Samenvatting menstheorie B
Kennislijn social work leerjaar 1
Leerdoelen
• Je kent het ontwikkelingsperspectief op de mens en weet hoe en waarom sociaal
werkers ontwikkelingspsychologie en pedagogiek gebruiken.
• Je weet hoe de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen en volwassenen
verloopt volgens de levenslooptheorie van Erikson en kunt aan de hand van het
vlaggensysteem de normale seksuele ontwikkeling herkennen.
• Je weet hoe de cognitieve ontwikkeling van kinderen verloopt volgens de theorie van
Piaget en Vygotsky en kunt dit toepassen op een SW-situatie.
• Je weet welke belangrijke veranderingen er in het brein plaatsvinden in de puberteit
en op latere leeftijd.
• Je kent verschillende theorieën over hechting en weet hoe hechting van invloed is op
latere intieme relaties.
• Je kunt verschillende opvoedstijlen en gezinspatronen herkennen en kunt deze in
verband brengen met theorie over hoe mensen leren.
• Je weet welke factoren bepalen of wij gedrag normaal of abnormaal vinden.
• Je weet hoe de DSM-5 is ontstaan, hoe psychologen en sociaal werkers de DSM-5
gebruiken en welke voor- en nadelen aan het gebruik ervan verbonden zijn.
• Je weet wat psychologen verstaan onder stress en welke factoren stress beïnvloeden.
• Je kent verschillende manieren van omgaan met stress en kunt deze herkennen in een
sociaalwerksituatie.
• Je kent verschillende theorieën over motivatie en kunt deze herkennen in een
sociaalwerksituatie.
,Ontwikkelingspsychologie en psychosociale ontwikkeling
College 1 menstheorie B
Wat is ontwikkelingspsychologie?
Ontwikkeling:
- Proces van groei en verandering dat wordt bepaald door de interactie tussen
erfelijkheid en omgeving.
- Gaat een leven lang door, de meeste aandacht gaat uit naar de kindertijd en
adolescentie.
Ontwikkelingspsychologie: bestudeerd de psychologische veranderingen bij toenemende
leeftijd.
Wat is pedagogiek?
Pedagogiek is de wetenschap van het opvoeden. Opvoeden is het proces waarin een kind
wordt gevormd naar de normen en waarden van de opvoeders en de samenleving.
3 krachten van ontwikkeling
1) Nature: factoren die aangeboren zijn (door aanleg/genen): “de aard van het beestje.”
2) Nurture: factoren die aangeleerd zijn (door sociale omgeving/opvoeding): “de mens
is maakbaar.”
3) Rijping: veranderingen die voor een groot deel genetisch geregeld worden en waarop
omgevingsinvloeden een kleine invloed hebben. Zwemmen, lezen: niet te vroeg mee
beginnen, dat werkt niet.
Verloopt ontwikkeling continu of een discontinu proces?
Continue ontwikkeling: geleidelijke ontwikkeling waarbij prestaties op een bepaald niveau
voortvloeien uit die van de vorige niveaus. Continue verandering is kwantitatief.
Voorbeeld: een nieuwe taal leren. Geleidelijk aan breid je je woordenschat uit.
Discontinue ontwikkeling: ontwikkeling in aparte stappen of stadia. Elk stadium levert
gedrag op dat kwalitatief anders is dan gedrag in eerdere stadia.
Voorbeeld: kinderen geloven in Sinterklaas, verplaatsen in iemand anders, handen voor de
ogen ‘ik ben niet te zien,’ anders kunnen ze het niet inzien/begrijpen.
Psychosociaal functioneren
Psyche is geest: ons denken, voelen en gedrag. Sociaal is onze interactie met andere
mensen. Psychosociale functioneren is hoe je je verhoudt tot je sociale omgeving.
Hoe functioneer je in een relatie tot anderen, vrienden, familie en buren? Welke rol neem je
in binnen je gezin, school of werk? Hoe zie jij je plek in de samenleving?
