INLEIDING TOT DE HEELKUNDE SV
H1: DEFENITIE-SPECIALISMEN-GESCHIEDENIS
1.1 TERMINOLOGIE & ETIOLOGIE & DEFENITIE
Heelkunde: kunst om een wonde te laten genezen of om de patiënt met een invasieve interventie te
genezen v/e medisch probleem.
ð Handeling gebasseerd opwetenschappelijke evidentie dat de gezondheid vd patiënt verbeterd
door de heelkundige ingreep.
ð Heelmeester = iemand die bepaalde technische handeling meestert
ð Chirurgie = met de handen werken (uit oud Grieks)
ð Nu houdt een chirurg zich bezich met interventionele behandelingen van medische
aandoeningen => vaak operaties voor tumoren of aangeboren misvormingen of oncontroleerbare
infecties
1.2 HEELKUNDE AL SPECIALISME
Apart specialisme en artsen kunnen onderscheden worden door de laatste 3 nummers van hun RIZIV-
code (1-XXXXX-XX-140) => zorgt dat de patiënt recht heeft op terugbetaling van medische akten. De
moeder specialiteit is heelkunde en hieruit zijn verschillende andere specialismes uit afgetakt.
• Plastische / Reconstructieve Chirurgie
• Neurochirurgie
• Orthopedie
• Urologie
• Gynaecologie/Verloskunde
• Maxillo-faciale chirurgie
• Neus,- keel, en oorziekten
• Oftalmologie
• Dermatologie
Heelkunde is nu eerder algemene heelkunde. => heeft meerdere subspecialiteiten
Opleiding in sub-specialisme: 3j truncus communis en 3j bijzondere bekwaamheid in sub-specialisme
• Cardiale Chirurgie (hart)
• Vasculaire Chirurgie (bloedvaten)
• Thoracale Chirurgie (borstkas)
• Viscerale Chirurgie
- gastro-enterologische (maag-darm)
- hepato-biliaire (lever-galblaas-pancreas)
• Traumatologie (trauma)
• Oncologische Chirurgie (weke delen tumoren)
• Endocrinologische Chirurgie ((bij-)schildklier-bijnier)
• Senologische Chirurgie (borst)
• Bariatrische/Metabole Chirurgie (obesitas)
• Pediatrische Chirurgie (kinderen)
,1.3 GESCHIEDENIS VD HEELKUNDE IN VOGELVLUCHT
Ontdekking vd narcose: 1846, eerste gebruik van narcose door William Morton. Anastheticum = ether
Introductie vd asepsie: Joseph Lister gebruikt in 1867 Carbolzuur om wonden te ontsmetten met
verstuiving en gedrenkte compressen. Heeft geleid tot steriele chirugie om inoculatie van wonden te
voorkomen. In 1913 introductie vans steriele handschoenen door William Halsted.
Ontdekking van verschillende bloedgroepen: in 1900 door Karl Landsteiner. De eerste veilige
bloedtransfusie gebeurde niet veel later in 1907. Post operatieve anemie werd hier aanzienelijk mee
verlaagd.
Ontdekking directe vaatanastomose: door Alexi sCarrel in 1912 => ontwikkelde hierna de eerste
perfusiepompen
ð Eerste niertransplantatie = in 1954 doo rJoseph Murray
ð Eerste levertransplantatie = in 1963 door Thomas Starzi
ð Eerste longtransplantatie = in 1963 door James Hardy
ð Eerste harttransplantatie = in 1967 door christiaan Barnard
H2: DE CHIRURG EN ZIJN ACTIVITEIT
2.1 DOELSTELLING VAN HEELKUNDIGE INTERVENTIES
• Opgelopen schade herstellen tot de toestand voorheen => terug normaal functioneren
• Bij levensbedreigende situatie, dit met een snelle interventie afwenden
• Bij gecompromitteerde levensverwachting met een ingreep deze verlengen .
