Samenvattingen Basiscollege
1. Wat is bestuurskunde (H1)
2. Waarom overheden (H2 H3)
3. Beleid: elementen en fasen (H4)
4. Organisatietypen (H5)
5. Leiderschap en management (H6 H7)
6. Trends politieke omgeving van beleid (H8)
7. Politiek/ ambtelijke verhoudingen en media (H9 H10)
,1. Wat is bestuurskunde (H1)
Intro
Het eerste hoofdstuk heet: de wereld van het openbaar bestuur. Dat is dus het object van de
bestuurskunde. In het college gaan wij in op de manier waarop bestuurskundigen naar dit
materieel object van studie kijken. We bezien welke begrippen ze daar bij gebruiken. Het zal
blijken dat de bestuurskundigen begrippen ontlenen aan andere disciplines zoals de sociologie (bij
organisatievragen), het recht (bij vragen omtrent bevoegdheden en geldende normen), aan de
economie (bij het definiëren van collectieve goederen en het analyseren van markt falen) en aan
de politicologie (als het gaat om de strijd over de inhoud van het te voeren overheidsbeleid). In
dit college geven wij ook een introductie op het vak, en bespreken we de opzet, tentaminering,
groepsopdrachten, en groepsvorming.
College
(Collegedictaat erbij lezen)
Object van bestuurskunde
• Organisatie (inrichting) en werking van het openbaar bestuur
• Werking 1 externe = extern beleid richting samenleving: overheidsbeleid (boek deel 1)
• Werking 2 interne = interne besluitvorming waaronder samenspel bestuurlijk deel en ambtelijk
deel: organisatie (boek deel 2)
(Deel 3 van het boek gaat over hoe het zit met de scheiding tussen politiek en bestuur)
• Ook andere wetenschappen hebben openbaar bestuur als studieobject = bestuurskundige
hulpwetenschappen
• Bestuurskunde ontleent begrippen aan hulpwetenschappen, vooral: bestuursrecht,
organisatiesociologie en openbare financiën
Wat is openbaar bestuur:
Op die vraag kan verschillende antwoorden verwachten. Die antwoorden variëren met de
disciplinaire achtergrond van de bestuurskundige hulpwetenschap.
Het boek zegt:
‘Bestuur’ drie betekenissen:
1. De activiteit van het besturen
2. De personen die gezamenlijk dat besturen uitoefenen
3. Het geheel van personen en instellingen die bij dat besturen in brede zin een rol spelen
Deze definitie bevat ook het besturen van een private organisatie. Nu komt het kenmerk ‘publiek’
aan de orde:
1. Openbaar besturen is gericht op sturing van de samenleving
2. Dat is: richting geven, koers uitzetten, tot stand brengen van besluiten en zorgen dat deze
maatregelen ook worden uitgevoerd
3. Naleving van publieke besluiten kan worden afgedwongen: alleen de overheid kan besluiten met
harde hand afdwingen
Vier hulpwetenschappen
De definitie van het openbaar bestuur. Er zijn verschillende antwoorden a.d.h.v. achtergronden.
• Econoom:
Openbaar bestuur is het voorzien in collectieve goederen in ruil voor het heffen van belasting.
• Jurist:
Eenzijdige uitoefening van beslissingsbevoegdheden waarvan de naleving kan worden
afgedwongen.
Openbaar bestuur is de instantie die gelegitimeerd is om eenzijdig besluiten te nemen zonder de
instemming van degene tegen wie dat besluit is gericht. Overheid is de enige instantie die geweld
mag gebruiken. (Geweldsmonopolie).
,• Sociologen:
Gezamenlijke belangen van een samenleving dienen, niet alleen de economische belangen maar
ook de culturele identiteit bevorderen.
Onderscheid tussen samenleving en overheid. Overheid zorgen voor AGIL: adaptation, goal
attainment, integration en latency.
• Politicologen:
Het kunnen nemen van bindende beslissingen voor een samenleving als geheel, die dan ook
worden opgevolgd en nageleefd.
Politicologen spreken van een overheid, zolang besluiten van die overheid in de samenleving
worden nagevolgd: of uit angst of o.b.v. legitimiteit/legaliteit.
Zo hebben we 5 verschillende definities gekregen van het formele object van bestuurskunde, maar
tegelijkertijd ookVier hulpwetenschappen
vijf verschillende foci: een bepaald perspectief. Die perspectieven blijken nogal te
verschillen.
