HOOFDSTUK 1:
1.1 Het sociale en de sociologie
Sociologie Wetenschap van het sociale
Latijnse woord=socius (metgezel, compagnon)
Griekse woord=logos (leer/wetenschap, rede, studie)
Sociologisch een algmene denktrant die het sociale gedurig uiteenlegt in sociale relaties
perspectief en,
vooral, geziene en ongeziene afhankelijkheden van vaak onbekende
anderen
materieel object: feitelijke voorwerp gedeeld met andere soc.wet.
formeel object: wijze waarop sociologie het sociale benadert
Basisvragen 1. hoe is een geordende samenleving mogelijk?
2. hoe werkt het samenleven door in individuele levens?
3. hoe zien de basiscontouren van onze samenleving eruit?
4. hoe komen we tot een algemene, tevens empirisch onderbouwde
sociologische kennis?
Kwantitatief onderzoek In cijfers uitdrukbare bevindingen of ‘harde data’ die bovendien
gelden voor de onderzochte sociale groepering
Kwalitatief onderzoek Bestudeert sociale fenomenen ‘in de diepte”
Participerende observatie, diepte-interview
Sociologische driehoek feitelijke sociologiebeoefening komt neer op een drieledig gebeuren dat
pendelt tussen theorievorming, empirisch onderzoek en (het ondersteunen
van) sociale sturing
1.2 Over sociale relaties, bindingen en verbanden
Sociaal handelen (Weber) het handelen van een actor is georiënteerd op het handelen van een
of meer andere actoren
Actor stelt handelingen en bezit handelingsvermogen
onderscheid:
➔ individuele actoren: handelen van individuen
➔ collectieve actoren: ‘in naam van’
(Engels: agency)
Sociale relatie, verhouding hierbij raken de sociale handelingen van twee of meer actoren met
of betrekking elkaar verweven
samenhandelen gaat vooraf aan de sociale relatie/verhoudingen, voorwaarde
= minimum aan wederzijdse
Georiënteerdheid
(Engels = joint action)
1. zelfreferentialiteit: binnen een proces van samenhandelen
refereert ieder nieuw element aan eenzelfde soort element
, 2. dynamisch & tijdsgebonden proces
3. open, onvoorspelbaar karakter
4. reflexieve monitoring van handelen: voortdurend succesvol
sturen & controleren door de actor van zijn eigen activiteit
(minimale psychische betrokkenheid) (Engels= to monitor)
Afhankelijkheidsverhouding De actoren hebben elkaar nodig
of sociale binding Typen:
➔ cognitieve sociale binding (kennis vb. docent -student)
➔ economische binding
➔ politieke bindingen
➔ affectieve bindingen
Sociaal verband samenhangende geheel van sociale bindingen, duurzaam + voor
derden
zichtbaar (vb. vriendengroep,ziekenhuis)
➔ cognitief (sociaal) verband (kennis vb. KUL)
➔ economisch verband
➔ politieke verbanden
➔ affectieve verbanden
1.3 Van veralgemeende afhankelijkheid naar
wereldsamenleving
Veralgemeende of We zijn van bijzonder veel gespecialiseerde beroepsbeoefenaren een
gegeneraliseerde beetje afhankelijk (gespecialiseerde beroepsbeoefenaren, BV. bakkers)
afhankelijkheid
Sociaal netwerk Lange ketting van afhankelijkheden (productie van een specifiek product)
Verdinglijking of reïficatie een autonoom object dat buiten ons om bestaat en een eigen
werkzaamheid bezit
(gedraagt zich als actor vb. de economie)
Maatschappij of het momentane geheel van alle sociale relaties, bindingen, verbanden en
samenleving netwerken = hyper dynamische realiteit
(maatschappij = synoniem van ‘het sociale’)
Nationale of regionale gebonden aan territoriale en vaak ook politieke grenzen
samenleving = verouderd → transnationalisme
Globalisering of 2 grote dimensies:
mondialisering 1. sociale relaties tussen geografisch verafgelegen actoren
Held: Global 2. sociale netwerken en verbanden met transcontinentaal en in
transformations tendentie mondiaal of wereldomspannend karakter
Wereldmaatschappij het momentane geheel van transcontinentale, in aanleg mondiale
sociale relaties, bindingen, verbanden en netwerken
Kosmopolitisme Mondiaal/wereldbewustzijn
(VB. bekommernis om mensenrechten wereldwijd)
1.4 Sociologische verbeeldingskracht
Relationeel denken Denken in termen van sociale netwerken
Egocentrische samenleving als een reeks van concentrische cirkels van anderen
maatschappijbeeld rondom
Elias een ik of ego.
