Tendensen in de
Historiografie
Samenvatting | Prof. Frederik Buylaert | 2022-2023
1
,INHOUDSOPGAVE
1. Historiografie en schriftcultuur ................................................................................................................................. 6
1.1. Een breed thema............................................................................................................................................... 6
1.2. Een conceptuele afbakening ............................................................................................................................. 7
1.2.1. Vormelijk criterium | alternatief voor indeling pre-history en history ..................................................................... 7
1.2.2. Geografisch criterium | focus op het wereldcontinent in recente menselijke verleden .......................................... 8
1.3. De criteria voor een comparatieve analyse van historiografische tradities (!)................................................. 9
1.4. De oudste historiografische tradities in het Westen van de Euraziatische wereld .......................................... 9
1.4.1. Een praktisch begin (Oude Nabije Oosten) ............................................................................................................... 9
1.5. De Egyptische traditie .................................................................................................................................... 10
1.6. De Mesopotamische traditie .......................................................................................................................... 11
1.7. De Joods-Hebreeuwse traditie ........................................................................................................................ 12
1.8. Besluit.............................................................................................................................................................. 12
2. Historiografie in West-Eurazië (B): antieke en Middeleeuwse historiografie ......................................................... 13
2.1. Inleiding: Historiografie in het Westen v/d Euraziatische landmassa ............................................................ 13
2.2. Oudgriekse historiografie als breekpunt......................................................................................................... 13
2.2.1. De intellectuele revolutie in de wereld v/d Griekse stadstaten ............................................................................. 13
2.3. Een nieuw soort geschiedenis ......................................................................................................................... 14
2.3.1. De ontwikkeling v/e brede objectieve historiografie .............................................................................................. 14
2.3.2. De ontwikkeling v/e enge objectieve historiografie ............................................................................................... 15
2.4. Rome: de herstelde dominantie van subjectieve historiografie ..................................................................... 16
2.4.1. Graeco-Romeinse geschiedschrijving ..................................................................................................................... 16
2.4.2. De ijkpunten v/d Romeinse traditie........................................................................................................................ 16
2.5. Historiografie na Rome ................................................................................................................................... 17
2.6. Historiografie van middeleeuws West-Europa ............................................................................................... 19
2.6.1. Vroege Middeleeuwen ........................................................................................................................................... 19
2.6.2. Hoge en Late middeleeuwen .................................................................................................................................. 20
2.7. Besluit.............................................................................................................................................................. 20
3. Historiografie in Centraal-Eurazië: Islamwerld en Indiase schiereiland .................................................................. 21
3.1. Inleiding: Historiografie in Mesopotamische wereld na opkomst Rome ....................................................... 21
3.2. Historiografie in de Islamwereld: de ijkpunten............................................................................................... 21
3.2.1. De politieke expansie v/d islam: geboorte v/h Ummayadenrijk ............................................................................ 21
3.3. De wordingsfase (ca. 7de – 9de eeuw): kritische heilsgeschiedenis .............................................................. 22
3.4. De Klassieke fase (ca. 10de – 14de eeuw): Geschiedschrijving als autonome discipline ............................... 23
3.5. De Vroegmoderne fase (ca. 15de – 18de eeuw): Utilitaire staatshistoriografie............................................. 24
3.6. Indiase historiografie ...................................................................................................................................... 25
3.6.1. Vóór de islam: historiografisch probleem | tijd en geschiedenis in het Antieke India ........................................... 25
3.6.2. Na de islam: Ontplooiing Moslimrijken op Indiase continent (13de – 18de eeuw) .................................................. 26
3.7. Besluit.............................................................................................................................................................. 27
2
,4. Historiografie in Oost-Eurazië: China, Korea en Japan ............................................................................................ 28
4.1. Inleiding: historiografie in premodern Oost-Azië ........................................................................................... 28
4.2. Chinese historiografie en staatsvorming ........................................................................................................ 28
4.2.1. De ijkpunten v/e sterk functionalistische historiografie ........................................................................................ 28
4.2.2. Een vogelvlucht geschiedenis van het “Middenrijk” ............................................................................................. 29
4.3. Het ontstaan v/d Chinese staatshistoriografie ............................................................................................... 30
4.3.1. De ontwikkeling van “shi”: van waarzeggerij tot “geschiedenis” ........................................................................... 30
