Kwalitatieve methoden
HOOFDSTUK 1: Wat is kwalitatief onderzoek (p13-24)
Klassieke verklaringen : niet geheel correct/volledig
Het verschil zit NIET alleen in hoe je de zaken onderzoekt (grootschalig / kleinschalig), MAAR ook in
wat je onderzoekt (cijfers / woorden).
Verwijzing naar soort gegevens waarmee men werkt:
- Cijfers = kwantitatief
- Niet-cijfermatige; woorden = kwalitatief?
Verwijzing naar schaal van onderzoek:
- Grootschalig en / of “representatief” = kwantitatief
- Kleinschalig = kwalitatief? → Met een beperkt aantal databronnen in de diepte gaan
Verwijzing naar welbepaalde / typerende technieken van dataverzameling
Bv: Diepte-interviews; focusgroep-interviews; participatieve observaties; analyse van persoonlijke
documenten; etc.
! Kwalitatieve methoden worden gebruikt om de aard van sociale fenomen te verklaren
• Kenmerken kwalitatief onderzoek:
KENMERK 1 : Vraagstelling & doelstelling van onderzoek (‘Hoe gaan we data verzamelen?’)
! Kwalitatief onderzoek begint met het formuleren van de vraag en de doelstellingen, waarbij de focus
ligt op de dagelijkse werkelijkheid en de ervaringen van mensen:
1. Dagelijkse werkelijkheid staat centraal
→ Mortelmans stelt dat er sociale fenomenen bestaan in zowel ons hoofd / beleving van
individuen als los daarvan.
! Dit betekent dat persoonlijke ervaringen en objectieve realiteiten beide belangrijk zijn.
+ Hij positioneert zich in paradigma’s tussen het positivisme en constructivisme
- Positivisme ➔ De wereld bestaat onafhankelijk / los van menselijke ervaring.
- Constructivisme ➔ De wereld bestaat alleen in menselijke ervaring.
! Belang van betekenisgeving:
- Onderzoeker (etic) ➔ De buitenstaander die vanuit een afstand observeert.
- Onderzochten (emic) ➔ De insider die de werkelijkheid vanuit hun eigen ervaring begrijpt.
!! Mortelmans beschfrijft zichtzelf als een “transcendentale realist” (B) → Sociale fenomenen bestaan
zowel in ons brein als onafhankelijk daarvan.
2. Vraagstelling is anders: sociale processen & / of complexe thema’s
In kwalitatief onderzoek ligt de nadruk op het begrijpen van sociale processen en complexe
thema’s in plaats van meten van frequenties.
1
,KENMERK 2 : Onderzoeksdesign
! Typisch aan een kwalitatief onderzoeksdesign is dat het flexibel is + gericht op de natuurlijke
omgeving (zoveel mogelijk in de mens hun eigen omgeving data verzamelen)
➔ Noodzakelijk om een holistische / bredere kijk te hebben.
- NIET → “Hoe vaak, hoe sterk is dit verband?”
- WEL → “Hoe zijn sociale processen, hoe komt het dat men die betekenis geeft, …”
Dus:
1. Flexibel: plan is noodzakelijk maar open voor verandering
2. Gericht op natuurlijke omgeving: context en betekenisgeven wederzijds beinvloedende factoren
3 “Holistisch” begrijpen van de context systematisch, allesomvattend, geïntegreerd (vs specifiek klein
stuk, alleenstaand, los)
KENMERK 3 : Dataverzamelingsmethode
1. Uitgebreid gamma methoden → Kwalitatief onderzoek maakt gebruik van verschillende
dataverzamelingsmethoden.
2. Vaak meerdere methoden, maar één dominant
3. Gebruik methoden flexibel → Onderzoekers passen hun methoden aan op basis van de
context en behoeften van het onderzoek.
4. Vaak intens en / of langdurig contact met veld → Diepgaand contact om rijke data te
verzamelen.
5. Balans betrokkenheid en afstand nemen → Om de objectiviteit te behouden.
6. Iteratief verzamelen en analyseren → Gebeurt vaak allemaal gelijktijdig waardoor inzichten
kunnen worden verfijnd gedurende het onderzoek.
KENMERK 4 : Analyse (a.d.h.v. procedures)
! Belangrijk in kwalitatief onderzoek is dat je taalvaardig bent: taal begrijpen om dieper te gaan
1. (Eerder) op basis van teksten (cijfers kunnen helpen)
2. Doel is betekenis achterhalen → Diepere betekenis in de context achterhalen.
3. Processen staan centraal → Gericht op sociale processen en dynamieken ipv vaste zaken.
4. In diepte te begrijpen en niet statistisch representatief
→ De focus ligt op diepgaand inzicht in de ervaringen en perspectieven van deelnemers met
aandacht voor variaties / uitzonderingen (outliers) die een uitzondering vormen v/h ‘gewone’.
