma.
3. Screenings
- Bijvoorbeeld neonatale hielprik, gehoortest en visusonderzoek.
4. Voorlichting, advies en begeleiding
- Ondersteuning aan ouders over opvoeding, leefstijl en ontwikkeling.
5. Vroegsignalering van risico’s
- Zoals problemen in de thuissituatie, psychosociale problematiek of
ontwikkelingsstoornissen.
6. Preventieve interventies
- Gericht op het voorkomen van gezondheidsproblemen, bv. overgewicht of
middelengebruik.
7. Samenwerking in de keten
- Met o.a. huisartsen, scholen,
jeugdteams en jeugdhulpverlening.
Landelijk Professioneel Kader (LPK)
Jeugdgezondheidszorg
- Het LPK JGZ beschrijft wat goede JGZ-
professionele zorg inhoudt en geeft richting aan de
beroepsuitoefening van artsen, verpleegkundigen
en andere JGZ-professionals.
- Doelen van het LPK:
- Professionele standaard bieden voor
preventieve jeugdgezondheidszorg.
- Ondersteunen bij het maken van
verantwoorde keuzes in de praktijk.
- Samenhang en uniformiteit waarborgen
binnen de JGZ.
- Bevorderen van samenwerking en kwaliteit in de uitvoering.
Het LPK vormt dus de inhoudelijke en professionele basis voor het handelen van JGZ-professionals en
sluit aan op het basistakenpakket.
2
,Basispakket JGZ op hoofdlijnen
- Systematisch volgen
- Beoordelen van de ontwikkeling
- Signaleren van problemen en vroegtijdig opsporen van specifieke stoornissen
- Geven van preventieve voorlichting, advies, instructie en begeleiding.
- Ontzorgen en normaliseren
- Beoordelen of extra ondersteuning, hulp of zorg nodig is en direct de juiste zorg of hulp erbij
halen
- Samenwerken
- Adviseren van gemeenten en scholen
O&O-schema (NCJ) = ontworpen door Brofenbrenner
Het ontwikkelingsaspecten en omgevingsinteractie (O&O-schema) van het NCJ wordt gebruikt in de
JGZ om de ontwikkeling en gezondheid van kinderen systematisch te beoordelen.
- Observatie: verzamelen van objectieve gegevens (groei, gedrag, gezinssituatie, etc.)
- Oordeel: wegen van die gegevens om te bepalen of er sprake is van normale ontwikkeling,
risico of zorg.
Het schema helpt bij vroegsignalering, professioneel handelen en besluitvorming over vervolgacties.
Ik heb kennis over en inzicht in de ontwikkelingen binnen de jeugdgezondheidszorg
Het betekent dat je op de hoogte bent van:
- Veranderende gezondheidsbehoeften van kinderen en jongeren (bijv. meer mentale klachten,
overgewicht, sociale druk).
- Maatschappelijke invloeden zoals armoede, migratie, digitalisering en veranderende
gezinssituaties.
- Nieuwe werkwijzen binnen de JGZ, zoals meer focus op preventie, samenwerking in de wijk,
en gebruik van digitale middelen.
- Beleidsveranderingen en richtlijnen die invloed hebben op hoe de JGZ werkt (bijv. Kansrijke
Start, LPK, integrale jeugdzorg).
Organisatie van vroeger naar nu
- Eerste consultatie bureau 1901
- Ontstaan vanuit de zuigelingensterfte door de artsen. In eerste instantie vooral instruerend,
nu veel meer nadenken met ouders over wat het juiste is voor het kind.
- Vanaf 1991 ging het ook meer over hoe voed je je kind op ipv alleen over hoe je je kind het
beste kunt verschonen etc.
- Nu meer van ziekte naar zorg.
Ik heb kennis over en inzicht in de samenwerkingspartners
Het belangrijkste is het kind en het gezin. Hoe gaat het met het kind en het systeem. Hoe kunnen we
de zorg passend maken.
Het team van JGZ bestaat uit:
- Jeugdverpleegkundige of verpleegkundig specialist
- Jeugdarts
- JGZ-assistente
- Consultatiebureau-assistente
- Soms ook: logopedist en pedagoog
3
, Competenties in een centrum Jeugd en Gezin/ Wijkteam:
- Vraaggericht werken -> de vraag van de cliënt staat centraal.
- Klantgericht werken -> eigen kracht versterken, probleemoplossend vermogen versterken.
- Omgevingsgericht werken -> volgen van alle ontwikkelingen en hierop anticiperen, naast het
signaleren van individuele problemen ook de maatschappelijke ontwikkelingen volgen.
- Samenwerkingsgericht werken en hierbij werken in een netwerkorganisatie.
Ik heb kennis over en inzicht in de invloed van de maatschappelijke ontwikkelingen op de JGZ
Maatschappelijke veranderingen hebben directe impact op hoe de JGZ haar taken uitvoert en waar
de aandacht ligt.
Belangrijke invloeden:
- Toename van diversiteit en migratie:
Meer aandacht nodig voor cultuursensitieve zorg en taalbarrières.
- Veranderende gezinssamenstellingen:
Meer complexiteit in opvoedondersteuning en gezinsbegeleiding.
- Toename psychische problemen bij jeugd:
JGZ speelt een grotere rol in het vroegsignalering van mentale problemen.
- Digitalisering en social media:
Beïnvloeden leefstijl, gedrag en psychisch welzijn van jongeren.
- Toenemende gezondheidsverschillen (door armoede en opleidingsniveau):
Noodzaak tot meer maatwerk en preventieve interventies in kwetsbare groepen.
- Vergrijzing van de zorg en personeelstekorten:
Meer inzet op efficiënt werken, samenwerking en digitale middelen.
- Preventie
Hygiëne, vaccineren en uitleg geven over. Voorkomen is beter dan genezen.
Gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van Jeugdgezondheidszorg.
Hoorcollege Zwangerschap
De student kan kennis en inzicht toepassen met betrekking tot preconceptiezorg
Preconceptiezorg is zorg vóór de zwangerschap die gericht is op het signaleren en verminderen van
biomedische, gedrags- en psychosociale risico’s bij (aanstaande) ouders, om zo de gezondheid van
ouder en kind te bevorderen.
- Geheel aan maatregelen en / of programma’s dat aan risico’s voor de gezondheid van
(aanstaande) ouders en hun toekomstige kind te identificeren
- Geïnformeerde keuzes mogelijk te maken én risico’s te minimaliseren door middel van
voorlichting, counseling en preventie
- Window of opportunity -> vaak zie je dat ouders in deze fase van het leven eerder bereid zijn
om te werken aan bepaalde leefstijlgewoontes of opvoedstijlen.
Het doel is om:
- Risico’s vroegtijdig te herkennen en waar mogelijk te verminderen
- Informatie en begeleiding te bieden voor geïnformeerde keuzes
- Gezonde zwangerschappen en betere uitkomsten voor moeder en kind te bevorderen
Er wordt onderscheid gemaakt tussen:
- Algemene preconceptiezorg: brede voorlichting aan publiek of doelgroepen
- Individuele preconceptiezorg: persoonlijk advies op basis van medische en sociale situatie,
vaak via consulten bij huisarts, verloskundige of specialist
Algemene preconceptie
- Uniforme voorlichting: medisch en psychosociaal
- Algemeen publiek of een specifieke doelgroep binnen de maatschappij
4
