lOMoAR cPSD| 12355599
BOEKHOUDRECHT
1 DEEL 1: ONDERNEMEN, REGISTREREN EN RAPPORTEREN
1.1 ONDERNEMEN
1.1.1 BEGRIP
Economische betekenis van ondernemen:
• Door de combinatie van beschikbare werkingsmiddelen een bepaald doel
realiseren
• Werkingsmiddelen: arbeid, kapitaal en kennis
Wie?
• Ondernemingen
• Verenigingen en stichtingen
Gemeenschappelijk ==> realiseren van een doel==>
Verschillend ==> het resultaat
• Ondernemingen: winst en/of verlies voor de eigenaars
• Vzw’s en stichtingen: alle kosten dekken, indien winst = werkingsdoel
1.1.2 DE NOODZAKELIJKE WERKINGSMIDDELEN
Kan men als volgt ordenen:
• Materiële werkingsmiddelen die langer meegaan (vb. voertuigen): in
eigendom of financiële leasing
• Materiële werkingsmiddelen via contracten
• Diensten die men van derden werft (water, elektriciteit, telefonie,…)
• Vlottende middelen (voorraden, producten, grondstoffen,…)
• Prestaties van personeel en leiding
1.1.3 DE NOODZAKELIJKE FINANCIERINGSMIDDELEN
• De werkingsmiddelen kunnen slechts bestaan indien er de nodige
financieringsmiddelen verwerft
• Financieringsmiddelen kunnen komen van:
o De eigenaars-aandeelhouders ==> het ondernemingsmodel
o De initiatiefnemers en derden ==> het verenigingen- en
stichtingsmodel
o Derden-schuldeisers ==> beide
1.1.4 DE STAKEHOLDERS
• De onderneming/vereniging heeft relaties met tal van belanghebbenden ==>
stakeholders
• Onderscheid:
o Interne (binnen de organisatie zoals personeel)
o Externe (naar buiten toe zoals leveranciers, klanten)
o Interface (ergens tussenin zoals de sector, omgeving)
• Elke stakeholder zal nood hebben aan specifieke informatie vanuit zijnrelatie
o Behoefte aan een rapporteringsmodel
1
, lOMoAR cPSD| 12355599
1.2 REGISTREREN
1.2.1 BOEKHOUDEN ALS TAAL VOOR HET ONDERNEMEN
Tijdens het ondernemen ontstaan relaties ==> een relatiemodel (vb. p8)Volgende
vragen kunnen ontstaan uit deze relaties:
• wat zijn de werkingsmiddelen?
• Worden deze gefinancierd?
• Hoe worden die aangewend?
• Wat wordt via die werkingsmiddelen gecreëerd?
• Welke geldstromen ontstaan eruit?
Het dubbel boekhouden sluit hierbij aan:
• Het waarnemen van de gebeurtenissen:
o Ofwel via vermogensmiddelen
o Ofwel via werkingsmiddelen
• De bekende ‘basisvergelijking’
o Werkingsmiddelen = vermogensmiddelen
o Activa = schulden + EV (passief)
• Het dubbelboekhoudingsmodel
Kunnen alle gebeurtenissen wel via een besteding of bron van vermogen worden
uitgedrukt?
• Voor sommige gebeurtenissen kan het niet:
o Ze hebben zich nog niet vertaald in een besteding of een bron
(gegeven waarborg)
o Ze worden niet door het model weergegeven, maar aditionele infovangt
dit op: kwaliteitszorg, milieubewustzijn,…
• Ontstaan van de ‘agency’-theorie
o De onderneming schept een aantal relaties tegenover de derden die
laatsten hebben recht op info ==> nood aan externe info
o De leiding van de ondernemingen moeten beslissingen nemen die
bepalend zijn voor het voortbestaan en de werking van de
ondernemingen ==> nood aan interne info
1.2.2 HET ALGEMEEN ACCOUNTINGMODEL
vereist de volgende opeenvolgende fasen:
1. waarnemen van de activiteiten
a. wat?
b. Wat rapporteren?
2. Meten van de waarnemingen
a. Hoe meten?
b. Hoe uitdrukken?
c. Hoe verwerken?