, Sociale afstand groeit en individuele betrokkenheid daalt wat al snel
kan resulteren in sociale blindheid
Sociologische breed:
verbeeldingskracht ➔ het vermogen om zichzelf te observeren als een knooppunt
Wright Mills: The van én in menigvuldige sociale bindingen, verbanden of
sociological imagination: netwerken die het eigen denken en handelen mede vormgeven
sociologische beperkt:
verbeeldingskracht ➔ het vermogen om persoonlijke problemen met sociale feiten
of veranderingen te verbinden
in navolging van Mills:
➔ individuele moeilijkheden & sociaal probleem
vb. werkloosheid: weinig =individueel, veel = sociaal
Victim blaming/ blaming het slachtoffer krijgt de schuld en is daarom géén slachtoffer meer,
the victim maar de eigenlijke dader of minstens medeverantwoordelijke
1.5 Sociologie en sociaal engagement
Defamiliarisering Tot dan toe vertrouwde stukjes sociale realiteit worden enigszins
onvertrouwd, schijnbaar bekend terrein blijkt bij nader toezien
meerdere onbekende dimensies te herbergen
Waarderingsvrijheid/morele Onderzoek zonder eigen waarden voorop te stellen en uit te werken
neutraliteit ➔ Kritische/Geëngageerde sociologiebeoefening =
Standpunttheorie Het innemen van het standpunt van de onderdrukte
Principe van de scheiding Strikt empirische vaststellingen zijn mogelijk en staan los van hun
tussen feiten en waarden eventuele waardering of evaluatie onderzoeker moet onderscheid
Weber maken tussen constateren empirische feiten & eigen praktische
waardebepalingen
Sociaal reformisme Eerder bescheiden streven naar beleidsmatig haalbare
hervormingen o.b.v ‘harde feiten’
Sociaalprobleemsociologie Meerderheid onderzoeken soc. wet. focust op sociaal
achtergestelde groepen
1.6 Goede bedoelingen en hun onbedoelde gevolgen
Onbedoelde gevolgen Uitkomsten die anders uitvallen dan werd bedoeld door de handelende
actor
Perverse effecten Het tegenovergestelde van wat werd beoogd/bedoeld
Boudon
➔ Mattheüseffect Deleeck =Beter gesitueerden profiteren significant meer dan
lagere sociale groepen
Paradox van de Leren afhankelijkheden en effecten te doorgronden, maar tegelijkertijd
sociologische verhoogd bewustzijn van de weerbarstigheid van het sociale, wat soc.
verbeeldingskracht veranderingszin kan temperen.
‘Self-denying prophecy’ / Een aanvankelijk correcte of ware voorspelling zorgt onbedoeld voor
zichzelf weerleggende of een
zichzelf vernietigende handelen dat de voorspelling tenietdoet
voorspelling
, Thomas-theorema ‘If men define situations as real, they are real in their consequences’
self-fulfilling prophecy = ‘Wanneer mensen situaties als reëel definiëren, hebben die reële
gevolgen’
Vb. stereotype
Situatiedefinitie De interpretatie van een verschijnsel die zegt ‘wat het geval is’
self-fulfilling prophecy VB. ‘dit wordt de nieuwe zomerhit’
1.1 Het sociale en de sociologie
Sociologie Wetenschap van het sociale
Latijnse woord=socius (metgezel, compagnon)
Griekse woord=logos (leer/wetenschap, rede, studie)
Sociologisch een algmene denktrant die het sociale gedurig uiteenlegt in sociale relaties
perspectief en,
vooral, geziene en ongeziene afhankelijkheden van vaak onbekende
anderen
materieel object: feitelijke voorwerp gedeeld met andere soc.wet.