4.3.2. De ontwikkeling v/d Confucianistische doctrine .................................................................................................... 31
4.3.3. De praktische implementatie v/d Confucianistische doctrine ................................................................................ 32
4.4. De verdere ontwikkeling v/d Chinese historiografie ...................................................................................... 33
4.4.1. Een algemeen overzicht .......................................................................................................................................... 33
4.4.2. De bestendiging v/d Confucianistische traditie ...................................................................................................... 33
4.4.3. De historiografische crisis onder Yuan en de vroege Ming .................................................................................... 34
4.4.4. Een humanistische revolutie onder de late Ming en vroege Qing .......................................................................... 34
4.5. De Koreaanse historiografie in de schaduw v/h Chinese rijk.......................................................................... 35
4.6. De Japanse historiografie als creatieve omgang met het Chinese cultuurpakket .......................................... 35
4.7. Besluit.............................................................................................................................................................. 36
4.8. Voorbeeldvragen............................................................................................................................................. 36
5. Historiografie in West-Eurazië (C): van Renaissance tot Verlichting ....................................................................... 37
5.1. Inleiding: de VMT als breuk in de Westerse historiografie ............................................................................. 37
5.2. De Renaissance in de historiografie ................................................................................................................ 38
5.2.1. De ‘Renaissance’ als gradueel proces in de ‘middeleeuwen’ en ‘nieuwe tijd’ ....................................................... 38
5.3. Een historiografische revolutie: sleutelmomenten v/d renaissancehistoriografie ........................................ 39
5.3.1. Een nieuwe tijdsbeleving (1) en geboorte v/h anachronisme ................................................................................ 39
5.3.2. Een vernieuwde conceptuele basis (2): een nieuw soort geschiedenis ................................................................. 40
5.3.3. Een niet-functionele visie op het verleden (3)........................................................................................................ 41
5.3.4. De intensivering v/d functionalistische omgang met het verleden (4) als wapen ................................................. 42
5.4. De Verlichting in de historiografie (18de eeuw): de institutionele context ..................................................... 43
5.4.1. Een nieuw geschiedfilosofisch paradigma: de ijkpunten (!) ................................................................................... 44
5.4.2. Uiteenlopende trajecten: Frankrijk, Italië, Engeland en Duitse ruimte .................................................................. 45
5.5. Besluit.............................................................................................................................................................. 45
6. Het ontstaan v/d Moderne westerse historiografie (19de eeuw)............................................................................. 46
6.1. De paradox v/d 19de eeuw: cruciaal breekpunt in de Westerse historiografie .............................................. 46
6.2. Een Babylonische spraakverwarring: 3 historiografische paradigma’s .......................................................... 47
6.3. Proloog: algemene ontstaanscontext v/h Historicisme .................................................................................. 48
6.3.1. Invloeden als gevolg v/d Romantiek ....................................................................................................................... 48
6.3.2. Impact (v/d Romantiek) op de historiografie ......................................................................................................... 48
6.4. De geboorte v/h Historisme (historismus) ...................................................................................................... 49
6.4.1. De specifieke ontstaanscontext .............................................................................................................................. 49
3
, 6.4.2. Een selectieve combinatie van Romantiek en Verlichting ...................................................................................... 50
6.4.3. De institutionele grondslagen: professionalisering v/d Westerse historiografie ................................................... 51
6.4.4. De theoretische grondslagen: geboorte v/h objectiviteitsideaal v/d geschiedwetenschapper ............................. 52
6.5. De verspreiding en transformatie v/h Historisme in de 19de eeuw ................................................................ 53
6.6. Besluit.............................................................................................................................................................. 54
7. De vorming v/d “social sciences” tot ca. 1980: (1) De Duitse traditie..................................................................... 55
7.1. De crisis v/h Historicisme in Duitsland ............................................................................................................ 55
7.1.1. Politieke Context: een vogelvluchtgeschiedenis..................................................................................................... 55
7.2. Duits historicisme na Ranke (1) – De Duitse Ivoren Toren-mentaliteit........................................................... 56
7.2.1. Een belangrijk zijspoor… de cultuurgeschiedenis ................................................................................................... 56
7.3. Duits historicisme na Ranke (2) – ‘To Wissenschaft or not to Wissenschaft?’ ............................................... 57
7.4. Methodenstreit – Aanvallen op het historicisme ............................................................................................ 58
7.4.1. Attack 1: Karl Lamprecht’s sociaaleconomisch ideaal ............................................................................................ 58
7.4.2. Attack 2: Weber en Hintze’s gulden middenweg ................................................................................................... 58
