klinisch redeneren
STAT
Acute buikpijn
Diagnoses: appendicitis, cholecystitis/cholelithiasis, acute diverticulitis, acute pancreatitis, peritonitis, ileus, EUG, salpingitis/endometritis,
uretersteen, pyelonefritis, PDS, gastro-enteritis, ulcus pepticum, UWI, obstipatie, hernia inguinalis.
Alarmsymptomen: shock, facies abdominalis, pulserende tumor in bovenbuik, plankharde buik, hoge koorts.
Uitvragen: koorts, braken, diarree, defecatie, atus, melaena, icterus, shock, intoxicaties, VG.
Aard van pijn (stekend/krampend, acuut/langzaam, aanvallen/continue)
• Plotseling, hevige en aanhoudende pijn: perforatie of vasculair.
• Langzaam optredende pijn: infectie (e.g. diverticulitis).
• Koliekpijn: galsteen, niersteen, dunne darm obstructie.
• Aanvallen met pijnvrije intervallen, vaak met braken.
• Krampende pijn die overgaat in een ernstige continue pijn: strangulatie (bloedvoorziening is geblokkeerd e.g. door een ileus).
• Niet-plotseling maar snel in hevigheid toenemende pijn: acute pancreatitis, mesenteriale ischemie.
• Continue, scherpe, stekende pijn: peritoneale prikkeling.
• Hierbij vaak vervoerspijn, hoestpijn, gelokaliseerde pijn, progressie van de pijn. Voorbeeld: appendicitis.
• Heftige verkrampende pijn: vernauwing van de darm (ileus).
• Lijkt op koliekpijn, maar is continu.
Lokalisatie van pijn (en uitstraling)
• Uitstraling naar rug: galstenen, ulcus duodeni, acute pancreatitis, aneurysma aortae abdominalis.
• Uitstraling naar lies: nierstenen.
• Schouderpijn: (acute) cholecystitis, myocardinfarct, pneumonie, EUG, (milt)bloeding, pneumoperitoneum.
• Rechter bovenbuik uitstralend naar rechterschouder: acute cholecystitis of cholelithiasis.
Pagina 1 van 17
fl
,• Rechter bovenbuik: hepatitis.
• Flank: pyelonefritis, uretersteenkoliek.
• Uitstraling naar de lies en genitalia.
• Regio epigastrica: gastro-enteritis, ulcus pepticum, myocardinfarct.
• Zeer hevige pijn in epigastrio: maagperforatie, acute pancreatitis.
• Onderbuik bij vrouwen: EUG, salpingitis (PID).
• Linksonder buik: acute diverticulitis, ingeklemde hernia.
• Algemeen/rondom navel naar rechtsonder: appendicitis acuta.
• Epigastrium naar rechteronderbuik: ulcus duodeni, ulcus ventriculi.
• Verloop van colon: IBS.
• Hypogastrische regio: cystitis, blaasretentie.
Tijd
• Acuut: perforatie, ruptuur van aneurysma, koliek.
• Matig acuut: acute pancreatitis, mesenteriale trombose, strangulatie dunne darm.
• Geleidelijk begin: algemene peritonitis.
• Recidiverende buikpijn over maanden/jaren: IBS, Crohn.
• Intermitterende pijn: mechanische obstructie van dunne darm, gastro-enteritis, niersteen- of galsteenkoliek.
Intensiteit
• Hevige pijn: geperforeerd ulcus, appendicitis acuta.
• Zeer hevige pijn: geruptureerd aneurysma abdominalis, myocardinfarct, perforatie, koliek.
Samenhang (hoe zit pt erbij, eten, alcohol, mictie, defecatie, menstruatie, inspanning)
• Stil liggen en vervoerspijn: peritoneale prikkeling (e.g. appendicitis acuta).
• Bewegingsdrang: gal- of nierstenen.
• Voorovergebogen houding vermindert pijn: acute pancreatitis.
• Pijn vermindert bij eten: ulcus pepticum.
• Pijn verergert bij vet eten: galstenen.
Pagina 2 van 17
, • Buikpijn tijdens of vlak na maaltijd: angina abdominalis.
• Alcoholgebruik: hepatitis, pancreatitis en maagklachten.
• Frequente pijnlijke mictie: UWI.
• Urine stick: bacteriurie, leukocyturie, positieve nitriettest, soms ertytrocyturie.
• Buikpijn verbetert bij defecatie: IBS, obstipatie.
• > 24 uur geen ontlasting en/of atus: ileus (totale obstructie van dunne of dikke darm).
• Pijn tijdens menstruatie: endometriose.
• Pijn in het midden van cyclus: ovulatiepijn.
• Uitblijven menstruatie/onregelmatig vaginaal bloedverlies: dreigende abortus, EUG.
• Licht tussentijds vaginaal bloedverlies: endometritis (in ammatie van endometrium).
• Vaak door chlamydia of gonorroe.
• Bovenbuikpijn die verergert bij inspanning: angina pectoris, angina abdominalis.
Overig
Koorts
• Hoge koorts: algemene peritonitis, pyelonefritis, salpingitis.
• Koorts met icterus en koude rillingen: acute cholecystitis, cholangitis.
• Continue hoge koorts (> 39 graden) en langer bestaande buikpijn: in ltraat.
• Hoge koorts en koude rillingen: bacteriëmie (bacteriën in bloedbaan).
• Piekende temperatuur: abces, empyeem.
Misselijkheid en braken
• Braken voorafgaand aan de pijn: gastro-enteritis, acute pancreatitis, chirurgische acute buik (dus minder vaak bij onschuldige aandoeningen).