formeel object: wijze waarop sociologie het sociale benadert
Basisvragen 1. hoe is een geordende samenleving mogelijk?
2. hoe werkt het samenleven door in individuele levens?
3. hoe zien de basiscontouren van onze samenleving eruit?
4. hoe komen we tot een algemene, tevens empirisch onderbouwde
sociologische kennis?
Kwantitatief onderzoek In cijfers uitdrukbare bevindingen of ‘harde data’ die bovendien
gelden voor de onderzochte sociale groepering
Kwalitatief onderzoek Bestudeert sociale fenomenen ‘in de diepte”
Participerende observatie, diepte-interview
Sociologische driehoek feitelijke sociologiebeoefening komt neer op een drieledig gebeuren dat
pendelt tussen theorievorming, empirisch onderzoek en (het ondersteunen
van) sociale sturing
1.2 Over sociale relaties, bindingen en verbanden
Sociaal handelen (Weber) het handelen van een actor is georiënteerd op het handelen van een
of meer andere actoren
Actor stelt handelingen en bezit handelingsvermogen
onderscheid:
➔ individuele actoren: handelen van individuen
➔ collectieve actoren: ‘in naam van’
(Engels: agency)
Sociale relatie, verhouding hierbij raken de sociale handelingen van twee of meer actoren met
of betrekking elkaar verweven
samenhandelen gaat vooraf aan de sociale relatie/verhoudingen, voorwaarde
= minimum aan wederzijdse
Georiënteerdheid
(Engels = joint action)
1. zelfreferentialiteit: binnen een proces van samenhandelen
refereert ieder nieuw element aan eenzelfde soort element
, 2. dynamisch & tijdsgebonden proces
3. open, onvoorspelbaar karakter
4. reflexieve monitoring van handelen: voortdurend succesvol
sturen & controleren door de actor van zijn eigen activiteit
(minimale psychische betrokkenheid) (Engels= to monitor)
Afhankelijkheidsverhouding De actoren hebben elkaar nodig
of sociale binding Typen:
➔ cognitieve sociale binding (kennis vb. docent -student)
➔ economische binding
➔ politieke bindingen
➔ affectieve bindingen
Sociaal verband samenhangende geheel van sociale bindingen, duurzaam + voor
derden
zichtbaar (vb. vriendengroep,ziekenhuis)
➔ cognitief (sociaal) verband (kennis vb. KUL)
➔ economisch verband
➔ politieke verbanden
➔ affectieve verbanden
1.3 Van veralgemeende afhankelijkheid naar
wereldsamenleving
Veralgemeende of We zijn van bijzonder veel gespecialiseerde beroepsbeoefenaren een
gegeneraliseerde beetje afhankelijk (gespecialiseerde beroepsbeoefenaren, BV. bakkers)
afhankelijkheid
Sociaal netwerk Lange ketting van afhankelijkheden (productie van een specifiek product)
Verdinglijking of reïficatie een autonoom object dat buiten ons om bestaat en een eigen
werkzaamheid bezit
(gedraagt zich als actor vb. de economie)
Maatschappij of het momentane geheel van alle sociale relaties, bindingen, verbanden en
samenleving netwerken = hyper dynamische realiteit
(maatschappij = synoniem van ‘het sociale’)
Nationale of regionale gebonden aan territoriale en vaak ook politieke grenzen
samenleving = verouderd → transnationalisme
Globalisering of 2 grote dimensies:
mondialisering 1. sociale relaties tussen geografisch verafgelegen actoren
Held: Global 2. sociale netwerken en verbanden met transcontinentaal en in
transformations tendentie mondiaal of wereldomspannend karakter
Wereldmaatschappij het momentane geheel van transcontinentale, in aanleg mondiale
sociale relaties, bindingen, verbanden en netwerken
Kosmopolitisme Mondiaal/wereldbewustzijn
(VB. bekommernis om mensenrechten wereldwijd)
1.4 Sociologische verbeeldingskracht
Relationeel denken Denken in termen van sociale netwerken
Egocentrische samenleving als een reeks van concentrische cirkels van anderen
maatschappijbeeld rondom
Elias een ik of ego.