5. Geen voorgeprogrammeerde routines in analyse software → Data flexibel / creatief
benaderen.
2
,Hoe gaan we analyseren??? ➔ Procedures
! In kwalitatief onderzoek is het essentieel om inzicht te krijgen in de betekenisgeving van deelnemers,
dit vereist dat het BELANGRIJK is om je in de plaats te stellen van andere mensen.
→ Onderzoekers moeten zich inleven in de ervaringen en perspectieven van anderen.
Noodzakelijk hiervoor is een HOGE mate van EMPATHIE.
Stap 1: Empathie x Verplaatsing
➔ Onderzoekers moeten in staat zijn zich te verplaatsen in de positie van deelnemers. Dit helpt hen
te begrijpen hoe deelnemers de wereld om hen heen ervaren:
- ‘Verstehende’ methode van Weber → Belang van begrip (verstehen) van sociale fenomenen
door de betekenis van individuen eraan te hechten.
- ‘Role Taking’ methode van Mead → Draait om het idee dat we de rol van anderen innemen
om hun perspectief te kunnen gebruiken.
Stap 2:
Na het begrijpen van de innerlijke perspectieven van individuen, is het belangrijk om verder te kijken.
Dus: Je verder gaan dan ‘inner-perspective’ op de sociale werkelijkheid, dmv:
- Categoriseren → Data coderen en classificeren om patronen te herkennen, Bv: grounded
Theory.
- Bestaande kaders om bredere inzichten te verkrijgen.
KENMERK 5 : Rapportering
1. Onderzochten worden betrokken
→ In kwalitatief onderzoek worden de deelnemers actief betrokken bij de rapportage door
feedback te vragen op de resultaten, wat bijdraagt aan de validiteit van het onderzoek.
2. Zoveel mogelijk context van het geheel
→ De rapportage in kwalitatief onderzoek richt zich op het zo volledige mogelijk presenteren
van de context waarin de data zijn verzameld.
3. Expliceren van de invloed van de onderzoeker
→ Onderzoekers moeten transparant zijn over hun eigen achtergrond, wereldbeeld en
subjectiviteit.
! Het is belangrijk ook die contextuele informatie mee te geven over wie jij bent, wat je doel
was en hoe er zelf over denkt.
Belangrijk om op de vraag “Wat is kwalitatief onderzoek” te kunnen antwoorden, deze 5 kenmerken te
geven en ook de deelpunten eronder.
3
, • Methodenstrijd: klassieke verwijten
1. Niet = wetenschappelijk
“Wat is wetenschap?” → De manier waarop je naar de wereld kijkt toont min of meer aan of je
kwalitatieve methoden een goede manier vindt om naar de wereld te kijken
! Deze visie hangt samen met de opvatting over hoe zij naar de wereld kijken.
(Veel kritici zeggen dat kwalitatief onderzoek niet wetenschappelijk is omdat het teveel leunt op
subjectieve aspecten)
2. = Persoonlijke opinies
! Een veelgehoord verwijt is dat kwalitatief onderzoek teveel leunt op persoonlijke meningen en visies.
Kwalitatieve onderzoekers proberen hun eigen subjectiviteit te minimaliseren door observatie en
andere methoden toe te passen.
→ Dit helpt om het verschil tussen wat mensen zeggen dat ze doen en wat ze daadwerkelijk doen te
ondervangen.
3. = “Soft” onderzoek
Met ‘soft’ verwijzen mensen naar het feit dat het onnauwkeurig, onzorgvuldig is, vooral omdat het
geen exacte cijfers oplevert.
MAAR: cijfers hebben ook geen exacte geloofswaarde, het is een andere manier van data. Ze zijn
samenvattend en kunnen context missen.
Kwalitatieve data bieden diepte en nuance, wat cijfers niet kunnen.
4. = Kleine & niet gerandomiseerde steekproef
In kwalitatief onderzoek NIET generaliseren naar een hele populatie, WEL generaliseren naar een
theoretisch kader.
• Kwalitatief onderzoek is diepgaander & beter?
→ Het is belangrijk te benadrukken dat geen enkele onderzoeksbenadering beter is dan de andere: de
keuze hangt af van de specifieke onderzoeksvraag.
! Belangrijke punten:
- Geen superioriteit → Kwali / Kwanti hebben verschillende doelen en bieden unieke inzichten.
- Afhankelijk van de onderzoeksvraag → De keuze van de methode moet afgestemd zijn op wat
je wilt onderzoeken (Kwali is geschikt voor diepte en betekenis x Kwanti beter voor meten en
generaliseren)
- Kritiek op kwantitatieve methoden (cijfers) die als te simplistisch wordt gezien om de
complexiteit van sociale fenomenen vast te leggen.