3. Analyse of interpretatie van het waargenomen
a. Over het reeds gerapporteerde (vb. vorige boekhouding of het klopt)
4. Verschaffen van informatie
a. De gegevens zodanig gaan verwerken dat ze bruikbaar worden
b. Eis: duidelijke en ondubbelzinnige informatie
2
, lOMoAR cPSD| 12355599
1.2.3 STAKEHOLDERS EN HUN INFORMATIEBEHOEFTE
• aandeelhouders van de onderneming (is mijn investering veilig?),
donateurs/schenkers van een vereniging of stichting (gaat mijn lidgeld goed
besteed worden?)
• leden van verenigingen en stichtingen (vb. in klj: worden de activiteiten
georganiseerd?)
• leidinggevenden: bestuurders, leden directiecomité en topleiding (draaitde
onderneming?)
• schuldeisers, andere dan leveranciers (vb. banken zullen alleen maar lenenals ze
hun geld terugkrijgen)
• schuldeisers, leveranciers (zullen alleen maar leveren als ze betaaldworden)
• klanten van de onderneming
o kort: zoals vlees kopen: is het vers en goed?
o Langdurig: is de service goed?
• personeel (is mijn loon correct?)
• overheden en andere regulerende (worden de regels nageleefd?)
• concurrenten (is er bij de concurrent iets beter/nieuws?)
• beleggingsvennootschappen, beursvennootschappen, wisselagenten,
financiële analisten,…
• milieubewegingen (WWF), maatschappelijke drukkingsgroepen
• maatschappelijk verkeer
1.2.4 RELATIES TOT ALGEMEEN AANVAARDE BOEKHOUDBEGINSELENde
vraag naar info is onderhevig aan een vorm van ‘machtsprincipe’ evolutie in
de informatieverstrekking:
• closed shop (zo min mogelijk info naar stakeholders)
• open shop (bijna alles wordt vrijgegeven in de boekhouding)
De informatiedruk ==> standaarden
3
, lOMoAR cPSD| 12355599
1.3 RAPPORTEREN: HISTORISCHE EVOLUTIE
1.3.1 ENKELE GESCHIEDKUNDIGE STAPPEN
Eerste sporen van een georganiseerd boekhoudsysteem
• 1494: Luca Pacioli “Somma” Italië
• 1553: Jan Ympyn Christoffels: Nieuwe instructie Nederlanden
• 1518: Schreiber “Grammateus” Duitsland
• 1602: Arthur Caeley “Double entry bookkeeping” Engeland
Belgische (en de meeste Europese) ondernemingen
• Sinds de Industriële Revolutie kwam er nood aan informatie (investeringveilig,
gaat het opbrengen,…?) informatieverstrekking duikt op voor zichzelf en
bewijsmiddel voor derden
• Ontwikkeling systemen voor interne en externe informatieverstrekking
• De toenemende uitbouw van ondernemingen ging gepaard met
bijkomende nood aan grotere investeringen
• Kleine spaarders worden ook aangetrokken om binnen die industrie te
investeren
o Gevolg: bescherming van de kleine spaarder door de overheid
• Dit uit zich in wetgeving: vennootschapsrecht 18 mei 1873
o Jaarlijkse opstelling van inventaris, verlies en winstrekening en balans door
de bestuurders. De wet van 17 juli 1975 bracht hier eenfundamentele
verandering in, de basis van nu is in deze wet ontstaan
• Controle financiële sector vanaf 2010, 2 instanties:
o De Nationale Bank van België: de NBB
o De FSMA: de Financial Services and Markets Authority
• De ondernemingswereld internationaliseert
o er is nood aan duidelijke onderlinge afstemming
1.3.2 EUROPESE HARMONISATIE
De Europese Unie speelt een zeer belangrijke rol in het harmoniseren van het
jaarrekeningenrecht:
• De vierde richtlijn bepaalde de enkelvoudige jaarrekeningen van een
vennootschap
• De zevende richtlijn bepaalde de geconsolideerde jaarrekening (= van
groepsvennootschappen)
Doel van de Europese unie
• Gelijkwaardigheid en vergelijkbaarheid van de financiële staten van
verschillende lidstaten
• Het Europese jaarrekeningenrecht wordt geïntegreerd in de harmonisatievan het
vennootschapsrecht
In België werd de Richtlijn 2013/34/EU (4e en 7e richtlijnen) op 18 december 2015omgezet in
nationaal recht
• Hierin staat een gedetailleerd rekeningstelsel,
• Een jaarrekeningschema,
• Gewijzigde publicatieplicht
4
BOEKHOUDRECHT
1 DEEL 1: ONDERNEMEN, REGISTREREN EN RAPPORTEREN
1.1 ONDERNEMEN
1.1.1 BEGRIP
Economische betekenis van ondernemen:
• Door de combinatie van beschikbare werkingsmiddelen een bepaald doel
realiseren
• Werkingsmiddelen: arbeid, kapitaal en kennis
Wie?