7.5. Naoorlogse Duitse historiografie .................................................................................................................... 59
7.5.1. De ijkpunten van de naoorlogse Historische Sozialwissenschaft ............................................................................ 60
7.6. Besluit.............................................................................................................................................................. 60
8. De vorming v/d “social sciences” tot ca. 1980: (2) Franse traditie ......................................................................... 61
8.1. De crisis v/h Historicisme in Frankrijk: ijkpunten en ambities ........................................................................ 61
8.1.1. Politieke context ..................................................................................................................................................... 61
8.2. Franse historiografie: Receptie en vorming (2de helft 19de eeuw) .................................................................. 62
8.2.1. Verwetenschappelijking v/d historiografie in de Belle époque (eind 19de eeuw)................................................... 63
8.2.2. De historiografische revolutie (1): de beginfase (interbellum) ............................................................................... 64
8.2.3. De historiografische revolutie (2): WO II als katalysator ........................................................................................ 64
8.2.4. Een historiografische revolutie (3): Naoorlogse “tweede generatie” v/d Annales-traditie ................................... 65
8.2.5. De vruchten v/e conceptuele crisis: bloei v/d Nouvelle Histoire (late 20ste eeuw) ................................................. 67
8.3. Besluit.............................................................................................................................................................. 67
9. De vorming v/d “social sciences” tot ca. 1980: (3) Angelsaksische wereld ............................................................. 68
9.1. De crisis v/h Historicisme in de Angelsaksische wereld .................................................................................. 68
9.2. Amerikaanse historiografie: Vorming en selectieve ommegang met Duits Historicisme .............................. 68
9.2.1. 20ste-eeuwse Amerikaanse historiografie: Differentiatie en invalshoeken tot WO II (1945) ................................. 70
9.2.2. 20ste-eeuwse Amerikaanse historiografie: Differentiatie en invalshoeken na WO II.............................................. 70
9.3. Het pleidooi voor de Social Science History .................................................................................................... 71
9.3.1. De opkomst v/d Cliometrics of Ecometrics ............................................................................................................. 71
9.4. Britse historiografie: Vorming en selectieve ommegang met Duits Historicisme .......................................... 72
9.4.1. Naoorlogse opbloei v/d Marxistische historiografie............................................................................................... 72
9.5. Besluit.............................................................................................................................................................. 74
10. Post-moderne historiografie: The Linguistic turn (late 20ste eeuw) .................................................................. 75
10.1. Laptermen voor een aggregaat v. trends: Linguistic turn/Cultural turn/postmodern turn ........................ 75
4
, 10.2. Taal en Werkelijkheid (1): “kennis” als complex sociaal project ................................................................ 76
10.3. Taal en Werkelijkheid (2): Taal als systeem dat het denken bepaalt ......................................................... 77
10.4. Taal en Werkelijkheid (3): Culturen als “teksten” ....................................................................................... 79
10.5. Theoretische radicalisering en reacties ...................................................................................................... 80
10.5.1. Historisch onderzoek als extreme uitdaging: twee talige filters ............................................................................ 80
10.6. Vruchtbare toepassingen v/d Linguistic Turn ............................................................................................. 81
10.7. Besluit.......................................................................................................................................................... 81
11. Post-Moderne historiografie: Late 20ste eeuw en vroege 21ste eeuw ................................................................. 82
11.1. Laptermen voor een aggregaat v. trends: Linguistic turn/Cultural turn/postmodern turn ........................ 82
11.2. Cultuur en Macht (1): Intuïtieve en effectieve gebruik v. taal als wapen (Post-structuralisme) ................ 83
11.3. Cultuur en Macht (2): Bevraging v/h moderniseringsparadigma ............................................................... 85
11.3.1. Post-Modernisme als de specifieke historische component v/d beweging ............................................................ 85
11.3.2. De essentie v. cultuur en macht uitgelegd ............................................................................................................. 86
11.4. De praktische respons: voorbeelden uit de New Cultural/Political History (1) .......................................... 87
11.4.1. Gender als etiketteringsproces: confrontatie tss 2 historiografische paradigma’s ................................................ 87
11.4.2. Etiketteringsprocessen bij interculturele contacten: Oriënt als Europese uitvinding ............................................ 88
11.5. Reacties en toepassingen: omstreden en invloedrijk ................................................................................. 89
11.6. Besluit.......................................................................................................................................................... 89
5
, 1. HISTORIOGRAFIE EN SCHRIFTCULTUUR
1.1. Een breed thema
▪ Historisch bewustzijn: een alomtegenwoordig gegeven
o “Historical consciousness expresses itself in many forms, not only in scholarship, but also in imaginative
literature, in the plastic arts, in monuments and architecture, in festivals, in song, in various intangible
and unarticulated expressions of collective memory.”1
▪ Mensen hebben altijd al een idee v/h verleden gehad, men was er zich altijd van bewust, MAAR
samenlevingen gaan vaak anders om met het verleden, laat staan het bijhouden ervan. Er zijn
verschillende manieren waarop men met het verleden is omgegaan.