4
HOOFDSTUK 1: Wat is kwalitatief onderzoek (p13-24)
Klassieke verklaringen : niet geheel correct/volledig
Het verschil zit NIET alleen in hoe je de zaken onderzoekt (grootschalig / kleinschalig), MAAR ook in
wat je onderzoekt (cijfers / woorden).
Verwijzing naar soort gegevens waarmee men werkt:
- Cijfers = kwantitatief
- Niet-cijfermatige; woorden = kwalitatief?
Verwijzing naar schaal van onderzoek:
- Grootschalig en / of “representatief” = kwantitatief
- Kleinschalig = kwalitatief? → Met een beperkt aantal databronnen in de diepte gaan
Verwijzing naar welbepaalde / typerende technieken van dataverzameling
Bv: Diepte-interviews; focusgroep-interviews; participatieve observaties; analyse van persoonlijke
documenten; etc.
! Kwalitatieve methoden worden gebruikt om de aard van sociale fenomen te verklaren
• Kenmerken kwalitatief onderzoek:
KENMERK 1 : Vraagstelling & doelstelling van onderzoek (‘Hoe gaan we data verzamelen?’)
! Kwalitatief onderzoek begint met het formuleren van de vraag en de doelstellingen, waarbij de focus
ligt op de dagelijkse werkelijkheid en de ervaringen van mensen:
1. Dagelijkse werkelijkheid staat centraal
→ Mortelmans stelt dat er sociale fenomenen bestaan in zowel ons hoofd / beleving van
individuen als los daarvan.
! Dit betekent dat persoonlijke ervaringen en objectieve realiteiten beide belangrijk zijn.
+ Hij positioneert zich in paradigma’s tussen het positivisme en constructivisme
- Positivisme ➔ De wereld bestaat onafhankelijk / los van menselijke ervaring.
- Constructivisme ➔ De wereld bestaat alleen in menselijke ervaring.
! Belang van betekenisgeving:
- Onderzoeker (etic) ➔ De buitenstaander die vanuit een afstand observeert.
- Onderzochten (emic) ➔ De insider die de werkelijkheid vanuit hun eigen ervaring begrijpt.
!! Mortelmans beschfrijft zichtzelf als een “transcendentale realist” (B) → Sociale fenomenen bestaan
zowel in ons brein als onafhankelijk daarvan.
2. Vraagstelling is anders: sociale processen & / of complexe thema’s
In kwalitatief onderzoek ligt de nadruk op het begrijpen van sociale processen en complexe
thema’s in plaats van meten van frequenties.
1
,KENMERK 2 : Onderzoeksdesign
! Typisch aan een kwalitatief onderzoeksdesign is dat het flexibel is + gericht op de natuurlijke
omgeving (zoveel mogelijk in de mens hun eigen omgeving data verzamelen)
➔ Noodzakelijk om een holistische / bredere kijk te hebben.
- NIET → “Hoe vaak, hoe sterk is dit verband?”
- WEL → “Hoe zijn sociale processen, hoe komt het dat men die betekenis geeft, …”
Dus:
1. Flexibel: plan is noodzakelijk maar open voor verandering
2. Gericht op natuurlijke omgeving: context en betekenisgeven wederzijds beinvloedende factoren
3 “Holistisch” begrijpen van de context systematisch, allesomvattend, geïntegreerd (vs specifiek klein
stuk, alleenstaand, los)
KENMERK 3 : Dataverzamelingsmethode
1. Uitgebreid gamma methoden → Kwalitatief onderzoek maakt gebruik van verschillende
dataverzamelingsmethoden.
2. Vaak meerdere methoden, maar één dominant
3. Gebruik methoden flexibel → Onderzoekers passen hun methoden aan op basis van de
context en behoeften van het onderzoek.
4. Vaak intens en / of langdurig contact met veld → Diepgaand contact om rijke data te
verzamelen.
5. Balans betrokkenheid en afstand nemen → Om de objectiviteit te behouden.
6. Iteratief verzamelen en analyseren → Gebeurt vaak allemaal gelijktijdig waardoor inzichten
kunnen worden verfijnd gedurende het onderzoek.
KENMERK 4 : Analyse (a.d.h.v. procedures)
! Belangrijk in kwalitatief onderzoek is dat je taalvaardig bent: taal begrijpen om dieper te gaan
1. (Eerder) op basis van teksten (cijfers kunnen helpen)
2. Doel is betekenis achterhalen → Diepere betekenis in de context achterhalen.
3. Processen staan centraal → Gericht op sociale processen en dynamieken ipv vaste zaken.
4. In diepte te begrijpen en niet statistisch representatief
→ De focus ligt op diepgaand inzicht in de ervaringen en perspectieven van deelnemers met
aandacht voor variaties / uitzonderingen (outliers) die een uitzondering vormen v/h ‘gewone’.
