1 Hugo Häring (1882 – 1958)
1.1. Inleiding
Häring
Häring heeft niet veel gebouwd maar vormde een belangrijk tegengewicht voor de
“International Style” beweging → aangevoerd door Le Corbusier.
In 1933 met de verkiezing van Hitler zijn al zijn werken stopgezet wegens te avant-
gardistisch (ook die van Hans Scharoun). Na de oorlog is hij in de vergetelheid beland →
werd pas opnieuw ontdekt lang na zijn dood, in de jaren 1960 en 1970 wanneer de
kritiek op het modernisme groeit.
Hij schreef de taal neer waar architect Hans Scharoun mee bouwde. Hij was geen
leerling, het was meer verbondenheid (vorm van broederschap) dat hen samen bracht.
Ook Alvar Aalto en Frank Lloyd Wright zijn net als Haring voorvechters van het
‘organisch bouwen’.
Frank Lloyd Wright
Frank Lloyd Wright stond net zoals Häring in zijn kritiek tegenover het te abstracte en
afstandelijke modernisme van Le Corbusier. Was ook huiverachtig tegenover de “witte
architectuur” die weinig interactie onderging met de specificiteit van de plek, niet in
materiaal, en niet in planopbouw.
Hij gaf waarschijnlijk Hugo Häring een belangrijke impuls in zijn zoektocht naar
organische architectuur. Zijn kritische houding tegenover de “Internationale Style” van
de jaren 1920 → Algemeen gekend.
Waar het ornament bij Wright uitvoerig gestileerd wordt en betekenis draagt zal haring
pleiten voor een functionalistische maar ornamentloze benadering.
Architectuurgeschiedenis door de ogen van Hugo Häring:
Maatschappijbeelden worden vertaald in een passend geometrisch vormconcept.
Wisselende zoektochten naar het verenigen van binnen-en buitenruimtes.
(beelden op volgende pagina)
1
,1.2. “Wege Zur Form”
Häring ontvouwt in onder andere “Wege zur Form” een unieke kijk in onze architectuur-
geschiedenis, die in zijn ogen bevrijd moet worden van de dominantie van de geometrie.
Volgens hem kan die bevrijding nu voltooit worden → de nieuwe-moderne tijd → kan de
ontplooiing betekenen van een geometrische vorm naar een organische vorm.
De creatie van de vorm → groeit volgens hem vanuit de functie. Zoals in de natuur, zijn
het de innerlijke krachten die de vorm en de geometrie bepalen.
Ontwerpen is voor Häring, ontdekken in een zo vrij en open mogelijke geest en niet zich
laten dicteren door geometrische wetmatigheden. Vorm is geen doel maar een
resultaat, in de ogen van Häring. Zoeken naar schoonheid → geen prioritaire
aangelegenheid → zoeken naar werkelijkheid wel. Hij zocht betekenis, expressie, eerder
dan schoonheid of esthetica.
In Wege zur Form zegt hij dat onze bekommernis rond functie niet in conflict mag
komen met onze nood aan emotie. Beiden moeten zich zij aan zij ontwikkelen. We
moeten niet proberen onze eigen individualiteit uit te drukken → wel het individuele
aspect van elk element → de uitdrukking is zoals de dingen zijn, het leven zelf.
Architectuur van de 21ste eeuw → bevrijd
van dogma’s rond geometrie? Bevrijd van
constructieve limieten?
Parijs – Frank O’Gehry
Tsuruoka – Sanaa
Londen - Herzog & De Meuron
New York - Big Architects
Oslo - Snöhetta
Lissabon - Amanda Levete
2
,1.3. Gut Garkau – Lübeck
Boerderij
De boerderij die Häring ontworpen heeft in Lübeck gaf hem een
plaats in de architectuurgeschiedenis.
In 1924 gebouwd, is progressief en traditioneel maar ook avontuurlijk
en bescheiden tegelijk. Hij realiseerde maar 3 van de 7 gebouwen die
hij voor de boerderij heeft ontworpen (de koestal, de schuur en de
machine loods).
- De koestal heeft een complexe vorm, gedicteerd door het gebruik (voederen,
ventileren, melken,…) en relaties (boer/koeien, stier/koeien).
- Door het peervormige plan blijven de hoofden van de koeien ver uit elkaar (om
ziektes te vermijden) en in het midden ontstaat er een zone voor het voederen
van hooi (vanuit hoger gelegen hooizolder)
- De stier krijgt een specifieke plaats aan de spits van het plan, om verwondingen
te vermijden zijn de muren grotendeels afgerond.