▪ Bijna alle gemeenschappen hebben historisch bewustzijn, en hebben besef van verandering
doorheen de tijd → bewustzijn kan veel vormen aannemen
▪ Geschiedenis/History: het project van “samenlevingen”
o “[History is] the set of literary and (non-literary) forms that contain thoughts or statements about the past,
a mode of thinking about the past as a set of events that occurred in real time and, in modern times, a
professional discipline.”2
▪ In feite een beroepsmatig gegeven over de vraag hoe samenlevingen veranderen en evolueren
met het verstrijken v/d tijd.
▪ Historisch bewustzijn vs. historiografie:
o Elke samenleving is zich bewust van ‘geschiedenis’ of het ‘verleden’, maar niet elke samenleving doet per
se aan geschiedschrijving. Sommige samenlevingen hebben hiervoor goede redenen.
▪ O.a. Hawaii: landbouwgrond schaars, moest herverdeeld kunnen worden dus geschiedschrijving
gevaarlijk (“deze grond was ooit van MIJN familie”)
BELANGRIJK: Historiografie is ten slotte ook de hedendaagse subdiscipline in het historische vakgebied waarbij
historici onderzoeken hoe en waarom samenlevingen – inclusief eerdere generaties historici – vorm geven aan het
verleden.
1
Iggers, Wang & Mukherjee, A global history of modern historiography, 4
2
Woolf, A global history of history, 3
6
Historiografie
Samenvatting | Prof. Frederik Buylaert | 2022-2023
1
,INHOUDSOPGAVE
1. Historiografie en schriftcultuur ................................................................................................................................. 6
1.1. Een breed thema............................................................................................................................................... 6
1.2. Een conceptuele afbakening ............................................................................................................................. 7
1.2.1. Vormelijk criterium | alternatief voor indeling pre-history en history ..................................................................... 7
1.2.2. Geografisch criterium | focus op het wereldcontinent in recente menselijke verleden .......................................... 8
1.3. De criteria voor een comparatieve analyse van historiografische tradities (!)................................................. 9
1.4. De oudste historiografische tradities in het Westen van de Euraziatische wereld .......................................... 9
1.4.1. Een praktisch begin (Oude Nabije Oosten) ............................................................................................................... 9
1.5. De Egyptische traditie .................................................................................................................................... 10
1.6. De Mesopotamische traditie .......................................................................................................................... 11
1.7. De Joods-Hebreeuwse traditie ........................................................................................................................ 12
1.8. Besluit.............................................................................................................................................................. 12
2. Historiografie in West-Eurazië (B): antieke en Middeleeuwse historiografie ......................................................... 13
2.1. Inleiding: Historiografie in het Westen v/d Euraziatische landmassa ............................................................ 13
2.2. Oudgriekse historiografie als breekpunt......................................................................................................... 13
2.2.1. De intellectuele revolutie in de wereld v/d Griekse stadstaten ............................................................................. 13
2.3. Een nieuw soort geschiedenis ......................................................................................................................... 14
2.3.1. De ontwikkeling v/e brede objectieve historiografie .............................................................................................. 14
2.3.2. De ontwikkeling v/e enge objectieve historiografie ............................................................................................... 15
2.4. Rome: de herstelde dominantie van subjectieve historiografie ..................................................................... 16
2.4.1. Graeco-Romeinse geschiedschrijving ..................................................................................................................... 16
2.4.2. De ijkpunten v/d Romeinse traditie........................................................................................................................ 16
2.5. Historiografie na Rome ................................................................................................................................... 17
2.6. Historiografie van middeleeuws West-Europa ............................................................................................... 19
2.6.1. Vroege Middeleeuwen ........................................................................................................................................... 19
2.6.2. Hoge en Late middeleeuwen .................................................................................................................................. 20
2.7. Besluit.............................................................................................................................................................. 20
3. Historiografie in Centraal-Eurazië: Islamwerld en Indiase schiereiland .................................................................. 21
3.1. Inleiding: Historiografie in Mesopotamische wereld na opkomst Rome ....................................................... 21