Centraal Begrip: focus Subthema’s
Politicologie Macht + invloedsuitoefening Verkiezingen, stemprocedures,
coalitievorming, lobbywerk,
weerstand
Economie Budget, collectieve goederen, Kosten-batenanalyse,
optimale besluitvorming, schaarste belastingheffing,
decentralisatiebudgetten
Rechten Bevoegdheidstoekenning, Legitimiteit, legaliteit
rechtsbescherming tegen de
overheid, gezagsmonopolie
Sociologie Besturen is 1) middelen verwerven, Besturen als activiteit
2) maatschappelijke doelen Besturen als groep daartoe
bereiken, 3) deelactiviteiten op aangewezen personen
elkaar afstemmen, 4) zorgen voor Al die instanties die pogingen doen
onderlinge solidariteit (integratie) samenleving te sturen
1 september 2020 wat is bestuurskunde? 6
Sommige overheidsinstellingen zijn wat meer publiek dan andere:
Barry Bozeman (p.22) (p.21, p.23)
Sommige overheidsinstellingen zijn wat meer publiek
dan andere? (p.21, p.23)
Europese Parlement (1) Private
2de + 1ste Kamer rechtspersoon
privaat
Provinciale Staten (12) met wettelijke
Private
Gemeenteraden (355) taak: rechtspersoon
publiek Algemene Besturen (21) Radboud
met
universiteit,
contractuele
ziekenhuizen,
opdracht:
Europese Commissie Woningcor-
Zelfstandige Arriva,
Regering poratie, Qbuzz, Jumbo
bestuursorganen,
GS veel scholen op Blokker
Regionale organisatie
College B&W confessionele Bol.com
samenwerkings- voor thuiszorg,
DB grondslag, Etc.
verbanden jeugdzorg, etc.
notariskantoor
wetgeving
ambtelijke diensten met subsidie en onder toezicht
1 september 2020 wat is bestuurskunde? 5
, Een opleiding tot een professie?
Woodrow Wilson (1856-1924) (Amerikaanse president)
In Amerika veel onderscheid tussen politiek (machtsstrijd) en bestuur (professionele en loyale
administration)
• Pleidooi voor degelijke en integere, niet-politieke uitvoering van beleid: ingenieurs, juristen,
ambtelijke aanstelling, opleiding
• Public Administration: dienen van de res publica
(Kleine letters public administration is openbaar bestuur (het object), met hoofdletters is
bestuurskunde)
• Als contrapunt voor gekozen politici, machtsstrijd: deskundige ambtenaren: loyaal, deskundig,
objectief, zakelijk, ethiek
• In het verleden: statistiek (volkstellingen), kameralistiek (belasting heffen en eindafrekening
maken), juristen (notulen, besluiten, interpretatie, archivering)
• Opleiding voor ambtenaren
Zelfstandig vakgebied?
• In VS ‘Public Administration’ onderdeel political science. In het Engels heet Openbaar betuur,
public administration. De studie ernaar heet in het Engels Public Adminstration, maar dan met
hoofdletters om verwarring tussen studie en haar object te voorkomen.
• In Duitsland is verwaltungswissenschaft onderdeel bestuursrecht. Bestuurskunde is
Verwaltungswissenschaft.
• Utwente: interdisciplinair vak gericht op toepassing: systematisch beantwoorden concrete
vragen uit bestuurspraktijk
• Rotterdam/Leiden/Utrecht: zelfstandige discipline maar op theoretisch vlak (nog) geen eenheid:
gericht op toepassing (‘klunde’)
• Niet alleen descriptie (beschrijvend onderzoek) en verklaring/voorspelling: maar ook beoordeling
(evaluatie; kritiek) en aanbevelingen (prescriptie)
• Bestuurskunde volgt trends in openbaar bestuur: intelligent en reflexief object van studie
Maar wat is nu de conclusie? Je kan zeggen dat de bestuurskunde zich in belangrijke mate als een
zelfstandige en praktijkgerichte discipline heeft ontwikkeld maar het is wel een discipline die veel te
danken heeft (schatplichtig is) aan de vier hulpwetenschappen: recht, economie, politicologie en
sociologie. Het is nog steeds een interdisciplinair vak waarbij de bestuurskundige zich moet
inspannen om de verschillende benaderingen te integreren.