• Ondernemingen
• Verenigingen en stichtingen
Gemeenschappelijk ==> realiseren van een doel==>
Verschillend ==> het resultaat
• Ondernemingen: winst en/of verlies voor de eigenaars
• Vzw’s en stichtingen: alle kosten dekken, indien winst = werkingsdoel
1.1.2 DE NOODZAKELIJKE WERKINGSMIDDELEN
Kan men als volgt ordenen:
• Materiële werkingsmiddelen die langer meegaan (vb. voertuigen): in
eigendom of financiële leasing
• Materiële werkingsmiddelen via contracten
• Diensten die men van derden werft (water, elektriciteit, telefonie,…)
• Vlottende middelen (voorraden, producten, grondstoffen,…)
• Prestaties van personeel en leiding
1.1.3 DE NOODZAKELIJKE FINANCIERINGSMIDDELEN
• De werkingsmiddelen kunnen slechts bestaan indien er de nodige
financieringsmiddelen verwerft
• Financieringsmiddelen kunnen komen van:
o De eigenaars-aandeelhouders ==> het ondernemingsmodel
o De initiatiefnemers en derden ==> het verenigingen- en
stichtingsmodel
o Derden-schuldeisers ==> beide
1.1.4 DE STAKEHOLDERS
• De onderneming/vereniging heeft relaties met tal van belanghebbenden ==>
stakeholders
• Onderscheid:
o Interne (binnen de organisatie zoals personeel)
o Externe (naar buiten toe zoals leveranciers, klanten)
o Interface (ergens tussenin zoals de sector, omgeving)
• Elke stakeholder zal nood hebben aan specifieke informatie vanuit zijnrelatie
o Behoefte aan een rapporteringsmodel
1
, lOMoAR cPSD| 12355599
1.2 REGISTREREN
1.2.1 BOEKHOUDEN ALS TAAL VOOR HET ONDERNEMEN
Tijdens het ondernemen ontstaan relaties ==> een relatiemodel (vb. p8)Volgende
vragen kunnen ontstaan uit deze relaties:
• wat zijn de werkingsmiddelen?
• Worden deze gefinancierd?
• Hoe worden die aangewend?
• Wat wordt via die werkingsmiddelen gecreëerd?
• Welke geldstromen ontstaan eruit?
Het dubbel boekhouden sluit hierbij aan:
• Het waarnemen van de gebeurtenissen:
o Ofwel via vermogensmiddelen
o Ofwel via werkingsmiddelen
• De bekende ‘basisvergelijking’
o Werkingsmiddelen = vermogensmiddelen
o Activa = schulden + EV (passief)
• Het dubbelboekhoudingsmodel
Kunnen alle gebeurtenissen wel via een besteding of bron van vermogen worden
uitgedrukt?
• Voor sommige gebeurtenissen kan het niet:
o Ze hebben zich nog niet vertaald in een besteding of een bron
(gegeven waarborg)
o Ze worden niet door het model weergegeven, maar aditionele infovangt
dit op: kwaliteitszorg, milieubewustzijn,…
• Ontstaan van de ‘agency’-theorie
o De onderneming schept een aantal relaties tegenover de derden die
laatsten hebben recht op info ==> nood aan externe info
o De leiding van de ondernemingen moeten beslissingen nemen die
bepalend zijn voor het voortbestaan en de werking van de
ondernemingen ==> nood aan interne info
1.2.2 HET ALGEMEEN ACCOUNTINGMODEL
vereist de volgende opeenvolgende fasen:
1. waarnemen van de activiteiten
a. wat?
b. Wat rapporteren?
2. Meten van de waarnemingen
a. Hoe meten?
b. Hoe uitdrukken?
c. Hoe verwerken?
