Beweging op school
Spel
Hoofdstuk 1: SpelenderWijs leren
1. Kiezen voor een spelenderwijs aanpak
- Instructiemodel gaan kiezen voor een spelgerichte aanpak
- Techniek wordt los van spel aangeboden neemt teveel tijd van lesplan in
- Spelvormen vormen de rode draad = verbeteren van de deelnamebekwaamheid van elke
leerling
- SpelenderWijs is gekozen voor 2 redenen:
1) “Spelender”: beter leren spelen op een speelse manier
2) “Wijs”: spelers worden op een inzichtelijke wijze betrokken bij het spel
“Spelender” in SpelenderWijs
- Beter leren spelen individueel en samen spelsituaties oplossen
- Spelen komt VOOR het oefenen
- Spelvormen worden geleidelijk aan complexer manipuleren van spelregels of
spelvariabelen
hoe ver dit doorgaat hangt van spelpotentieel van leerlingen af
- Techniek of tactisch principe is te moeilijk spel vereenvoudigen, hierdoor meer ruimte
voor nadruk te leggen op moeilijke spelfase of technische vaardigheden
- Werkt dit niet kiezen voor een spelnabije oefening
Acties in deze oefening zijn eerder voorspelbaar, speler weet wat hij moet doen
Meer tijd en ruimte voor oplossen van een speluitdaging
- Dit wordt meer gewoon en is makkelijker te gebruiken tijdens de effectieve spelvorm
- ENKEL ALS HET LEREN STIL STAAT OF TE FEL VERTRAAGD
“Wijs” in SpelenderWijs
- Verwijst naar het inzichtelijk leren dat spelproblemen oplossen individueel of samen een
belangrijke voorwaarde is
- Het spel verstaan is DE instap
Speler begrijpt de spelregels en spelidee
Als de speler dit niet begrijpt moet de leerkracht dit expliciet onderwijzen
- Een aantal suggesties hieronder om de leerlingen meer inzicht bij te brengen
Spel bevriezen (freeze-replay) en leergesprekken (olg)
- Spel wordt stilgelegd bij problematische spelfase bij meerderheid van de spelers
Via een “Onderwijs Leer Gesprek” wordt er interactief met de leerlingen naar een
oplossing gezocht
- Tijdens de “freeze” wordt de spelopstelling opgezet bv. De loopweg van een speler wordt
vertraagd uitgevoerd “als-dan-optie” wordt verantwoord en getoond
, Tonen van mogelijke herkenningspunten, cues worden aangereikt, aandacht voor timing
wnr een bepaalde techniek of tactiek wordt uitgevoerd
- Veelvoorkomend probleem: Nemen van een gepaste beslissing onder tijdsdruk
Kan zijn dat de speler (de baldrager) de opties niet kent, niet ziet of niet kan
Doormiddel van freeze worden opties visueel en traag duidelijk gemaakt
- Lesgever kan spelregels/tactiek nog aanpassen zodat tactisch principe meer centraal staat
Vaktaal gebruiken en verklaren
- Tactische bewegingen en dergelijken correct benoemen, alles nauwkeurig beschrijven
- Spelers vertrouwd met vaktaal tijdens time-out problemen sneller herkennen en
benoemen
vanuit deze kennis makkelijker oplossingen formuleren
Kiezen voor breed inzetbare spelprincipes en technieken
- Technische vaardigheden en spelprincipes kiezen essentieel om spelproblemen op te
lossen
- Technieken en tactische handelingen breed inzetbaar zijn voor meerdere spelvormen van
eenzelfde spelcategorie
- Gericht op onderwijzen van transfer (draagbaar leren, technieken en vaardigheden gebruiken
in verschillende spelen), sparen van leertijd en zorgt voor hoger leerrendement.