3.2. Historiografie in de Islamwereld: de ijkpunten............................................................................................... 21
3.2.1. De politieke expansie v/d islam: geboorte v/h Ummayadenrijk ............................................................................ 21
3.3. De wordingsfase (ca. 7de – 9de eeuw): kritische heilsgeschiedenis .............................................................. 22
3.4. De Klassieke fase (ca. 10de – 14de eeuw): Geschiedschrijving als autonome discipline ............................... 23
3.5. De Vroegmoderne fase (ca. 15de – 18de eeuw): Utilitaire staatshistoriografie............................................. 24
3.6. Indiase historiografie ...................................................................................................................................... 25
3.6.1. Vóór de islam: historiografisch probleem | tijd en geschiedenis in het Antieke India ........................................... 25
3.6.2. Na de islam: Ontplooiing Moslimrijken op Indiase continent (13de – 18de eeuw) .................................................. 26
3.7. Besluit.............................................................................................................................................................. 27
2
,4. Historiografie in Oost-Eurazië: China, Korea en Japan ............................................................................................ 28
4.1. Inleiding: historiografie in premodern Oost-Azië ........................................................................................... 28
4.2. Chinese historiografie en staatsvorming ........................................................................................................ 28
4.2.1. De ijkpunten v/e sterk functionalistische historiografie ........................................................................................ 28
4.2.2. Een vogelvlucht geschiedenis van het “Middenrijk” ............................................................................................. 29
4.3. Het ontstaan v/d Chinese staatshistoriografie ............................................................................................... 30
4.3.1. De ontwikkeling van “shi”: van waarzeggerij tot “geschiedenis” ........................................................................... 30
4.3.2. De ontwikkeling v/d Confucianistische doctrine .................................................................................................... 31
4.3.3. De praktische implementatie v/d Confucianistische doctrine ................................................................................ 32
4.4. De verdere ontwikkeling v/d Chinese historiografie ...................................................................................... 33
4.4.1. Een algemeen overzicht .......................................................................................................................................... 33
4.4.2. De bestendiging v/d Confucianistische traditie ...................................................................................................... 33
4.4.3. De historiografische crisis onder Yuan en de vroege Ming .................................................................................... 34
4.4.4. Een humanistische revolutie onder de late Ming en vroege Qing .......................................................................... 34
4.5. De Koreaanse historiografie in de schaduw v/h Chinese rijk.......................................................................... 35
4.6. De Japanse historiografie als creatieve omgang met het Chinese cultuurpakket .......................................... 35
4.7. Besluit.............................................................................................................................................................. 36
4.8. Voorbeeldvragen............................................................................................................................................. 36
5. Historiografie in West-Eurazië (C): van Renaissance tot Verlichting ....................................................................... 37
5.1. Inleiding: de VMT als breuk in de Westerse historiografie ............................................................................. 37
5.2. De Renaissance in de historiografie ................................................................................................................ 38
5.2.1. De ‘Renaissance’ als gradueel proces in de ‘middeleeuwen’ en ‘nieuwe tijd’ ....................................................... 38
5.3. Een historiografische revolutie: sleutelmomenten v/d renaissancehistoriografie ........................................ 39
5.3.1. Een nieuwe tijdsbeleving (1) en geboorte v/h anachronisme ................................................................................ 39
5.3.2. Een vernieuwde conceptuele basis (2): een nieuw soort geschiedenis ................................................................. 40
5.3.3. Een niet-functionele visie op het verleden (3)........................................................................................................ 41
5.3.4. De intensivering v/d functionalistische omgang met het verleden (4) als wapen ................................................. 42
5.4. De Verlichting in de historiografie (18de eeuw): de institutionele context ..................................................... 43
5.4.1. Een nieuw geschiedfilosofisch paradigma: de ijkpunten (!) ................................................................................... 44
5.4.2. Uiteenlopende trajecten: Frankrijk, Italië, Engeland en Duitse ruimte .................................................................. 45