, Sociale afstand groeit en individuele betrokkenheid daalt wat al snel
kan resulteren in sociale blindheid
Sociologische breed:
verbeeldingskracht ➔ het vermogen om zichzelf te observeren als een knooppunt
Wright Mills: The van én in menigvuldige sociale bindingen, verbanden of
sociological imagination: netwerken die het eigen denken en handelen mede vormgeven
sociologische beperkt:
verbeeldingskracht ➔ het vermogen om persoonlijke problemen met sociale feiten
of veranderingen te verbinden
in navolging van Mills:
➔ individuele moeilijkheden & sociaal probleem
vb. werkloosheid: weinig =individueel, veel = sociaal
Victim blaming/ blaming het slachtoffer krijgt de schuld en is daarom géén slachtoffer meer,
the victim maar de eigenlijke dader of minstens medeverantwoordelijke
1.5 Sociologie en sociaal engagement
Defamiliarisering Tot dan toe vertrouwde stukjes sociale realiteit worden enigszins
onvertrouwd, schijnbaar bekend terrein blijkt bij nader toezien
meerdere onbekende dimensies te herbergen
Waarderingsvrijheid/morele Onderzoek zonder eigen waarden voorop te stellen en uit te werken
neutraliteit ➔ Kritische/Geëngageerde sociologiebeoefening =
Standpunttheorie Het innemen van het standpunt van de onderdrukte
Principe van de scheiding Strikt empirische vaststellingen zijn mogelijk en staan los van hun
tussen feiten en waarden eventuele waardering of evaluatie onderzoeker moet onderscheid
Weber maken tussen constateren empirische feiten & eigen praktische
waardebepalingen
Sociaal reformisme Eerder bescheiden streven naar beleidsmatig haalbare
hervormingen o.b.v ‘harde feiten’
Sociaalprobleemsociologie Meerderheid onderzoeken soc. wet. focust op sociaal
achtergestelde groepen
1.6 Goede bedoelingen en hun onbedoelde gevolgen
Onbedoelde gevolgen Uitkomsten die anders uitvallen dan werd bedoeld door de handelende
actor
Perverse effecten Het tegenovergestelde van wat werd beoogd/bedoeld
Boudon
➔ Mattheüseffect Deleeck =Beter gesitueerden profiteren significant meer dan
lagere sociale groepen
Paradox van de Leren afhankelijkheden en effecten te doorgronden, maar tegelijkertijd
sociologische verhoogd bewustzijn van de weerbarstigheid van het sociale, wat soc.
verbeeldingskracht veranderingszin kan temperen.
‘Self-denying prophecy’ / Een aanvankelijk correcte of ware voorspelling zorgt onbedoeld voor
zichzelf weerleggende of een
zichzelf vernietigende handelen dat de voorspelling tenietdoet
voorspelling
, Thomas-theorema ‘If men define situations as real, they are real in their consequences’
self-fulfilling prophecy = ‘Wanneer mensen situaties als reëel definiëren, hebben die reële
gevolgen’
Vb. stereotype
Situatiedefinitie De interpretatie van een verschijnsel die zegt ‘wat het geval is’
self-fulfilling prophecy VB. ‘dit wordt de nieuwe zomerhit’