• Bij fysiche belemmering of dysfunctie dit herstellen
• Bij psychische dysfunctie proberen te zorgen voor een beter zelfbeeld voordat we de patiënt
behandelen
• Bij chronische pijn dit proberen te verlichten en eventueel de dysfunctie te verbeteren
• Verbetering levenskwaliteit
• Wekhervatting bespoedigen
2.2 MULTIDISCIPLINAIRE SAMENWERKING
Chirurgen werken samen in teamverband waarbij elke een sub-specialisatie uitoefent. Zo is er meer
onderlingen controle en is de kwaliteit van de zorg hoger. Ook multidisciplinaire samenwerking is nodig dit
is vaak georganiseerd in zorgprogramma’s of zorgpaden. Bv oncologische patiënten waarvoor er nu een
verplicht gezamijk behandelingsplan moet zijn. => MOC: multidisciplinair oncologisch consult
Patiënt word preoperatief gezien door de anasthesist via raadpleging of bij opname om operatierisico te
kunnen inschatten. => gaat patiënt tijdens en na de ingreep monitoren en resusciteren indien nodig. Als
patiënt postoperatief op intensieve komt te liggen moet er dagelijks overleg zijn met intensivist om
gezamelijke diagnostische en therapeutische belissingen te nemen. => ook natuurlijk met andere zorg
medewerkers
,2.3 DE HEELKUNDIGE ACTIVITEITEN
Chirurg heeft verschillende patiëntencontacten die verdeeld zijn tss spoedgevallenraadpleging, de
raadpleging en de hospitalisatieafdeling.
• Medisch dossier moet altijd administratief goed opgevolgd worden => preoperatieve evaluatie
afslutien en diagnose op punt stellen
• Goede planning vd ingreep is heel cruciaal: rekening met duur, ernst en urgentie aandoening ,
benodigd materiaal en aanwezige expertise
• Afh van specialiteit meerdere kleine ingrepen na elkaar of 1 grote per dag
• Postoperatieve zaalronde om medische evolutie van de patiënt op te volgen.
• Na postoperatief ontslag terug een raadpleging voor evaluatie wondgenezing en resultaat
ingreep
o Oncologische aandoening of functioneel corrigerende ingreep = vaak meerdere jaren
ambulant opgevolgd voor resultaat op lange termijn
• Vaak zetelen chirurgen in adviesorganene vd overheid of in bestuur wetenschappelijke
verenigingen => vergadertijd voor uitgerokken
• CME = continuous medical education
• CPD = continuous professional development door deelname aan congressen en symposia
2.4 DE HEELKUNDIGE HOUDING (ATTITUDE)
Bijzondere aspecten tov attitude:
• Voo relke ingreep een correcte indicatiestelling gebasseerd op best beschikbare huidige kennis
en wetenschappelijke evidentie. => ingreep moet in belang vd medische toestand vd patiënt
gebeuren en niet voor prestigieuse ingrepen te doen
• Ook altijd rekening houden met sociale en familiale context, patiënt als een geheel beschouden
en bekommeren over nazorg
• Beroep is niet afgelijnd in de tijd => urgente ingrpen krijgen voorrang en iets moet verschuiven of
andere lopen uit
• Goede fysieke en mentale conditie => beroep gaat samen met veel stress, nachtwerk,
onverwachte bevindingen
• Chirurg draagt grote verantwoordelijkheid omdat ingreep altijd gepaard gaat met risico
• Plichtsbesef tov patiënt: dagelijks opvolgen en moeilijke beslissen durven nemen
H3: DE HEELKUNDIGE PATIËNT
3.1 HET PROFIEL VD HEELKUNDIGE PATIËNT
Vroeg- of pasgeborenen: meestal ingreep om een congenitale afwijking te corrigeren die
levensvatbaarheid bedreigd of omwille v/e ernstige verwikkeling.
Kinderen en jongvolwassenen: ingreep voor traumatische of locomotorische aandoeningen of infecties.
Latere leeftijd: hier nemen maligne aandoeningen steeds meer toe maar tumoren kunnen ook op jongere
leeftijd voorkomen. => heelkundige interventie is vaak alleen een biopsie nemen maar kan ook zorgen
voor uitgebreide oncologische resecties om genezing te faciliteren.
, Oudere leeftijd: klachten gerelateerd aan degeneratieve aandoeningen of vasculaire problemen
aanleiding tot ingreep. => kijken naar co-morbiditeit van de patiënt omwille vd leeftijd
3.2 HEELKUNDIG RISICO
Primum non nocere = in ieder geval geen kwaad doen: 1 vd bio-ethische principes in de eed van
Hippocrates => niet altijd mogelijk in de geneeskunde, soms moet men risico nemen bij een patiënt die in
levensgevaar is. => bij geplande ingrepen wordt dit op voorhand ingeschat en veel voorzorgsmaatregelen
om deze te minimaliseren.