LESS IS MORE
Congruente en corrigerende feedback
- Ten eerste hoorbaar aanwezig blijven, feedback geven TIJDENS de spelen
- Doeltreffende feedback: corrigerend, oplossingsgericht en haalbaar
Vereist nodige vakkennis van leraar
- Leerlingen kunnen feedback aan elkaar geven juiste tools meegeven, tijd maken om dit
aan te leren bij de leerlingen
- Observatieprotocol met beperkt aantal observatie items is goede manier observatie
richten op essentiële aspecten
spelers moeten deze items begrijpen, herkennen en scoren met bepaalde applicatie
- Door deze observaties kunnen leerlingen gepaste keuzes maken tijdens OLG
Time-out als vanzelfsprekend onderdeel van wedstrijdjes
- Tijdens time-out team bespreekt meest cruciale spelproblemen
- Gegevens verzameld tijdens observatie van lkr of lln problemen herkennen en oplossing
formuleren
- Sociale vaardigheden zijn van belang luisteren naar elkaar, samen nadenken, oplossing
zoeken onder tijdsdruk
- Wanneer er in een team rolverdeling gebeurt zoals: materiaalmeester, kapitein,
scheidsrechter,… respecteren van opdrachten die zij uitvoeren
Niet vanzelfsprekend, moet onderwezen worden
,2. Het oude techniek-tactiek paradigma als ‘spelbreker’
- Gebrek aan techniek van spelers houdt hun tegen van het spelen van gekozen eindspel
- Jammer techniek komt nog steeds niet boven het spelen
- Kiezen van kleinere spelen, variaties, kleine partijspelen factor van techniekbeheersing
sterk terugdringen sneller inzetten op spelbeleving en spelplezier
Motivatie versterkt, fysieke activiteit verhoogd en bied evenveel mogelijkheden om de
eindtermen te realiseren
- Dit idee is wel een cultuuromslag, maar ze willen het proberen want : techniek is niet
belangrijker dan tactiek (bij spel)
Launder en Pilz (2013): “What is tactically desirable must be technically possible”
- Technieken zijn mogelijke ‘hulpmiddelen’ om spelproblemen op te lossen
Speler bepaald zelf welke techniek het spelprobleem het beste kan oplossen
- Techniek en tactiek beïnvloeden en beperken elkaar voortdurend
- Wanneer tekort aan techniekbeheersing spelvreugde en spelsucces vermindert ruimte
maken om dit tekort te verhelpen
Spelsituatie vereenvoudigen (spelregels/spelcontext)
Volgende puntjes tonen aan HOE je dit kan doen
Spelmateriaal aanpassen/vereenvoudigen
- Bv flag football voetbal vervangen door mousse handbal
Vermijden moeilijkheden met vangen van de bal
Klemtoon ligt terug op spelopbouw van aanvallers op essentiële en typische flag football
handelingen lopen met bal in de hand, maken van terreinwinst, verleggen van startlijn
naar eindzone en scoren van een touchdown
Verdediging gaat aandacht naar stoppen van aanvallers door het lint te trekken of pas van
quarterback te onderscheppen
Kiezen voor basistechnieken of breed inzetbare technieken
- Bij beperkte aanleertijd meest gebruikte/eenvoudige techniek aanleren
Deze techniek dan verder op ingaan en verbeteren
- Inzicht verbreden bv bij frisbee: Vooraf aanbieden van eindvakbal tactisch inzicht van
ultimate frisbee versnellen (vele gelijkenissen)
Spelen en oefenen in vaste, heterogene teams
- Spelers vertrouwd zijn met kwaliteiten en werkpunten van medespelers zijn
- Vaste, heterogene teams goed op elkaar ingespeeld, spelers op bepaalde posities zetten
(hun beste positie) rekening houden met technische vaardigheden en spelervaring van
opgestelde spelers
- Pleiten voor langere LO lessen in LO-curriculum spelonderwijs doeltreffender te maken
Bewust kiezen voor een gedifferentieerd spelaanbod
- In een klas verschillende spelniveaus met ander einddoel
, Bij evaluatie worden ze beoordeeld, rekening houdend met de verschillen in niveau
Meerderheidssituaties als essentiële opbouwstap
- Wedstrijden/evaluaties moeten niet altijd met zelfde aantal spelers in beide teams
gespeeld worden
- In progressieve spelopbouw meerderheidssituaties > gelijkheidssituaties
Vormen fundamentele doorgangsfase in leerproces van vele balspelen
Pleiten voor spelvormen dat aanvallers steeds in meerderheid zijn dan de verdedigers
- Het “altijd in beweging” blijven zorgt voor teveel chaos of te grote teams speloverzicht
verdwijnt slecht voor actieve leertijd en fysieke activiteitsgraad
Werk met wisselspelers en verschillende rollen, zinvol en spelers op veld hebben meer
ruimte om te leren
Kleine teams = meer balcontacten per speler = sneller beslissingen nemen = meer
leerkansen
Spelnabij oefenen als ondersteunende activiteit
- Aparte oefening legt nadruk op verschillenden tactische aspecten maar niet allemaal tegelijk
- Tactische opties/technieken worden vooraf aangegeven uitvoerder heeft aandacht
specifiek daarop gericht
- Meestal in spelnabije oefening, 1 of meerdere ‘als-dan-opties’ gegeven
Oorsprong van de originele opdracht is nog steeds aanwezig
Oefening is betekenisvol, herkenbaar verhoogde kans op “transfer” van het geleerde
naar de spelsituatie
- Extra varianten aan ‘als-dan-opties’ toevoegen = spelnabije oefeningenrij meestal niet