5.5. Besluit.............................................................................................................................................................. 45
6. Het ontstaan v/d Moderne westerse historiografie (19de eeuw)............................................................................. 46
6.1. De paradox v/d 19de eeuw: cruciaal breekpunt in de Westerse historiografie .............................................. 46
6.2. Een Babylonische spraakverwarring: 3 historiografische paradigma’s .......................................................... 47
6.3. Proloog: algemene ontstaanscontext v/h Historicisme .................................................................................. 48
6.3.1. Invloeden als gevolg v/d Romantiek ....................................................................................................................... 48
6.3.2. Impact (v/d Romantiek) op de historiografie ......................................................................................................... 48
6.4. De geboorte v/h Historisme (historismus) ...................................................................................................... 49
6.4.1. De specifieke ontstaanscontext .............................................................................................................................. 49
3
, 6.4.2. Een selectieve combinatie van Romantiek en Verlichting ...................................................................................... 50
6.4.3. De institutionele grondslagen: professionalisering v/d Westerse historiografie ................................................... 51
6.4.4. De theoretische grondslagen: geboorte v/h objectiviteitsideaal v/d geschiedwetenschapper ............................. 52
6.5. De verspreiding en transformatie v/h Historisme in de 19de eeuw ................................................................ 53
6.6. Besluit.............................................................................................................................................................. 54
7. De vorming v/d “social sciences” tot ca. 1980: (1) De Duitse traditie..................................................................... 55
7.1. De crisis v/h Historicisme in Duitsland ............................................................................................................ 55
7.1.1. Politieke Context: een vogelvluchtgeschiedenis..................................................................................................... 55
7.2. Duits historicisme na Ranke (1) – De Duitse Ivoren Toren-mentaliteit........................................................... 56
7.2.1. Een belangrijk zijspoor… de cultuurgeschiedenis ................................................................................................... 56
7.3. Duits historicisme na Ranke (2) – ‘To Wissenschaft or not to Wissenschaft?’ ............................................... 57
7.4. Methodenstreit – Aanvallen op het historicisme ............................................................................................ 58
7.4.1. Attack 1: Karl Lamprecht’s sociaaleconomisch ideaal ............................................................................................ 58
7.4.2. Attack 2: Weber en Hintze’s gulden middenweg ................................................................................................... 58
7.5. Naoorlogse Duitse historiografie .................................................................................................................... 59
7.5.1. De ijkpunten van de naoorlogse Historische Sozialwissenschaft ............................................................................ 60
7.6. Besluit.............................................................................................................................................................. 60
8. De vorming v/d “social sciences” tot ca. 1980: (2) Franse traditie ......................................................................... 61
8.1. De crisis v/h Historicisme in Frankrijk: ijkpunten en ambities ........................................................................ 61
8.1.1. Politieke context ..................................................................................................................................................... 61
8.2. Franse historiografie: Receptie en vorming (2de helft 19de eeuw) .................................................................. 62
8.2.1. Verwetenschappelijking v/d historiografie in de Belle époque (eind 19de eeuw)................................................... 63
8.2.2. De historiografische revolutie (1): de beginfase (interbellum) ............................................................................... 64
8.2.3. De historiografische revolutie (2): WO II als katalysator ........................................................................................ 64
8.2.4. Een historiografische revolutie (3): Naoorlogse “tweede generatie” v/d Annales-traditie ................................... 65
8.2.5. De vruchten v/e conceptuele crisis: bloei v/d Nouvelle Histoire (late 20ste eeuw) ................................................. 67
8.3. Besluit.............................................................................................................................................................. 67
9. De vorming v/d “social sciences” tot ca. 1980: (3) Angelsaksische wereld ............................................................. 68
9.1. De crisis v/h Historicisme in de Angelsaksische wereld .................................................................................. 68
9.2. Amerikaanse historiografie: Vorming en selectieve ommegang met Duits Historicisme .............................. 68