Opgroeien en ouder worden betekent je steeds opnieuw aanpassen aan veranderende
vermogens en verwachtingen van anderen.
, Erik Erikson’s theorie van de psychosociale ontwikkeling
Mensen doorlopen acht levensfasen, van babytijd tot ouderdom. Iedere fase wordt
afgesloten met een crisis, een ontwikkelingstaak die typisch is voor die fase.
Als die taak onopgelost blijft of negatief afgesloten, loopt de ontwikkeling vast. Het
onvoldoende afsluiten van een ontwikkelingstaak heeft zijn weerslag op het volbrengen van
de ontwikkelingstaken die nog volgen. Het zal de keuzes die we daarna maken in onze
sociale relaties beïnvloeden.
Kritiek: het is de vraag of mensen uit andere culturen op dezelfde leeftijden dezelfde
ontwikkelingstaak doormaken. Ook vragen psychologen zich af of je de levensfasen wel in
zo’n vaste volgorde doorloopt en of het per se nodig is zo’n ontwikkelingstaak af te sluiten.
Ontwikkelingstaken zijn worstelingen tussen twee uitersten, met een + of – uitkomst.
Leeftijd/periode Crisis/ontwikkelingstaak
Baby (0-1,5) Vertrouwen – Wantrouwen
Peuter (1,5-3) Autonomie – Schaamte / Twijfel
Kleuter (3-6) Initiatief – Schuld
Schoolkind (6-12) Vlijt – Minderwaardigheid
Adolescentie Identiteit – Rolverwarring
Vroege volwassenheid Intimiteit – Isolement
Middelbare leeftijd Generativiteit – Stagnatie / Egocentrisme
Ouderdom Integriteit – Wanhoop
Waarom moet je deze kennis hebben als sociaal werker?
- Je krijgt in je werk te maken met mensen van verschillende leeftijden.
- Zij zijn volgens Erikson allemaal met hun eigen specifieke ontwikkelingstaak bezig.
- Het helpt om de kwetsbaarheid of problematiek van je cliënten te plaatsen in het
perspectief van hun levensloop.
Kennislijn social work leerjaar 1
Leerdoelen
• Je kent het ontwikkelingsperspectief op de mens en weet hoe en waarom sociaal
werkers ontwikkelingspsychologie en pedagogiek gebruiken.
• Je weet hoe de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen en volwassenen
verloopt volgens de levenslooptheorie van Erikson en kunt aan de hand van het
vlaggensysteem de normale seksuele ontwikkeling herkennen.
• Je weet hoe de cognitieve ontwikkeling van kinderen verloopt volgens de theorie van
Piaget en Vygotsky en kunt dit toepassen op een SW-situatie.
• Je weet welke belangrijke veranderingen er in het brein plaatsvinden in de puberteit
en op latere leeftijd.
• Je kent verschillende theorieën over hechting en weet hoe hechting van invloed is op
latere intieme relaties.
• Je kunt verschillende opvoedstijlen en gezinspatronen herkennen en kunt deze in
verband brengen met theorie over hoe mensen leren.
• Je weet welke factoren bepalen of wij gedrag normaal of abnormaal vinden.
• Je weet hoe de DSM-5 is ontstaan, hoe psychologen en sociaal werkers de DSM-5
gebruiken en welke voor- en nadelen aan het gebruik ervan verbonden zijn.
• Je weet wat psychologen verstaan onder stress en welke factoren stress beïnvloeden.
• Je kent verschillende manieren van omgaan met stress en kunt deze herkennen in een
sociaalwerksituatie.
• Je kent verschillende theorieën over motivatie en kunt deze herkennen in een
sociaalwerksituatie.
,Ontwikkelingspsychologie en psychosociale ontwikkeling
College 1 menstheorie B
Wat is ontwikkelingspsychologie?
Ontwikkeling:
- Proces van groei en verandering dat wordt bepaald door de interactie tussen
erfelijkheid en omgeving.
- Gaat een leven lang door, de meeste aandacht gaat uit naar de kindertijd en
adolescentie.