gedaan, maar terug naar spelvorm
Hoofdstuk 2: Specifieke vakkennis en
leerrendement
1. Spel op maat maken. Hoe doen we dat?
- Goede kennis van spelpotentieel/voorgaande spelervaringen van leerlingen brengt niet
altijd de gewenste leerwinst
- Machtsbalans instrument om spelactiviteiten te bekijken, gepaste interventies te doen
Machtsverhouding tussen aanval en verdediging moet gelijk zijn, kan beetje afwijkend
zijn maar bij een te hard onevenwicht moet leerkracht interventie doen
- Maken van leerrijke spelarrangementen leerkracht kennis van spelbepalende
bouwstenen = spelvariabelen
- Spelvormen dynamische leeromgevingen, hierin werken meerdere spelvariabelen op
elkaar in, creëren spelproblemen
Goed inzicht in interactie tussen spelvariabelen, complexiteit die veroorzaakt wordt
belang voor lkr
- Belangrijkste spelvariabelen:
spelidee, movendum, partijsamenstelling, bewegingsrestricties, terreinvoorschriften en
tijdslimieten
figuur P.26 (Speel je vrij)
- Hieronder combinaties/interacties van spelvariabelen
Spel
Hoofdstuk 1: SpelenderWijs leren
1. Kiezen voor een spelenderwijs aanpak
- Instructiemodel gaan kiezen voor een spelgerichte aanpak
- Techniek wordt los van spel aangeboden neemt teveel tijd van lesplan in
- Spelvormen vormen de rode draad = verbeteren van de deelnamebekwaamheid van elke
leerling
- SpelenderWijs is gekozen voor 2 redenen:
1) “Spelender”: beter leren spelen op een speelse manier
2) “Wijs”: spelers worden op een inzichtelijke wijze betrokken bij het spel
“Spelender” in SpelenderWijs
- Beter leren spelen individueel en samen spelsituaties oplossen
- Spelen komt VOOR het oefenen
- Spelvormen worden geleidelijk aan complexer manipuleren van spelregels of
spelvariabelen
hoe ver dit doorgaat hangt van spelpotentieel van leerlingen af
- Techniek of tactisch principe is te moeilijk spel vereenvoudigen, hierdoor meer ruimte
voor nadruk te leggen op moeilijke spelfase of technische vaardigheden
- Werkt dit niet kiezen voor een spelnabije oefening
Acties in deze oefening zijn eerder voorspelbaar, speler weet wat hij moet doen
Meer tijd en ruimte voor oplossen van een speluitdaging
- Dit wordt meer gewoon en is makkelijker te gebruiken tijdens de effectieve spelvorm
- ENKEL ALS HET LEREN STIL STAAT OF TE FEL VERTRAAGD
“Wijs” in SpelenderWijs
- Verwijst naar het inzichtelijk leren dat spelproblemen oplossen individueel of samen een
belangrijke voorwaarde is
- Het spel verstaan is DE instap
Speler begrijpt de spelregels en spelidee
Als de speler dit niet begrijpt moet de leerkracht dit expliciet onderwijzen
- Een aantal suggesties hieronder om de leerlingen meer inzicht bij te brengen
Spel bevriezen (freeze-replay) en leergesprekken (olg)
- Spel wordt stilgelegd bij problematische spelfase bij meerderheid van de spelers
Via een “Onderwijs Leer Gesprek” wordt er interactief met de leerlingen naar een
oplossing gezocht
- Tijdens de “freeze” wordt de spelopstelling opgezet bv. De loopweg van een speler wordt
vertraagd uitgevoerd “als-dan-optie” wordt verantwoord en getoond
, Tonen van mogelijke herkenningspunten, cues worden aangereikt, aandacht voor timing
wnr een bepaalde techniek of tactiek wordt uitgevoerd
- Veelvoorkomend probleem: Nemen van een gepaste beslissing onder tijdsdruk
Kan zijn dat de speler (de baldrager) de opties niet kent, niet ziet of niet kan
Doormiddel van freeze worden opties visueel en traag duidelijk gemaakt