9.2.1. 20ste-eeuwse Amerikaanse historiografie: Differentiatie en invalshoeken tot WO II (1945) ................................. 70
9.2.2. 20ste-eeuwse Amerikaanse historiografie: Differentiatie en invalshoeken na WO II.............................................. 70
9.3. Het pleidooi voor de Social Science History .................................................................................................... 71
9.3.1. De opkomst v/d Cliometrics of Ecometrics ............................................................................................................. 71
9.4. Britse historiografie: Vorming en selectieve ommegang met Duits Historicisme .......................................... 72
9.4.1. Naoorlogse opbloei v/d Marxistische historiografie............................................................................................... 72
9.5. Besluit.............................................................................................................................................................. 74
10. Post-moderne historiografie: The Linguistic turn (late 20ste eeuw) .................................................................. 75
10.1. Laptermen voor een aggregaat v. trends: Linguistic turn/Cultural turn/postmodern turn ........................ 75
4
, 10.2. Taal en Werkelijkheid (1): “kennis” als complex sociaal project ................................................................ 76
10.3. Taal en Werkelijkheid (2): Taal als systeem dat het denken bepaalt ......................................................... 77
10.4. Taal en Werkelijkheid (3): Culturen als “teksten” ....................................................................................... 79
10.5. Theoretische radicalisering en reacties ...................................................................................................... 80
10.5.1. Historisch onderzoek als extreme uitdaging: twee talige filters ............................................................................ 80
10.6. Vruchtbare toepassingen v/d Linguistic Turn ............................................................................................. 81
10.7. Besluit.......................................................................................................................................................... 81
11. Post-Moderne historiografie: Late 20ste eeuw en vroege 21ste eeuw ................................................................. 82
11.1. Laptermen voor een aggregaat v. trends: Linguistic turn/Cultural turn/postmodern turn ........................ 82
11.2. Cultuur en Macht (1): Intuïtieve en effectieve gebruik v. taal als wapen (Post-structuralisme) ................ 83
11.3. Cultuur en Macht (2): Bevraging v/h moderniseringsparadigma ............................................................... 85
11.3.1. Post-Modernisme als de specifieke historische component v/d beweging ............................................................ 85
11.3.2. De essentie v. cultuur en macht uitgelegd ............................................................................................................. 86
11.4. De praktische respons: voorbeelden uit de New Cultural/Political History (1) .......................................... 87
11.4.1. Gender als etiketteringsproces: confrontatie tss 2 historiografische paradigma’s ................................................ 87
11.4.2. Etiketteringsprocessen bij interculturele contacten: Oriënt als Europese uitvinding ............................................ 88
11.5. Reacties en toepassingen: omstreden en invloedrijk ................................................................................. 89
11.6. Besluit.......................................................................................................................................................... 89
5
, 1. HISTORIOGRAFIE EN SCHRIFTCULTUUR
1.1. Een breed thema
▪ Historisch bewustzijn: een alomtegenwoordig gegeven
o “Historical consciousness expresses itself in many forms, not only in scholarship, but also in imaginative
literature, in the plastic arts, in monuments and architecture, in festivals, in song, in various intangible
and unarticulated expressions of collective memory.”1
▪ Mensen hebben altijd al een idee v/h verleden gehad, men was er zich altijd van bewust, MAAR
samenlevingen gaan vaak anders om met het verleden, laat staan het bijhouden ervan. Er zijn
verschillende manieren waarop men met het verleden is omgegaan.
▪ Bijna alle gemeenschappen hebben historisch bewustzijn, en hebben besef van verandering
doorheen de tijd → bewustzijn kan veel vormen aannemen
▪ Geschiedenis/History: het project van “samenlevingen”
o “[History is] the set of literary and (non-literary) forms that contain thoughts or statements about the past,
a mode of thinking about the past as a set of events that occurred in real time and, in modern times, a
professional discipline.”2
▪ In feite een beroepsmatig gegeven over de vraag hoe samenlevingen veranderen en evolueren
met het verstrijken v/d tijd.
▪ Historisch bewustzijn vs. historiografie:
o Elke samenleving is zich bewust van ‘geschiedenis’ of het ‘verleden’, maar niet elke samenleving doet per
se aan geschiedschrijving. Sommige samenlevingen hebben hiervoor goede redenen.
▪ O.a. Hawaii: landbouwgrond schaars, moest herverdeeld kunnen worden dus geschiedschrijving
gevaarlijk (“deze grond was ooit van MIJN familie”)
BELANGRIJK: Historiografie is ten slotte ook de hedendaagse subdiscipline in het historische vakgebied waarbij
historici onderzoeken hoe en waarom samenlevingen – inclusief eerdere generaties historici – vorm geven aan het
verleden.
1
Iggers, Wang & Mukherjee, A global history of modern historiography, 4
2
Woolf, A global history of history, 3
6