• Ongewilde neveneffecten of onverwachte verwikkelingen die pas uidelijk zijn eerste dagen na
operatie => kan zorgen voor belangrijke morbiditeit en een verlengd ziekenhuisverblijf tot gevolg
• Patiënt ziet soms niet het verschil tss onverwachte verwikkeling en medische fout: fonds voor
medische ongevallen voor eventuele schadevergoeding voor patiënt
3.3 DE GEÏNFORMEERDE BESLUITVORMING
Hiërarchische verhouding tss dokter en patiënt bestaat niet meer. Ze eisen nu een correcte voorstelling
van de voor- en nadelen van een ingreep om een beslissingte kunnen maken. => ingreep mag nooi
topgedrongen worden bij een patiënt.
Redenen voor angst voor de ingreep bij patiënten:
• Angst voor de dood
• Voor ondragelijke pijnen
• Voor levenslange verminkingen
• Voor uiteindelijke prognose
In consultatiegesprek tussen arts en patiënt moeten de resultaten en het ingeschatte risico en de
frequentste complicaties aan bod komen. => minder invasieve behandelingen moeten ook vermeld
worden samen met hun slaagkansen => zo tot gezamelijke beslissing komen
• Huisarts en verwijzende specialist moeten ook op de hoogte gehouden worden over tijdstip,
bevindingen en postoperatief verloop vd ingreep. => via consultatiebrief, operatienota,
ontslagbrief
• Naaste familie op de hoogte houden na de ingreep via telefoon of een gesprek nadien. Verhoogt
vertrouwen.
• Wet van de patiëntenrechten: arts moet voor elke ingreep akkord vragen vd patiënt (mag ook
verbaal), vaak genoteerd in dossier dat patiënt alle inlichtingen heeft gehad
o GEÏNFORMEERDE TOESTEMMING
• Minderjarigen = schriftelijke toestemming vd ouders of voogd nodig, ook voor onderzoek
3.4 DIAGNOSTISCHE AANPAK V/E HEELKUNDIGE AANDOENING
Vroeger = diagnose uitsluitend door anamnese en klinisch onderzoek Nu= klinisch onderzoek en
anamnese met focus op de hoofdklacht blijven de hoeksteen maar nu ook hulp via beeldvorming. => in
dossier notatie van medische antecedenten en huidige medicatie.
• Op deze basis word er een voorlopige diagnose naar voor geschoven => in heelkunde geen lange
lijst van differentieel diagnoses opgesteld met een deel technische onderzoeken.
• Fail-save principe: meest ergste en dringende wordt voorop geplaatst
H1: DEFENITIE-SPECIALISMEN-GESCHIEDENIS
1.1 TERMINOLOGIE & ETIOLOGIE & DEFENITIE
Heelkunde: kunst om een wonde te laten genezen of om de patiënt met een invasieve interventie te
genezen v/e medisch probleem.
ð Handeling gebasseerd opwetenschappelijke evidentie dat de gezondheid vd patiënt verbeterd
door de heelkundige ingreep.
ð Heelmeester = iemand die bepaalde technische handeling meestert
ð Chirurgie = met de handen werken (uit oud Grieks)
ð Nu houdt een chirurg zich bezich met interventionele behandelingen van medische
aandoeningen => vaak operaties voor tumoren of aangeboren misvormingen of oncontroleerbare
infecties
1.2 HEELKUNDE AL SPECIALISME
Apart specialisme en artsen kunnen onderscheden worden door de laatste 3 nummers van hun RIZIV-
code (1-XXXXX-XX-140) => zorgt dat de patiënt recht heeft op terugbetaling van medische akten. De
moeder specialiteit is heelkunde en hieruit zijn verschillende andere specialismes uit afgetakt.
• Plastische / Reconstructieve Chirurgie
• Neurochirurgie
• Orthopedie
• Urologie
• Gynaecologie/Verloskunde
• Maxillo-faciale chirurgie
• Neus,- keel, en oorziekten
• Oftalmologie
• Dermatologie
Heelkunde is nu eerder algemene heelkunde. => heeft meerdere subspecialiteiten
Opleiding in sub-specialisme: 3j truncus communis en 3j bijzondere bekwaamheid in sub-specialisme
• Cardiale Chirurgie (hart)
• Vasculaire Chirurgie (bloedvaten)
• Thoracale Chirurgie (borstkas)
• Viscerale Chirurgie
- gastro-enterologische (maag-darm)
- hepato-biliaire (lever-galblaas-pancreas)
• Traumatologie (trauma)
• Oncologische Chirurgie (weke delen tumoren)
• Endocrinologische Chirurgie ((bij-)schildklier-bijnier)
• Senologische Chirurgie (borst)
• Bariatrische/Metabole Chirurgie (obesitas)
• Pediatrische Chirurgie (kinderen)
,1.3 GESCHIEDENIS VD HEELKUNDE IN VOGELVLUCHT
Ontdekking vd narcose: 1846, eerste gebruik van narcose door William Morton. Anastheticum = ether
Introductie vd asepsie: Joseph Lister gebruikt in 1867 Carbolzuur om wonden te ontsmetten met
verstuiving en gedrenkte compressen. Heeft geleid tot steriele chirugie om inoculatie van wonden te
voorkomen. In 1913 introductie vans steriele handschoenen door William Halsted.