3. Analyse of interpretatie van het waargenomen
a. Over het reeds gerapporteerde (vb. vorige boekhouding of het klopt)
4. Verschaffen van informatie
a. De gegevens zodanig gaan verwerken dat ze bruikbaar worden
b. Eis: duidelijke en ondubbelzinnige informatie
2
, lOMoAR cPSD| 12355599
1.2.3 STAKEHOLDERS EN HUN INFORMATIEBEHOEFTE
• aandeelhouders van de onderneming (is mijn investering veilig?),
donateurs/schenkers van een vereniging of stichting (gaat mijn lidgeld goed
besteed worden?)
• leden van verenigingen en stichtingen (vb. in klj: worden de activiteiten
georganiseerd?)
• leidinggevenden: bestuurders, leden directiecomité en topleiding (draaitde
onderneming?)
• schuldeisers, andere dan leveranciers (vb. banken zullen alleen maar lenenals ze
hun geld terugkrijgen)
• schuldeisers, leveranciers (zullen alleen maar leveren als ze betaaldworden)
• klanten van de onderneming
o kort: zoals vlees kopen: is het vers en goed?
o Langdurig: is de service goed?
• personeel (is mijn loon correct?)
• overheden en andere regulerende (worden de regels nageleefd?)
• concurrenten (is er bij de concurrent iets beter/nieuws?)
• beleggingsvennootschappen, beursvennootschappen, wisselagenten,
financiële analisten,…
• milieubewegingen (WWF), maatschappelijke drukkingsgroepen
• maatschappelijk verkeer
1.2.4 RELATIES TOT ALGEMEEN AANVAARDE BOEKHOUDBEGINSELENde
vraag naar info is onderhevig aan een vorm van ‘machtsprincipe’ evolutie in
de informatieverstrekking:
• closed shop (zo min mogelijk info naar stakeholders)
• open shop (bijna alles wordt vrijgegeven in de boekhouding)
De informatiedruk ==> standaarden
3
, lOMoAR cPSD| 12355599
1.3 RAPPORTEREN: HISTORISCHE EVOLUTIE
1.3.1 ENKELE GESCHIEDKUNDIGE STAPPEN
Eerste sporen van een georganiseerd boekhoudsysteem
• 1494: Luca Pacioli “Somma” Italië
• 1553: Jan Ympyn Christoffels: Nieuwe instructie Nederlanden
• 1518: Schreiber “Grammateus” Duitsland
• 1602: Arthur Caeley “Double entry bookkeeping” Engeland
Belgische (en de meeste Europese) ondernemingen
• Sinds de Industriële Revolutie kwam er nood aan informatie (investeringveilig,
gaat het opbrengen,…?) informatieverstrekking duikt op voor zichzelf en
bewijsmiddel voor derden
• Ontwikkeling systemen voor interne en externe informatieverstrekking
• De toenemende uitbouw van ondernemingen ging gepaard met
bijkomende nood aan grotere investeringen
• Kleine spaarders worden ook aangetrokken om binnen die industrie te
investeren
o Gevolg: bescherming van de kleine spaarder door de overheid
• Dit uit zich in wetgeving: vennootschapsrecht 18 mei 1873
o Jaarlijkse opstelling van inventaris, verlies en winstrekening en balans door
de bestuurders. De wet van 17 juli 1975 bracht hier eenfundamentele
verandering in, de basis van nu is in deze wet ontstaan
• Controle financiële sector vanaf 2010, 2 instanties:
o De Nationale Bank van België: de NBB
o De FSMA: de Financial Services and Markets Authority
• De ondernemingswereld internationaliseert
o er is nood aan duidelijke onderlinge afstemming
1.3.2 EUROPESE HARMONISATIE
De Europese Unie speelt een zeer belangrijke rol in het harmoniseren van het
jaarrekeningenrecht:
• De vierde richtlijn bepaalde de enkelvoudige jaarrekeningen van een
vennootschap
• De zevende richtlijn bepaalde de geconsolideerde jaarrekening (= van
groepsvennootschappen)
Doel van de Europese unie
• Gelijkwaardigheid en vergelijkbaarheid van de financiële staten van
verschillende lidstaten
• Het Europese jaarrekeningenrecht wordt geïntegreerd in de harmonisatievan het
vennootschapsrecht
In België werd de Richtlijn 2013/34/EU (4e en 7e richtlijnen) op 18 december 2015omgezet in
nationaal recht
• Hierin staat een gedetailleerd rekeningstelsel,
• Een jaarrekeningschema,
• Gewijzigde publicatieplicht
4