Ontwikkelingspsychologie: bestudeerd de psychologische veranderingen bij toenemende
leeftijd.
Wat is pedagogiek?
Pedagogiek is de wetenschap van het opvoeden. Opvoeden is het proces waarin een kind
wordt gevormd naar de normen en waarden van de opvoeders en de samenleving.
3 krachten van ontwikkeling
1) Nature: factoren die aangeboren zijn (door aanleg/genen): “de aard van het beestje.”
2) Nurture: factoren die aangeleerd zijn (door sociale omgeving/opvoeding): “de mens
is maakbaar.”
3) Rijping: veranderingen die voor een groot deel genetisch geregeld worden en waarop
omgevingsinvloeden een kleine invloed hebben. Zwemmen, lezen: niet te vroeg mee
beginnen, dat werkt niet.
Verloopt ontwikkeling continu of een discontinu proces?
Continue ontwikkeling: geleidelijke ontwikkeling waarbij prestaties op een bepaald niveau
voortvloeien uit die van de vorige niveaus. Continue verandering is kwantitatief.
Voorbeeld: een nieuwe taal leren. Geleidelijk aan breid je je woordenschat uit.
Discontinue ontwikkeling: ontwikkeling in aparte stappen of stadia. Elk stadium levert
gedrag op dat kwalitatief anders is dan gedrag in eerdere stadia.
Voorbeeld: kinderen geloven in Sinterklaas, verplaatsen in iemand anders, handen voor de
ogen ‘ik ben niet te zien,’ anders kunnen ze het niet inzien/begrijpen.
Psychosociaal functioneren
Psyche is geest: ons denken, voelen en gedrag. Sociaal is onze interactie met andere
mensen. Psychosociale functioneren is hoe je je verhoudt tot je sociale omgeving.
Hoe functioneer je in een relatie tot anderen, vrienden, familie en buren? Welke rol neem je
in binnen je gezin, school of werk? Hoe zie jij je plek in de samenleving?
Opgroeien en ouder worden betekent je steeds opnieuw aanpassen aan veranderende
vermogens en verwachtingen van anderen.
, Erik Erikson’s theorie van de psychosociale ontwikkeling
Mensen doorlopen acht levensfasen, van babytijd tot ouderdom. Iedere fase wordt
afgesloten met een crisis, een ontwikkelingstaak die typisch is voor die fase.
Als die taak onopgelost blijft of negatief afgesloten, loopt de ontwikkeling vast. Het
onvoldoende afsluiten van een ontwikkelingstaak heeft zijn weerslag op het volbrengen van
de ontwikkelingstaken die nog volgen. Het zal de keuzes die we daarna maken in onze
sociale relaties beïnvloeden.
Kritiek: het is de vraag of mensen uit andere culturen op dezelfde leeftijden dezelfde
ontwikkelingstaak doormaken. Ook vragen psychologen zich af of je de levensfasen wel in
zo’n vaste volgorde doorloopt en of het per se nodig is zo’n ontwikkelingstaak af te sluiten.
Ontwikkelingstaken zijn worstelingen tussen twee uitersten, met een + of – uitkomst.
Leeftijd/periode Crisis/ontwikkelingstaak
Baby (0-1,5) Vertrouwen – Wantrouwen
Peuter (1,5-3) Autonomie – Schaamte / Twijfel
Kleuter (3-6) Initiatief – Schuld
Schoolkind (6-12) Vlijt – Minderwaardigheid
Adolescentie Identiteit – Rolverwarring
Vroege volwassenheid Intimiteit – Isolement
Middelbare leeftijd Generativiteit – Stagnatie / Egocentrisme
Ouderdom Integriteit – Wanhoop
Waarom moet je deze kennis hebben als sociaal werker?
- Je krijgt in je werk te maken met mensen van verschillende leeftijden.
- Zij zijn volgens Erikson allemaal met hun eigen specifieke ontwikkelingstaak bezig.
- Het helpt om de kwetsbaarheid of problematiek van je cliënten te plaatsen in het
perspectief van hun levensloop.