Het gebouw vermengt op spontane wijze → houten bekleding met betonconstructie en
timmerhoutwerk, vanuit een grote gevoeligheid voor lokale bouwtechnieken. Häring is
de enige modernistische architect die zich nooit heeft laten verleiden tot de gelijkte
witgepleisterde gevelarchitectuur. Ontegensprekelijk spreekt de koestal een
‘boerderijtaal’ Häring bouwt als boer.
Bauhausschool in Desseau
Deze wordt gelijktijdig gebouwd. De tegenstelling tussen het
Bauhaus en de boerderij kan niet groter zijn. Hoewel het Bauhaus
ook start vanuit een meer ‘organische’ zelfs ‘middeleeuwse’
beeldtaal zal het snel evolueren naar opnieuw een zoektocht naar
de primaire vormen en ze snel te koppelen aan industrie en
standaardisatie.
Vergelijk de Bauhausschool van Walter Gropius met de koestal van
Häring → duidelijk dat (ondanks de poging van Hugo) opnieuw de
geometrie zal overheersen.
Invloed van het Bauhaus → niet te sluiten → zeker na de 2de WO zal opnieuw geometrie
(onder de nom van standaardisatie) de boventoon voeren. Pas later in de jaren 1960,
1970 → komt er langzaam een tegenbeweging op gang die de afstandelijkheid en
objectmatige van het modernisme in vraag zal stellen.
3
, 1.4. ‘Neues Bauen’ versus ‘Architektur’
De architect is niet de alleswetende schepper maar de vertolker in de ogen van Häring.
Hij voert uit wat de opdracht hem vraagt, hij is de helper bij de geboorte, de
verzamelaar van de innerlijke krachten die door de vraag opgeroepen worden.
Heel bewust noemde Häring zijn visie → Neues Bauen, in contrast met Architektur. Hij
maakt een duidelijk onderscheid tussen de architectuur van de
Renaisance en het Classicisme enerzijds en het middeleeuwse
bouwen of regionale architectuur anderzijds.
Zijn fascinatie voor de middeleeuwen vinden we terug in de
gotische spitsboog die hier en daar in zijn werken opduikt: in het
plan van de koestal, in doorsnede bij het ontwerp van de loods.
Deze fascinatie vinden we niet alleen bij Häring terug → ook in de heropleving van de
gotiek die zich gelijktijdig manifesteert met het modernisme, in de neogotiek. Gotiek
werd door Goeth’s toedoen als een Germaanse en noordelijke bouwkunst beschouwd, in
tegenstelling tot de Renaissance en de neoklassieke stijlbeweging wat vanuit het Zuiden
kwam en als een ‘indringer’ werd beschouwd.
De tegenstelling tussen de noordelijke traditie (waar Häring zichzelf plaatste) en de
zuidelijke rationelere benadering → identiek aan de voor Häring wezenlijke polemiek
tussen ‘bouwen’ en ‘architectuur’, tussen het organische en het geometrische, tussen
hem en Le Corbusier.
Het is frappant hoe Häring op scharnierpunten in de architectuurgeschiedenis prominent
aanwezig was met zijn ideeën over ‘organische architectuur’ maar telkens het onderspit
moest delven door de overtuigingskracht van twee
personen die de verdere geschiedenis van de moderne
architectuur zullen bepalen: Mies Van der Rohe en Le
Corbusier. Mies Van der Rohe en Hugo Häring delen in
Berlijn (van 1921 tot 1926) hetzelfde bureel in Berlijn.
Toch zullen ze elk hun eigen weg gaan.
De visie van Häring (Organische architectuur) botste ook met wat Le Corbusier voor
ogen had, een universele architectuur die welomschreven dogma’s volgde.
De keuze voor het masterplan voor de Weissenhofsiedlung in Stuttgart is duidelijk: er
wordt geopteerd voor het rechtlijnige matsterplan van Mies Van Der Rohe boven het
organische plan van Hugo Häring. Le Corubsier liet in een brief weten dat hij zo snel
mogelijk van Häring verlost wou worden.
Häring had nochtans een zeer hoog aanzien rond 1925 als
voorzitter van de architectengroepering ‘Der Ring’ (daar zetelde
alle belangrijke architecten van Berlijn). Le Corbusier trekt alle
aandacht naar zich toe → ook op de komende CIAM-congressen,
zodat Häring en zijn organische architectuur naar de achtergrond
verdwijnt en er meer plaats ruimt voor de opkomende
‘Internationale Style’.