- Lesgever kan spelregels/tactiek nog aanpassen zodat tactisch principe meer centraal staat
Vaktaal gebruiken en verklaren
- Tactische bewegingen en dergelijken correct benoemen, alles nauwkeurig beschrijven
- Spelers vertrouwd met vaktaal tijdens time-out problemen sneller herkennen en
benoemen
vanuit deze kennis makkelijker oplossingen formuleren
Kiezen voor breed inzetbare spelprincipes en technieken
- Technische vaardigheden en spelprincipes kiezen essentieel om spelproblemen op te
lossen
- Technieken en tactische handelingen breed inzetbaar zijn voor meerdere spelvormen van
eenzelfde spelcategorie
- Gericht op onderwijzen van transfer (draagbaar leren, technieken en vaardigheden gebruiken
in verschillende spelen), sparen van leertijd en zorgt voor hoger leerrendement.
LESS IS MORE
Congruente en corrigerende feedback
- Ten eerste hoorbaar aanwezig blijven, feedback geven TIJDENS de spelen
- Doeltreffende feedback: corrigerend, oplossingsgericht en haalbaar
Vereist nodige vakkennis van leraar
- Leerlingen kunnen feedback aan elkaar geven juiste tools meegeven, tijd maken om dit
aan te leren bij de leerlingen
- Observatieprotocol met beperkt aantal observatie items is goede manier observatie
richten op essentiële aspecten
spelers moeten deze items begrijpen, herkennen en scoren met bepaalde applicatie
- Door deze observaties kunnen leerlingen gepaste keuzes maken tijdens OLG
Time-out als vanzelfsprekend onderdeel van wedstrijdjes
- Tijdens time-out team bespreekt meest cruciale spelproblemen
- Gegevens verzameld tijdens observatie van lkr of lln problemen herkennen en oplossing
formuleren
- Sociale vaardigheden zijn van belang luisteren naar elkaar, samen nadenken, oplossing
zoeken onder tijdsdruk
- Wanneer er in een team rolverdeling gebeurt zoals: materiaalmeester, kapitein,
scheidsrechter,… respecteren van opdrachten die zij uitvoeren
Niet vanzelfsprekend, moet onderwezen worden
,2. Het oude techniek-tactiek paradigma als ‘spelbreker’
- Gebrek aan techniek van spelers houdt hun tegen van het spelen van gekozen eindspel
- Jammer techniek komt nog steeds niet boven het spelen
- Kiezen van kleinere spelen, variaties, kleine partijspelen factor van techniekbeheersing
sterk terugdringen sneller inzetten op spelbeleving en spelplezier
Motivatie versterkt, fysieke activiteit verhoogd en bied evenveel mogelijkheden om de
eindtermen te realiseren
- Dit idee is wel een cultuuromslag, maar ze willen het proberen want : techniek is niet
belangrijker dan tactiek (bij spel)
Launder en Pilz (2013): “What is tactically desirable must be technically possible”
- Technieken zijn mogelijke ‘hulpmiddelen’ om spelproblemen op te lossen
Speler bepaald zelf welke techniek het spelprobleem het beste kan oplossen
- Techniek en tactiek beïnvloeden en beperken elkaar voortdurend
- Wanneer tekort aan techniekbeheersing spelvreugde en spelsucces vermindert ruimte
maken om dit tekort te verhelpen
Spelsituatie vereenvoudigen (spelregels/spelcontext)
Volgende puntjes tonen aan HOE je dit kan doen
Spelmateriaal aanpassen/vereenvoudigen
- Bv flag football voetbal vervangen door mousse handbal
Vermijden moeilijkheden met vangen van de bal
Klemtoon ligt terug op spelopbouw van aanvallers op essentiële en typische flag football
handelingen lopen met bal in de hand, maken van terreinwinst, verleggen van startlijn