Ontdekking van verschillende bloedgroepen: in 1900 door Karl Landsteiner. De eerste veilige
bloedtransfusie gebeurde niet veel later in 1907. Post operatieve anemie werd hier aanzienelijk mee
verlaagd.
Ontdekking directe vaatanastomose: door Alexi sCarrel in 1912 => ontwikkelde hierna de eerste
perfusiepompen
ð Eerste niertransplantatie = in 1954 doo rJoseph Murray
ð Eerste levertransplantatie = in 1963 door Thomas Starzi
ð Eerste longtransplantatie = in 1963 door James Hardy
ð Eerste harttransplantatie = in 1967 door christiaan Barnard
H2: DE CHIRURG EN ZIJN ACTIVITEIT
2.1 DOELSTELLING VAN HEELKUNDIGE INTERVENTIES
• Opgelopen schade herstellen tot de toestand voorheen => terug normaal functioneren
• Bij levensbedreigende situatie, dit met een snelle interventie afwenden
• Bij gecompromitteerde levensverwachting met een ingreep deze verlengen .
• Bij fysiche belemmering of dysfunctie dit herstellen
• Bij psychische dysfunctie proberen te zorgen voor een beter zelfbeeld voordat we de patiënt
behandelen
• Bij chronische pijn dit proberen te verlichten en eventueel de dysfunctie te verbeteren
• Verbetering levenskwaliteit
• Wekhervatting bespoedigen
2.2 MULTIDISCIPLINAIRE SAMENWERKING
Chirurgen werken samen in teamverband waarbij elke een sub-specialisatie uitoefent. Zo is er meer
onderlingen controle en is de kwaliteit van de zorg hoger. Ook multidisciplinaire samenwerking is nodig dit
is vaak georganiseerd in zorgprogramma’s of zorgpaden. Bv oncologische patiënten waarvoor er nu een
verplicht gezamijk behandelingsplan moet zijn. => MOC: multidisciplinair oncologisch consult
Patiënt word preoperatief gezien door de anasthesist via raadpleging of bij opname om operatierisico te
kunnen inschatten. => gaat patiënt tijdens en na de ingreep monitoren en resusciteren indien nodig. Als
patiënt postoperatief op intensieve komt te liggen moet er dagelijks overleg zijn met intensivist om
gezamelijke diagnostische en therapeutische belissingen te nemen. => ook natuurlijk met andere zorg
medewerkers
,2.3 DE HEELKUNDIGE ACTIVITEITEN
Chirurg heeft verschillende patiëntencontacten die verdeeld zijn tss spoedgevallenraadpleging, de
raadpleging en de hospitalisatieafdeling.
• Medisch dossier moet altijd administratief goed opgevolgd worden => preoperatieve evaluatie
afslutien en diagnose op punt stellen
• Goede planning vd ingreep is heel cruciaal: rekening met duur, ernst en urgentie aandoening ,
benodigd materiaal en aanwezige expertise
• Afh van specialiteit meerdere kleine ingrepen na elkaar of 1 grote per dag
• Postoperatieve zaalronde om medische evolutie van de patiënt op te volgen.