4
1.1. Inleiding
Häring
Häring heeft niet veel gebouwd maar vormde een belangrijk tegengewicht voor de
“International Style” beweging → aangevoerd door Le Corbusier.
In 1933 met de verkiezing van Hitler zijn al zijn werken stopgezet wegens te avant-
gardistisch (ook die van Hans Scharoun). Na de oorlog is hij in de vergetelheid beland →
werd pas opnieuw ontdekt lang na zijn dood, in de jaren 1960 en 1970 wanneer de
kritiek op het modernisme groeit.
Hij schreef de taal neer waar architect Hans Scharoun mee bouwde. Hij was geen
leerling, het was meer verbondenheid (vorm van broederschap) dat hen samen bracht.
Ook Alvar Aalto en Frank Lloyd Wright zijn net als Haring voorvechters van het
‘organisch bouwen’.
Frank Lloyd Wright
Frank Lloyd Wright stond net zoals Häring in zijn kritiek tegenover het te abstracte en
afstandelijke modernisme van Le Corbusier. Was ook huiverachtig tegenover de “witte
architectuur” die weinig interactie onderging met de specificiteit van de plek, niet in
materiaal, en niet in planopbouw.
Hij gaf waarschijnlijk Hugo Häring een belangrijke impuls in zijn zoektocht naar
organische architectuur. Zijn kritische houding tegenover de “Internationale Style” van
de jaren 1920 → Algemeen gekend.
Waar het ornament bij Wright uitvoerig gestileerd wordt en betekenis draagt zal haring
pleiten voor een functionalistische maar ornamentloze benadering.
Architectuurgeschiedenis door de ogen van Hugo Häring:
Maatschappijbeelden worden vertaald in een passend geometrisch vormconcept.
Wisselende zoektochten naar het verenigen van binnen-en buitenruimtes.
(beelden op volgende pagina)
1
,1.2. “Wege Zur Form”
Häring ontvouwt in onder andere “Wege zur Form” een unieke kijk in onze architectuur-
geschiedenis, die in zijn ogen bevrijd moet worden van de dominantie van de geometrie.
Volgens hem kan die bevrijding nu voltooit worden → de nieuwe-moderne tijd → kan de
ontplooiing betekenen van een geometrische vorm naar een organische vorm.
De creatie van de vorm → groeit volgens hem vanuit de functie. Zoals in de natuur, zijn
het de innerlijke krachten die de vorm en de geometrie bepalen.
Ontwerpen is voor Häring, ontdekken in een zo vrij en open mogelijke geest en niet zich
laten dicteren door geometrische wetmatigheden. Vorm is geen doel maar een
resultaat, in de ogen van Häring. Zoeken naar schoonheid → geen prioritaire
aangelegenheid → zoeken naar werkelijkheid wel. Hij zocht betekenis, expressie, eerder
dan schoonheid of esthetica.
In Wege zur Form zegt hij dat onze bekommernis rond functie niet in conflict mag
komen met onze nood aan emotie. Beiden moeten zich zij aan zij ontwikkelen. We
moeten niet proberen onze eigen individualiteit uit te drukken → wel het individuele
aspect van elk element → de uitdrukking is zoals de dingen zijn, het leven zelf.
Architectuur van de 21ste eeuw → bevrijd
van dogma’s rond geometrie? Bevrijd van
constructieve limieten?
Parijs – Frank O’Gehry
Tsuruoka – Sanaa
Londen - Herzog & De Meuron
New York - Big Architects
Oslo - Snöhetta
Lissabon - Amanda Levete
2
,1.3. Gut Garkau – Lübeck
Boerderij
De boerderij die Häring ontworpen heeft in Lübeck gaf hem een
plaats in de architectuurgeschiedenis.
In 1924 gebouwd, is progressief en traditioneel maar ook avontuurlijk
en bescheiden tegelijk. Hij realiseerde maar 3 van de 7 gebouwen die
hij voor de boerderij heeft ontworpen (de koestal, de schuur en de
machine loods).
- De koestal heeft een complexe vorm, gedicteerd door het gebruik (voederen,
ventileren, melken,…) en relaties (boer/koeien, stier/koeien).
- Door het peervormige plan blijven de hoofden van de koeien ver uit elkaar (om
ziektes te vermijden) en in het midden ontstaat er een zone voor het voederen
van hooi (vanuit hoger gelegen hooizolder)
- De stier krijgt een specifieke plaats aan de spits van het plan, om verwondingen
te vermijden zijn de muren grotendeels afgerond.