Normen voor een goed bestuur
1. Democratie:
Burger kan participeren; zoekend naar consensus; responsief (bestuur reageert op signalen burgers)
2. Rechtmatigheid:
Grondslag overheidsoptreden in democratisch vastgestelde wetten; rechtsbescherming;
mensenrechten en beginselen behoorlijk bestuur
3. Doelmatigheid:
Sober, effectief, kerntaken
4. Integriteit:
Openbare verantwoording van het handelen; geen corruptie (onkreukbaar)
(Willink vooral democratisch en rechtmatigheid aspect aan de orde)
Spanningsvelden tussen normen goed bestuur
• Regel geleid beslissen of resultaatgericht werken
• Voorkeuren kiezers volgen of aanspraken individuele burgers respecteren
1. Wat is bestuurskunde (H1)
2. Waarom overheden (H2 H3)
3. Beleid: elementen en fasen (H4)
4. Organisatietypen (H5)
5. Leiderschap en management (H6 H7)
6. Trends politieke omgeving van beleid (H8)
7. Politiek/ ambtelijke verhoudingen en media (H9 H10)
,1. Wat is bestuurskunde (H1)
Intro
Het eerste hoofdstuk heet: de wereld van het openbaar bestuur. Dat is dus het object van de
bestuurskunde. In het college gaan wij in op de manier waarop bestuurskundigen naar dit
materieel object van studie kijken. We bezien welke begrippen ze daar bij gebruiken. Het zal
blijken dat de bestuurskundigen begrippen ontlenen aan andere disciplines zoals de sociologie (bij
organisatievragen), het recht (bij vragen omtrent bevoegdheden en geldende normen), aan de
economie (bij het definiëren van collectieve goederen en het analyseren van markt falen) en aan
de politicologie (als het gaat om de strijd over de inhoud van het te voeren overheidsbeleid). In
dit college geven wij ook een introductie op het vak, en bespreken we de opzet, tentaminering,
groepsopdrachten, en groepsvorming.
College
(Collegedictaat erbij lezen)
Object van bestuurskunde
• Organisatie (inrichting) en werking van het openbaar bestuur
• Werking 1 externe = extern beleid richting samenleving: overheidsbeleid (boek deel 1)
• Werking 2 interne = interne besluitvorming waaronder samenspel bestuurlijk deel en ambtelijk
deel: organisatie (boek deel 2)
(Deel 3 van het boek gaat over hoe het zit met de scheiding tussen politiek en bestuur)
• Ook andere wetenschappen hebben openbaar bestuur als studieobject = bestuurskundige
hulpwetenschappen
• Bestuurskunde ontleent begrippen aan hulpwetenschappen, vooral: bestuursrecht,
organisatiesociologie en openbare financiën
Wat is openbaar bestuur:
Op die vraag kan verschillende antwoorden verwachten. Die antwoorden variëren met de
disciplinaire achtergrond van de bestuurskundige hulpwetenschap.
Het boek zegt:
‘Bestuur’ drie betekenissen:
1. De activiteit van het besturen
2. De personen die gezamenlijk dat besturen uitoefenen
3. Het geheel van personen en instellingen die bij dat besturen in brede zin een rol spelen
Deze definitie bevat ook het besturen van een private organisatie. Nu komt het kenmerk ‘publiek’
aan de orde:
1. Openbaar besturen is gericht op sturing van de samenleving
2. Dat is: richting geven, koers uitzetten, tot stand brengen van besluiten en zorgen dat deze
maatregelen ook worden uitgevoerd
3. Naleving van publieke besluiten kan worden afgedwongen: alleen de overheid kan besluiten met
harde hand afdwingen
Vier hulpwetenschappen
De definitie van het openbaar bestuur. Er zijn verschillende antwoorden a.d.h.v. achtergronden.
• Econoom:
Openbaar bestuur is het voorzien in collectieve goederen in ruil voor het heffen van belasting.
• Jurist:
Eenzijdige uitoefening van beslissingsbevoegdheden waarvan de naleving kan worden
afgedwongen.
Openbaar bestuur is de instantie die gelegitimeerd is om eenzijdig besluiten te nemen zonder de
instemming van degene tegen wie dat besluit is gericht. Overheid is de enige instantie die geweld
mag gebruiken. (Geweldsmonopolie).
,• Sociologen:
Gezamenlijke belangen van een samenleving dienen, niet alleen de economische belangen maar
ook de culturele identiteit bevorderen.
Onderscheid tussen samenleving en overheid. Overheid zorgen voor AGIL: adaptation, goal
attainment, integration en latency.
• Politicologen:
Het kunnen nemen van bindende beslissingen voor een samenleving als geheel, die dan ook
worden opgevolgd en nageleefd.
Politicologen spreken van een overheid, zolang besluiten van die overheid in de samenleving
worden nagevolgd: of uit angst of o.b.v. legitimiteit/legaliteit.
Zo hebben we 5 verschillende definities gekregen van het formele object van bestuurskunde, maar
tegelijkertijd ookVier hulpwetenschappen
vijf verschillende foci: een bepaald perspectief. Die perspectieven blijken nogal te
verschillen.