naar eindzone en scoren van een touchdown
Verdediging gaat aandacht naar stoppen van aanvallers door het lint te trekken of pas van
quarterback te onderscheppen
Kiezen voor basistechnieken of breed inzetbare technieken
- Bij beperkte aanleertijd meest gebruikte/eenvoudige techniek aanleren
Deze techniek dan verder op ingaan en verbeteren
- Inzicht verbreden bv bij frisbee: Vooraf aanbieden van eindvakbal tactisch inzicht van
ultimate frisbee versnellen (vele gelijkenissen)
Spelen en oefenen in vaste, heterogene teams
- Spelers vertrouwd zijn met kwaliteiten en werkpunten van medespelers zijn
- Vaste, heterogene teams goed op elkaar ingespeeld, spelers op bepaalde posities zetten
(hun beste positie) rekening houden met technische vaardigheden en spelervaring van
opgestelde spelers
- Pleiten voor langere LO lessen in LO-curriculum spelonderwijs doeltreffender te maken
Bewust kiezen voor een gedifferentieerd spelaanbod
- In een klas verschillende spelniveaus met ander einddoel
, Bij evaluatie worden ze beoordeeld, rekening houdend met de verschillen in niveau
Meerderheidssituaties als essentiële opbouwstap
- Wedstrijden/evaluaties moeten niet altijd met zelfde aantal spelers in beide teams
gespeeld worden
- In progressieve spelopbouw meerderheidssituaties > gelijkheidssituaties
Vormen fundamentele doorgangsfase in leerproces van vele balspelen
Pleiten voor spelvormen dat aanvallers steeds in meerderheid zijn dan de verdedigers
- Het “altijd in beweging” blijven zorgt voor teveel chaos of te grote teams speloverzicht
verdwijnt slecht voor actieve leertijd en fysieke activiteitsgraad
Werk met wisselspelers en verschillende rollen, zinvol en spelers op veld hebben meer
ruimte om te leren
Kleine teams = meer balcontacten per speler = sneller beslissingen nemen = meer
leerkansen
Spelnabij oefenen als ondersteunende activiteit
- Aparte oefening legt nadruk op verschillenden tactische aspecten maar niet allemaal tegelijk
- Tactische opties/technieken worden vooraf aangegeven uitvoerder heeft aandacht
specifiek daarop gericht
- Meestal in spelnabije oefening, 1 of meerdere ‘als-dan-opties’ gegeven
Oorsprong van de originele opdracht is nog steeds aanwezig
Oefening is betekenisvol, herkenbaar verhoogde kans op “transfer” van het geleerde
naar de spelsituatie
- Extra varianten aan ‘als-dan-opties’ toevoegen = spelnabije oefeningenrij meestal niet
gedaan, maar terug naar spelvorm
Hoofdstuk 2: Specifieke vakkennis en
leerrendement
1. Spel op maat maken. Hoe doen we dat?
- Goede kennis van spelpotentieel/voorgaande spelervaringen van leerlingen brengt niet
altijd de gewenste leerwinst
- Machtsbalans instrument om spelactiviteiten te bekijken, gepaste interventies te doen
Machtsverhouding tussen aanval en verdediging moet gelijk zijn, kan beetje afwijkend
zijn maar bij een te hard onevenwicht moet leerkracht interventie doen
- Maken van leerrijke spelarrangementen leerkracht kennis van spelbepalende
bouwstenen = spelvariabelen
- Spelvormen dynamische leeromgevingen, hierin werken meerdere spelvariabelen op
elkaar in, creëren spelproblemen
Goed inzicht in interactie tussen spelvariabelen, complexiteit die veroorzaakt wordt
belang voor lkr
- Belangrijkste spelvariabelen:
spelidee, movendum, partijsamenstelling, bewegingsrestricties, terreinvoorschriften en
tijdslimieten
figuur P.26 (Speel je vrij)
- Hieronder combinaties/interacties van spelvariabelen
