Samenvatting Psychologie van arbeid en gezondheid PB0214

Thema 1:
Introducti
e in
psycholo
gie van
arbeid en

,gezondhe
id




2

,Hoofdstuk 1 De psychologie van arbeid en gezondheid: verleden, heden
en toekomst
1. Definitie en Ontstaansgeschiedenis van A&G-psychologie
A&G-psychologie heeft haar wortels in onderzoek naar werkgerelateerde
vermoeidheid en psychologische stress. Het ontstond officieel rond 1990 met
steun van Amerikaanse organisaties zoals de APA en NIOSH. Het vakgebied
beoogt niet alleen het behandelen van disfunctioneren bij werknemers maar legt
nadruk op het bevorderen van gezondheid, welzijn, motivatie en prestaties op de
werkvloer.

Multidimensioneel begrip van geestelijke gezondheid Warr (2007):

1) Affectief welbevinden – je prettig voelen
2) Competentie – in staat zijn je werk goed te kunnen doen
3) Autonomie – eigen keuzen in je werk kunnen maken
4) Aspiratie – iets in je werk willen bereiken

2. Belang van A&G-psychologie: Sociale en Arbeidsomstandigheden

 Arbeidsveranderingen: Door technologische vooruitgang werken steeds
meer mensen met hun hoofd en emoties in plaats van met hun handen. Dit
heeft geleid tot een verschuiving van fysieke naar psychische
gezondheidsproblemen. Daarnaast stellen moderne
bedrijfsvoeringsmethoden zoals lean production en management by
objectives hoge eisen aan werknemers.
 Verwachtingen en werktempo: Het werktempo is de laatste decennia
fors gestegen, waardoor werk vergeleken wordt met topsport. Nederland
stond tot de eeuwwisseling bovenaan in werkintensiteit binnen de EU,
maar zit tegenwoordig in de middenmoot. Bovendien is het psychologische
contract tussen werknemer en organisatie aan slijtage onderhevig;
werknemers voelen vaak dat de toenemende eisen niet gepaard gaan met
evenredige beloningen of zekerheid.
 Sociaal-culturele veranderingen: Hogere arbeidsparticipatie, vooral
van vrouwen en ouderen, hebben nieuwe uitdagingen voor
werkgerelateerde gezondheid met zich meegebracht. Nederland is
Europees koploper in het aantal alleenstaande huishoudens, wat resulteert
in minder sociale steun in moeilijke werksituaties. Ook is het ziektebegrip
in de loop van de eeuw verbreed, waardoor termen als stress en burn-out
gangbaar zijn geworden.

3. Praktische Toepassing van A&G-psychologie
A&G-psychologie is niet alleen een onderzoeksgebied maar ook een praktijkveld.
Het werkveld omvat diverse activiteiten zoals:

 Assessment: Voorbeelden Risico-inventarisatie en -evaluatie (RIE) en het
PMO.
 Individuele begeleiding en behandeling
 Training en ontwikkeling
 Advies aan management en beleid

4. Onderzoeksdomein binnen A&G-psychologie



3

,  Stressonderzoek en modellen: Stressonderzoek heeft zijn wortels in
fysiologische stressstudies uit de vroege 20e eeuw (Cannon en Selye).
Selye introduceerde de term "stress" en postuleerde het “general
adaptation syndrome” (GAS), dat de uniforme fysiologische reacties op
stress verklaart. Vanaf de jaren 1950 breidde het onderzoek zich uit naar
psychologische stress (Lazarus).
 Empirisch en actiegericht onderzoek: A&G-psychologen combineren
hypothesetoetsend onderzoek met praktijkgerichte interventies.
Voorbeelden zijn vragenlijsten voor stressinventarisatie en effectieve
interventies tegen ziekteverzuim en psychische klachten
 Organisatiebreed onderzoek en tools: Er zijn hulpmiddelen ontwikkeld,
zoals vragenlijsten en richtlijnen voor werkstress, die A&G-psychologen in
staat stellen om evidence-based te werken en concrete adviezen te geven
voor verbetering van de arbeidsomstandigheden.

Onderzoek

1. Theoriegestuurd onderzoek (empirische cyclus):
Dit type onderzoek begint met het formuleren van een
hypothese, gevolgd door het verzamelen en
analyseren van gegevens om deze hypothese te
toetsen. Een voorbeeld is het onderzoeken van het
verband tussen ervaren onbillijkheid op de werkvloer
en het ziekteverzuim van werknemers.
2. Probleemgestuurd onderzoek (regulatieve
cyclus): Dit onderzoek focust op het oplossen van
concrete problemen. Na probleemidentificatie worden
interventies ontworpen, uitgevoerd, en geëvalueerd,
zoals bijvoorbeeld stressmanagementtrainingen. Dit
onderzoek kan experimentele en controle-groepen
omvatten om de effectiviteit van interventies te
bepalen.
3. Non-cyclisch probleemgestuurd onderzoek: Dit
type richt zich op het verzamelen van feitelijke
gegevens (fact-finding) of het ontwikkelen van
praktische hulpmiddelen zoals vragenlijsten en
richtlijnen. Voorbeelden zijn beschrijvend onderzoek
naar ziekteverzuimpatronen of het ontwikkelen van
stressmeetinstrumenten.

Interventiecyclus
De interventiecyclus is een model dat vier fasen omvat om
systematisch een probleem op te lossen door middel van
psychologische interventies. Dit proces bestaat uit de
volgende fasen:

1. Diagnose
 Probleemanalyse: Identificeer en definieer het
probleem nauwkeurig.
 Gedragsanalyse: Onderzoek welk gedrag en
welke omgevingsfactoren samenhangen met het
probleem.
 Determinantenanalyse: Bepaal de
achterliggende factoren van het gedrag en

4

, onderzoek of deze beïnvloedbaar zijn door interventies.

2. Voorbereiding
 Interventiekeuze: Kies een bestaande, bewezen interventie of
onderzoek aanpassingen voor de specifieke context.
 Ontwikkelen van een interventie: Indien er geen passende
interventie bestaat, ontwerp er dan een. Hierbij is pretesten belangrijk
om de effectiviteit te waarborgen.

3. Implementatie
 Initiële implementatie: Voer de interventie uit en monitor de
effecten.
 Continuering: Beoordeel of de interventie op lange termijn kan
worden voortgezet en of er aanpassingen nodig zijn.

4. Evaluatie
 Procesevaluatie: Evalueer het verloop en de uitvoering van elke fase.
 Effectevaluatie: Onderzoek het effect van de interventie op het
probleem en het bijbehorende gedrag om te bepalen of voortzetting of
aanpassing nodig is.




5