Het gebouw vermengt op spontane wijze → houten bekleding met betonconstructie en
timmerhoutwerk, vanuit een grote gevoeligheid voor lokale bouwtechnieken. Häring is
de enige modernistische architect die zich nooit heeft laten verleiden tot de gelijkte
witgepleisterde gevelarchitectuur. Ontegensprekelijk spreekt de koestal een
‘boerderijtaal’ Häring bouwt als boer.
Bauhausschool in Desseau
Deze wordt gelijktijdig gebouwd. De tegenstelling tussen het
Bauhaus en de boerderij kan niet groter zijn. Hoewel het Bauhaus
ook start vanuit een meer ‘organische’ zelfs ‘middeleeuwse’
beeldtaal zal het snel evolueren naar opnieuw een zoektocht naar
de primaire vormen en ze snel te koppelen aan industrie en
standaardisatie.
Vergelijk de Bauhausschool van Walter Gropius met de koestal van
Häring → duidelijk dat (ondanks de poging van Hugo) opnieuw de
geometrie zal overheersen.
Invloed van het Bauhaus → niet te sluiten → zeker na de 2de WO zal opnieuw geometrie
(onder de nom van standaardisatie) de boventoon voeren. Pas later in de jaren 1960,
1970 → komt er langzaam een tegenbeweging op gang die de afstandelijkheid en
objectmatige van het modernisme in vraag zal stellen.
3
, 1.4. ‘Neues Bauen’ versus ‘Architektur’
De architect is niet de alleswetende schepper maar de vertolker in de ogen van Häring.
Hij voert uit wat de opdracht hem vraagt, hij is de helper bij de geboorte, de
verzamelaar van de innerlijke krachten die door de vraag opgeroepen worden.
Heel bewust noemde Häring zijn visie → Neues Bauen, in contrast met Architektur. Hij
maakt een duidelijk onderscheid tussen de architectuur van de
Renaisance en het Classicisme enerzijds en het middeleeuwse
bouwen of regionale architectuur anderzijds.
Zijn fascinatie voor de middeleeuwen vinden we terug in de
gotische spitsboog die hier en daar in zijn werken opduikt: in het
plan van de koestal, in doorsnede bij het ontwerp van de loods.
Deze fascinatie vinden we niet alleen bij Häring terug → ook in de heropleving van de
gotiek die zich gelijktijdig manifesteert met het modernisme, in de neogotiek. Gotiek
werd door Goeth’s toedoen als een Germaanse en noordelijke bouwkunst beschouwd, in
tegenstelling tot de Renaissance en de neoklassieke stijlbeweging wat vanuit het Zuiden
kwam en als een ‘indringer’ werd beschouwd.
De tegenstelling tussen de noordelijke traditie (waar Häring zichzelf plaatste) en de
zuidelijke rationelere benadering → identiek aan de voor Häring wezenlijke polemiek
tussen ‘bouwen’ en ‘architectuur’, tussen het organische en het geometrische, tussen
hem en Le Corbusier.
Het is frappant hoe Häring op scharnierpunten in de architectuurgeschiedenis prominent
aanwezig was met zijn ideeën over ‘organische architectuur’ maar telkens het onderspit
moest delven door de overtuigingskracht van twee
personen die de verdere geschiedenis van de moderne
architectuur zullen bepalen: Mies Van der Rohe en Le
Corbusier. Mies Van der Rohe en Hugo Häring delen in
Berlijn (van 1921 tot 1926) hetzelfde bureel in Berlijn.
Toch zullen ze elk hun eigen weg gaan.
De visie van Häring (Organische architectuur) botste ook met wat Le Corbusier voor
ogen had, een universele architectuur die welomschreven dogma’s volgde.
De keuze voor het masterplan voor de Weissenhofsiedlung in Stuttgart is duidelijk: er
wordt geopteerd voor het rechtlijnige matsterplan van Mies Van Der Rohe boven het
organische plan van Hugo Häring. Le Corubsier liet in een brief weten dat hij zo snel
mogelijk van Häring verlost wou worden.
Häring had nochtans een zeer hoog aanzien rond 1925 als
voorzitter van de architectengroepering ‘Der Ring’ (daar zetelde
alle belangrijke architecten van Berlijn). Le Corbusier trekt alle
aandacht naar zich toe → ook op de komende CIAM-congressen,
zodat Häring en zijn organische architectuur naar de achtergrond
verdwijnt en er meer plaats ruimt voor de opkomende
‘Internationale Style’.
4
