Samenvatting theorie 'Stem: Assessment en Therapie 1'

STEM: ASSESSMENT EN THERAPIE 1
DEEL 1: ALGEMENE KENNIS VAN STEM

1. BASISBEGRIPPEN

1.1 DE NORMALE STEM

Stem = het geluid dat door de daartoe dienende organen ih strottenhoofd wordt
voortgebracht

Rol bij menselijke communicatie

 Maakt communicatie hoorbaar
 Info emotionele toestand spreker
 Para-verbale info (intonatie, klemtoon, volume,…)
 Invloed op sociale interactie tssn spreker en luisteraar
Termen gebruiken als:
 Typisch/atypisch
 Aangepast/onaangepast
 Ziek/gezond
 Geschikt/ongeschikt
Afhankelijk vh standpunt v waaruit men het stemgedrag bekijkt en de noden vd
spreker, zal een stem meer of minder geschikt zijn voor één of andere specifieke taak
Normale stem = afwezigheid v problemen als: stemplooiafwijking, heesheid,
ruwheid, overmatige spanning, instabiliteit
 Stemgeluid dat we waarnemen niet alleen resultaat vd stemplooitrilling ih
strottenhoofd (= bron)
 Brongeluid wordt ook ‘gekleurd’ door bovenliggende filter (resonantie – ruimten:
keel -, mond- en neusholte) & verschaft aan stem een specifiek timbre of
klankkleur
 Samen met articulatie of vorming vd spraakklanken vormen stemplooitrilling en
resonantie het spraakgeluid zoals de luisteraar het waarneemt (=output)

FONATIE

= proces v willekeurige klankproductie dmv een luchtstroom door de larynx
= resultaat vd aërodynamische krachten op het inherent elastisch weefsel vd
stemplooien, waardoor ze in trilling worden gebracht en zo een akoestische energie
voortbrengen die we ‘stem’ noemen.
 Fonatie  het proces v tot
stand komen vh stemgeluid
(stemvorming)
 Stem  akoestisch product v
dat proces


1

,  Musculaire en aërodynamische krachten die resulteren ie grote variatie v
toonhoogte en luidheid




KENMERKEN VAN DE NORMALE STEM




Luidheid &
toonhoogte:
 Dienen aangepast te zijn ad persoon (man/vrouw), de leeftijd (kind/volwassene)
en ad situatie
 Makkelijk meetbaar met luidheidsniveaumeter (dB – meter) of toonhoogtemeter
 Specifieke normen voorhanden

Stemkwaliteit:
 Verzameling v labels voor verschillen in vocale kwaliteit
 Multidimensionale perceptuele constructie
 Het resultaat ve interactie tssn het akoestische signaal vd stem en de auditieve
en cognitieve processen vd luisteraar

SPREEKSTEM EN ZANGSTEM

Zangstem:

 Stelt andere eisen qua toonhoogte en intensiteit
 Vereist groter bereik en beheersing v intensiteit en frequentie (flexibiliteit)
 Diepe ademhaling en grotere adembeheersing nodig

Spreekstem:

 Gewone ademhaling om conversatie te voeren

STEMSTOORNIS

Wanneer?



2

,  Stemkwaliteit, toonhoogte en luidheid verschillen/zijn niet aangepast aan
geslacht, culturele achtergrond of geografische locatie
 Bezorgdheid over het hebben van abnormale stem die niet voldoet ad
dagelijkse behoeften (zonder ervaring anderen)
 Beperking van vocale flexibiliteit, uithoudingsvermogen en verwachtingen
gerelateerd aan lichaamstype, talige gemeenschap, communicatie- en
performantienoden

Pathologische stem

 Dysfone stem: slecht klinken van de stem
 Afone stem: volledig wegvallen van de stem
Niet alle dysfone stemmen zijn hees bv. mutatiestoornis is dysfonie maar geen
heesheid  omgekeerd is elke heesheid wel een vorm v dysfonie

RESONANTIE, TIMBRE (KLANKKLEUR)

Grondtoon die door stemplooitrilling wordt gegenereerd, krijgt door resonantie
specifieke klankkeur of timbre door toevoeging v boventonen
wijzigingen in aanzetstuk: klankkleur veranderen
 Borstkas geen effectieve resonator
 Resonantie speelt !! rol in stemtherapie

VOCALISEREN/VOCALISE

= louter voortbrengen v vocalen zonder toevoeging v andere spraakklanken
(consonanten)
 Kinderen: intentionele communicatie, voorafgaan ah brabbelen
 ‘Vocalises’ = specifieke opwarmingsoefeningen

FLUISTEREN

= trilling v stemplooien verhinderd door opspannen vh membraneuze gedeelte
(voorste 2/3) nr quasi volledige adductie
 Hard fluisteren  grote compressie vd luchtstroom
 Zacht fluisteren  geringe compressie
 Bij fluisteren valt de resonantie ih aanzetstuk weg, maar blijft de articulatie
ongewijzigd

VOCAAL REGISTER

= reeks v aaneensluitende tonen met gelijke klankkleur in spraak en zang
 Kenmerkend: gemeenschappelijke klankkeur die het gevolg is ve specifieke
instelling vh strottenhoofd en de mond-keel-neusholte
 Meest bekend: kopstem (hoog register/falsetregister) & borststem (laag
register/modale register)
1.2 STEMGEBRUIKERS

3

, Gezonde stem of niet-pathologische stem

= verzamelbegrip voor een grote variatie aan stemmen

 Typische stem: dagdagelijkse taken uitvoeren zonder problemen (meeste
mensen)
 Getrainde stem: beroepsmatig of hobbymatige stem gebruiken en nodig
hebben
 Exceptionele stem: beantwoorden aan uitzonderlijke voorwaarden
o In hoge mate getraind
o Moet voldoen aan bepaalde eisen

Professioneel stemgebruiker = persoon voor wie stem primaire instrument is om
beroep uit te oefenen

Indeling Koufman en Isaacson (1991)  4 niveaus v professionele afhankelijkheid
1. Elite vocal performers: kleinste stemprobleem zorgt voor problemen (bv.
zanger, acteur)
2. Professional voice users: aanzienlijke invloed op beroep (bv. leerkracht,
receptionist)
3. Nonvocal professionals: werk wel nog uitvoeren, minder afhankelijk v stem (bv.
verkoper/dokter)
4. Nonvocal nonprofessionals: geen invloed op job (bv. schrijnwerker)

Deze indeling wordt minder gebruikt omdat je niet alle beroepen hierin kan
onderverdelen

Tabel: categorieën v stemgebruikers volgens vocale noden, competenties,
kwetsbaarheid en stemzorgnood:




4