Pagina 3 van 17
fl fl fi
STAT
Acute buikpijn
Diagnoses: appendicitis, cholecystitis/cholelithiasis, acute diverticulitis, acute pancreatitis, peritonitis, ileus, EUG, salpingitis/endometritis,
uretersteen, pyelonefritis, PDS, gastro-enteritis, ulcus pepticum, UWI, obstipatie, hernia inguinalis.
Alarmsymptomen: shock, facies abdominalis, pulserende tumor in bovenbuik, plankharde buik, hoge koorts.
Uitvragen: koorts, braken, diarree, defecatie, atus, melaena, icterus, shock, intoxicaties, VG.
Aard van pijn (stekend/krampend, acuut/langzaam, aanvallen/continue)
• Plotseling, hevige en aanhoudende pijn: perforatie of vasculair.
• Langzaam optredende pijn: infectie (e.g. diverticulitis).
• Koliekpijn: galsteen, niersteen, dunne darm obstructie.
• Aanvallen met pijnvrije intervallen, vaak met braken.
• Krampende pijn die overgaat in een ernstige continue pijn: strangulatie (bloedvoorziening is geblokkeerd e.g. door een ileus).
• Niet-plotseling maar snel in hevigheid toenemende pijn: acute pancreatitis, mesenteriale ischemie.
• Continue, scherpe, stekende pijn: peritoneale prikkeling.
• Hierbij vaak vervoerspijn, hoestpijn, gelokaliseerde pijn, progressie van de pijn. Voorbeeld: appendicitis.
• Heftige verkrampende pijn: vernauwing van de darm (ileus).
• Lijkt op koliekpijn, maar is continu.
Lokalisatie van pijn (en uitstraling)
• Uitstraling naar rug: galstenen, ulcus duodeni, acute pancreatitis, aneurysma aortae abdominalis.
• Uitstraling naar lies: nierstenen.
• Schouderpijn: (acute) cholecystitis, myocardinfarct, pneumonie, EUG, (milt)bloeding, pneumoperitoneum.
• Rechter bovenbuik uitstralend naar rechterschouder: acute cholecystitis of cholelithiasis.
Pagina 1 van 17
fl
,• Rechter bovenbuik: hepatitis.
• Flank: pyelonefritis, uretersteenkoliek.
• Uitstraling naar de lies en genitalia.
• Regio epigastrica: gastro-enteritis, ulcus pepticum, myocardinfarct.
• Zeer hevige pijn in epigastrio: maagperforatie, acute pancreatitis.
• Onderbuik bij vrouwen: EUG, salpingitis (PID).
• Linksonder buik: acute diverticulitis, ingeklemde hernia.
• Algemeen/rondom navel naar rechtsonder: appendicitis acuta.
• Epigastrium naar rechteronderbuik: ulcus duodeni, ulcus ventriculi.
• Verloop van colon: IBS.
• Hypogastrische regio: cystitis, blaasretentie.
Tijd
• Acuut: perforatie, ruptuur van aneurysma, koliek.
• Matig acuut: acute pancreatitis, mesenteriale trombose, strangulatie dunne darm.
• Geleidelijk begin: algemene peritonitis.
• Recidiverende buikpijn over maanden/jaren: IBS, Crohn.
• Intermitterende pijn: mechanische obstructie van dunne darm, gastro-enteritis, niersteen- of galsteenkoliek.
Intensiteit
• Hevige pijn: geperforeerd ulcus, appendicitis acuta.
• Zeer hevige pijn: geruptureerd aneurysma abdominalis, myocardinfarct, perforatie, koliek.
Samenhang (hoe zit pt erbij, eten, alcohol, mictie, defecatie, menstruatie, inspanning)
• Stil liggen en vervoerspijn: peritoneale prikkeling (e.g. appendicitis acuta).
• Bewegingsdrang: gal- of nierstenen.
• Voorovergebogen houding vermindert pijn: acute pancreatitis.
• Pijn vermindert bij eten: ulcus pepticum.
• Pijn verergert bij vet eten: galstenen.
Pagina 2 van 17
, • Buikpijn tijdens of vlak na maaltijd: angina abdominalis.
• Alcoholgebruik: hepatitis, pancreatitis en maagklachten.
• Frequente pijnlijke mictie: UWI.
• Urine stick: bacteriurie, leukocyturie, positieve nitriettest, soms ertytrocyturie.
• Buikpijn verbetert bij defecatie: IBS, obstipatie.
• > 24 uur geen ontlasting en/of atus: ileus (totale obstructie van dunne of dikke darm).
• Pijn tijdens menstruatie: endometriose.
• Pijn in het midden van cyclus: ovulatiepijn.
• Uitblijven menstruatie/onregelmatig vaginaal bloedverlies: dreigende abortus, EUG.
• Licht tussentijds vaginaal bloedverlies: endometritis (in ammatie van endometrium).
• Vaak door chlamydia of gonorroe.
• Bovenbuikpijn die verergert bij inspanning: angina pectoris, angina abdominalis.
Overig
Koorts
• Hoge koorts: algemene peritonitis, pyelonefritis, salpingitis.
• Koorts met icterus en koude rillingen: acute cholecystitis, cholangitis.
• Continue hoge koorts (> 39 graden) en langer bestaande buikpijn: in ltraat.
• Hoge koorts en koude rillingen: bacteriëmie (bacteriën in bloedbaan).
• Piekende temperatuur: abces, empyeem.
Misselijkheid en braken
• Braken voorafgaand aan de pijn: gastro-enteritis, acute pancreatitis, chirurgische acute buik (dus minder vaak bij onschuldige aandoeningen).
Pagina 3 van 17
fl fl fi