5. Geen voorgeprogrammeerde routines in analyse software → Data flexibel / creatief
benaderen.
2
,Hoe gaan we analyseren??? ➔ Procedures
! In kwalitatief onderzoek is het essentieel om inzicht te krijgen in de betekenisgeving van deelnemers,
dit vereist dat het BELANGRIJK is om je in de plaats te stellen van andere mensen.
→ Onderzoekers moeten zich inleven in de ervaringen en perspectieven van anderen.
Noodzakelijk hiervoor is een HOGE mate van EMPATHIE.
Stap 1: Empathie x Verplaatsing
➔ Onderzoekers moeten in staat zijn zich te verplaatsen in de positie van deelnemers. Dit helpt hen
te begrijpen hoe deelnemers de wereld om hen heen ervaren:
- ‘Verstehende’ methode van Weber → Belang van begrip (verstehen) van sociale fenomenen
door de betekenis van individuen eraan te hechten.
- ‘Role Taking’ methode van Mead → Draait om het idee dat we de rol van anderen innemen
om hun perspectief te kunnen gebruiken.
Stap 2:
Na het begrijpen van de innerlijke perspectieven van individuen, is het belangrijk om verder te kijken.
Dus: Je verder gaan dan ‘inner-perspective’ op de sociale werkelijkheid, dmv:
- Categoriseren → Data coderen en classificeren om patronen te herkennen, Bv: grounded
Theory.
- Bestaande kaders om bredere inzichten te verkrijgen.
KENMERK 5 : Rapportering
1. Onderzochten worden betrokken
→ In kwalitatief onderzoek worden de deelnemers actief betrokken bij de rapportage door
feedback te vragen op de resultaten, wat bijdraagt aan de validiteit van het onderzoek.
2. Zoveel mogelijk context van het geheel
→ De rapportage in kwalitatief onderzoek richt zich op het zo volledige mogelijk presenteren
van de context waarin de data zijn verzameld.
3. Expliceren van de invloed van de onderzoeker
→ Onderzoekers moeten transparant zijn over hun eigen achtergrond, wereldbeeld en
subjectiviteit.
! Het is belangrijk ook die contextuele informatie mee te geven over wie jij bent, wat je doel
was en hoe er zelf over denkt.
Belangrijk om op de vraag “Wat is kwalitatief onderzoek” te kunnen antwoorden, deze 5 kenmerken te
geven en ook de deelpunten eronder.
3
, • Methodenstrijd: klassieke verwijten
1. Niet = wetenschappelijk
“Wat is wetenschap?” → De manier waarop je naar de wereld kijkt toont min of meer aan of je
kwalitatieve methoden een goede manier vindt om naar de wereld te kijken
! Deze visie hangt samen met de opvatting over hoe zij naar de wereld kijken.
(Veel kritici zeggen dat kwalitatief onderzoek niet wetenschappelijk is omdat het teveel leunt op
subjectieve aspecten)
2. = Persoonlijke opinies
! Een veelgehoord verwijt is dat kwalitatief onderzoek teveel leunt op persoonlijke meningen en visies.
Kwalitatieve onderzoekers proberen hun eigen subjectiviteit te minimaliseren door observatie en
andere methoden toe te passen.
→ Dit helpt om het verschil tussen wat mensen zeggen dat ze doen en wat ze daadwerkelijk doen te
ondervangen.
3. = “Soft” onderzoek
Met ‘soft’ verwijzen mensen naar het feit dat het onnauwkeurig, onzorgvuldig is, vooral omdat het
geen exacte cijfers oplevert.
MAAR: cijfers hebben ook geen exacte geloofswaarde, het is een andere manier van data. Ze zijn
samenvattend en kunnen context missen.
Kwalitatieve data bieden diepte en nuance, wat cijfers niet kunnen.
4. = Kleine & niet gerandomiseerde steekproef
In kwalitatief onderzoek NIET generaliseren naar een hele populatie, WEL generaliseren naar een
theoretisch kader.
• Kwalitatief onderzoek is diepgaander & beter?
→ Het is belangrijk te benadrukken dat geen enkele onderzoeksbenadering beter is dan de andere: de
keuze hangt af van de specifieke onderzoeksvraag.
! Belangrijke punten:
- Geen superioriteit → Kwali / Kwanti hebben verschillende doelen en bieden unieke inzichten.
- Afhankelijk van de onderzoeksvraag → De keuze van de methode moet afgestemd zijn op wat
je wilt onderzoeken (Kwali is geschikt voor diepte en betekenis x Kwanti beter voor meten en
generaliseren)
- Kritiek op kwantitatieve methoden (cijfers) die als te simplistisch wordt gezien om de
complexiteit van sociale fenomenen vast te leggen.
4