Centraal Begrip: focus Subthema’s
Politicologie Macht + invloedsuitoefening Verkiezingen, stemprocedures,
coalitievorming, lobbywerk,
weerstand
Economie Budget, collectieve goederen, Kosten-batenanalyse,
optimale besluitvorming, schaarste belastingheffing,
decentralisatiebudgetten
Rechten Bevoegdheidstoekenning, Legitimiteit, legaliteit
rechtsbescherming tegen de
overheid, gezagsmonopolie
Sociologie Besturen is 1) middelen verwerven, Besturen als activiteit
2) maatschappelijke doelen Besturen als groep daartoe
bereiken, 3) deelactiviteiten op aangewezen personen
elkaar afstemmen, 4) zorgen voor Al die instanties die pogingen doen
onderlinge solidariteit (integratie) samenleving te sturen
1 september 2020 wat is bestuurskunde? 6
Sommige overheidsinstellingen zijn wat meer publiek dan andere:
Barry Bozeman (p.22) (p.21, p.23)
Sommige overheidsinstellingen zijn wat meer publiek
dan andere? (p.21, p.23)
Europese Parlement (1) Private
2de + 1ste Kamer rechtspersoon
privaat
Provinciale Staten (12) met wettelijke
Private
Gemeenteraden (355) taak: rechtspersoon
publiek Algemene Besturen (21) Radboud
met
universiteit,
contractuele
ziekenhuizen,
opdracht:
Europese Commissie Woningcor-
Zelfstandige Arriva,
Regering poratie, Qbuzz, Jumbo
bestuursorganen,
GS veel scholen op Blokker
Regionale organisatie
College B&W confessionele Bol.com
samenwerkings- voor thuiszorg,
DB grondslag, Etc.
verbanden jeugdzorg, etc.
notariskantoor
wetgeving
ambtelijke diensten met subsidie en onder toezicht
1 september 2020 wat is bestuurskunde? 5
, Een opleiding tot een professie?
Woodrow Wilson (1856-1924) (Amerikaanse president)
In Amerika veel onderscheid tussen politiek (machtsstrijd) en bestuur (professionele en loyale
administration)
• Pleidooi voor degelijke en integere, niet-politieke uitvoering van beleid: ingenieurs, juristen,
ambtelijke aanstelling, opleiding
• Public Administration: dienen van de res publica
(Kleine letters public administration is openbaar bestuur (het object), met hoofdletters is
bestuurskunde)
• Als contrapunt voor gekozen politici, machtsstrijd: deskundige ambtenaren: loyaal, deskundig,
objectief, zakelijk, ethiek
• In het verleden: statistiek (volkstellingen), kameralistiek (belasting heffen en eindafrekening
maken), juristen (notulen, besluiten, interpretatie, archivering)
• Opleiding voor ambtenaren
Zelfstandig vakgebied?
• In VS ‘Public Administration’ onderdeel political science. In het Engels heet Openbaar betuur,
public administration. De studie ernaar heet in het Engels Public Adminstration, maar dan met
hoofdletters om verwarring tussen studie en haar object te voorkomen.
• In Duitsland is verwaltungswissenschaft onderdeel bestuursrecht. Bestuurskunde is
Verwaltungswissenschaft.
• Utwente: interdisciplinair vak gericht op toepassing: systematisch beantwoorden concrete
vragen uit bestuurspraktijk
• Rotterdam/Leiden/Utrecht: zelfstandige discipline maar op theoretisch vlak (nog) geen eenheid:
gericht op toepassing (‘klunde’)
• Niet alleen descriptie (beschrijvend onderzoek) en verklaring/voorspelling: maar ook beoordeling
(evaluatie; kritiek) en aanbevelingen (prescriptie)
• Bestuurskunde volgt trends in openbaar bestuur: intelligent en reflexief object van studie
Maar wat is nu de conclusie? Je kan zeggen dat de bestuurskunde zich in belangrijke mate als een
zelfstandige en praktijkgerichte discipline heeft ontwikkeld maar het is wel een discipline die veel te
danken heeft (schatplichtig is) aan de vier hulpwetenschappen: recht, economie, politicologie en
sociologie. Het is nog steeds een interdisciplinair vak waarbij de bestuurskundige zich moet
inspannen om de verschillende benaderingen te integreren.
Normen voor een goed bestuur
1. Democratie:
Burger kan participeren; zoekend naar consensus; responsief (bestuur reageert op signalen burgers)
2. Rechtmatigheid:
Grondslag overheidsoptreden in democratisch vastgestelde wetten; rechtsbescherming;
mensenrechten en beginselen behoorlijk bestuur
3. Doelmatigheid:
Sober, effectief, kerntaken
4. Integriteit:
Openbare verantwoording van het handelen; geen corruptie (onkreukbaar)
(Willink vooral democratisch en rechtmatigheid aspect aan de orde)
Spanningsvelden tussen normen goed bestuur
• Regel geleid beslissen of resultaatgericht werken
• Voorkeuren kiezers volgen of aanspraken individuele burgers respecteren