• Na postoperatief ontslag terug een raadpleging voor evaluatie wondgenezing en resultaat
ingreep
o Oncologische aandoening of functioneel corrigerende ingreep = vaak meerdere jaren
ambulant opgevolgd voor resultaat op lange termijn
• Vaak zetelen chirurgen in adviesorganene vd overheid of in bestuur wetenschappelijke
verenigingen => vergadertijd voor uitgerokken
• CME = continuous medical education
• CPD = continuous professional development door deelname aan congressen en symposia
2.4 DE HEELKUNDIGE HOUDING (ATTITUDE)
Bijzondere aspecten tov attitude:
• Voo relke ingreep een correcte indicatiestelling gebasseerd op best beschikbare huidige kennis
en wetenschappelijke evidentie. => ingreep moet in belang vd medische toestand vd patiënt
gebeuren en niet voor prestigieuse ingrepen te doen
• Ook altijd rekening houden met sociale en familiale context, patiënt als een geheel beschouden
en bekommeren over nazorg
• Beroep is niet afgelijnd in de tijd => urgente ingrpen krijgen voorrang en iets moet verschuiven of
andere lopen uit
• Goede fysieke en mentale conditie => beroep gaat samen met veel stress, nachtwerk,
onverwachte bevindingen
• Chirurg draagt grote verantwoordelijkheid omdat ingreep altijd gepaard gaat met risico
• Plichtsbesef tov patiënt: dagelijks opvolgen en moeilijke beslissen durven nemen
H3: DE HEELKUNDIGE PATIËNT
3.1 HET PROFIEL VD HEELKUNDIGE PATIËNT
Vroeg- of pasgeborenen: meestal ingreep om een congenitale afwijking te corrigeren die
levensvatbaarheid bedreigd of omwille v/e ernstige verwikkeling.
Kinderen en jongvolwassenen: ingreep voor traumatische of locomotorische aandoeningen of infecties.
Latere leeftijd: hier nemen maligne aandoeningen steeds meer toe maar tumoren kunnen ook op jongere
leeftijd voorkomen. => heelkundige interventie is vaak alleen een biopsie nemen maar kan ook zorgen
voor uitgebreide oncologische resecties om genezing te faciliteren.
, Oudere leeftijd: klachten gerelateerd aan degeneratieve aandoeningen of vasculaire problemen
aanleiding tot ingreep. => kijken naar co-morbiditeit van de patiënt omwille vd leeftijd
3.2 HEELKUNDIG RISICO
Primum non nocere = in ieder geval geen kwaad doen: 1 vd bio-ethische principes in de eed van
Hippocrates => niet altijd mogelijk in de geneeskunde, soms moet men risico nemen bij een patiënt die in
levensgevaar is. => bij geplande ingrepen wordt dit op voorhand ingeschat en veel voorzorgsmaatregelen
om deze te minimaliseren.
• Ongewilde neveneffecten of onverwachte verwikkelingen die pas uidelijk zijn eerste dagen na
operatie => kan zorgen voor belangrijke morbiditeit en een verlengd ziekenhuisverblijf tot gevolg
• Patiënt ziet soms niet het verschil tss onverwachte verwikkeling en medische fout: fonds voor
medische ongevallen voor eventuele schadevergoeding voor patiënt
3.3 DE GEÏNFORMEERDE BESLUITVORMING
Hiërarchische verhouding tss dokter en patiënt bestaat niet meer. Ze eisen nu een correcte voorstelling
van de voor- en nadelen van een ingreep om een beslissingte kunnen maken. => ingreep mag nooi
topgedrongen worden bij een patiënt.
Redenen voor angst voor de ingreep bij patiënten:
• Angst voor de dood
• Voor ondragelijke pijnen
• Voor levenslange verminkingen
• Voor uiteindelijke prognose
In consultatiegesprek tussen arts en patiënt moeten de resultaten en het ingeschatte risico en de
frequentste complicaties aan bod komen. => minder invasieve behandelingen moeten ook vermeld
worden samen met hun slaagkansen => zo tot gezamelijke beslissing komen
• Huisarts en verwijzende specialist moeten ook op de hoogte gehouden worden over tijdstip,
bevindingen en postoperatief verloop vd ingreep. => via consultatiebrief, operatienota,
ontslagbrief
• Naaste familie op de hoogte houden na de ingreep via telefoon of een gesprek nadien. Verhoogt
vertrouwen.
• Wet van de patiëntenrechten: arts moet voor elke ingreep akkord vragen vd patiënt (mag ook
verbaal), vaak genoteerd in dossier dat patiënt alle inlichtingen heeft gehad
o GEÏNFORMEERDE TOESTEMMING
• Minderjarigen = schriftelijke toestemming vd ouders of voogd nodig, ook voor onderzoek
3.4 DIAGNOSTISCHE AANPAK V/E HEELKUNDIGE AANDOENING
Vroeger = diagnose uitsluitend door anamnese en klinisch onderzoek Nu= klinisch onderzoek en
anamnese met focus op de hoofdklacht blijven de hoeksteen maar nu ook hulp via beeldvorming. => in
dossier notatie van medische antecedenten en huidige medicatie.
• Op deze basis word er een voorlopige diagnose naar voor geschoven => in heelkunde geen lange
lijst van differentieel diagnoses opgesteld met een deel technische onderzoeken.
• Fail-save principe: meest ergste en dringende wordt voorop geplaatst
