Samenvatting: Groepsdynamica
Mensen verstaan 2
Inhoud
H1: Mensen in groepen..........................................................................................................................4
1.1 Groepsgedrag...............................................................................................................................4
1.2 Leven in groepen..........................................................................................................................4
1.3 Wat is een groep?.........................................................................................................................4
1.4 Soorten groepen...........................................................................................................................5
1.4.1 Indeling naar functie..............................................................................................................5
1.4.2 Formele en informele groepen..............................................................................................5
1.4.3 Reële en virtuele groepen......................................................................................................5
1.5 De identiteit van groepen (uitgebreid in H3)................................................................................5
1.6 Groepsdynamica...........................................................................................................................5
1.8 Groepsdynamisch onderzoek.......................................................................................................6
1.8.1 Observatieonderzoek.............................................................................................................6
1.8.2 Survey-onderzoek..................................................................................................................6
1.8.3 Correlatieonderzoek..............................................................................................................6
1.8.4 Experimenteel onderzoek......................................................................................................6
Tekst: kijken naar groepen.....................................................................................................................7
Groepen zijn zoals een ‘mobile’..........................................................................................................7
Waar haalt een groep de energie om voortdurend te bewegen?......................................................7
Het eerste spanningsveld: erkenning vs afstemming.....................................................................7
Het tweede spanningsveld: individueren vs affiliëren/conformeren..............................................7
Het derde spanningsveld: autonomie vs afhankelijkheid...............................................................7
Vijf krachten in het groepswerk..........................................................................................................8
Patronen.............................................................................................................................................8
Verwrongen groepswerk....................................................................................................................8
H2: Functies van groepen en groepsontwikkeling..................................................................................9
2.1 Waarom leven mensen in groepen?.............................................................................................9
2.1.1 Evolutionaire en biologische verklaring.................................................................................9
2.1.2 Psychologische verklaring......................................................................................................9
2.1.3 Cognitieve verklaring...........................................................................................................10
2.2 Met wie vormt men een groep?.................................................................................................10
2.2.1 Sociaal-emotionele elementen............................................................................................10
, 2.2.2 Taakgerichte determinanten...............................................................................................10
2.3 Groepsontwikkeling....................................................................................................................10
2.4 Fasen in de groepsontwikkeling..................................................................................................10
2.4.1 Oriëntatiefase......................................................................................................................11
2.4.2 Conflictfase..........................................................................................................................11
2.4.3 Stabilisatiefase.....................................................................................................................11
2.4.4 Prestatiefase........................................................................................................................11
2.4.5 Beëindigingsfase..................................................................................................................11
2.5 Kenmerken van het ontwikkelingsproces...................................................................................12
2.6 De groep als sociale constructie en institutie.............................................................................12
H3: Structurele kenmerken van groepen..............................................................................................12
3.1 De structurele kenmerken van een groep..................................................................................12
3.2 Normen.......................................................................................................................................12
3.2.1 De ontwikkeling van groepsnormen....................................................................................12
3.2.2 Wat wordt gereguleerd door groepsnormen?.....................................................................12
3.3 Rollen..........................................................................................................................................13
3.3.1 Functionele en disfunctionele rollen....................................................................................13
3.3.2 Rolontwikkeling en rolproblemen........................................................................................13
3.4 Relationele verhoudingen...........................................................................................................14
3.4.1 Status en invloed.................................................................................................................14
3.4.2 Communicatiepatronen.......................................................................................................15
3.4.3 Cohesie................................................................................................................................15
H4: Communicatie in groepen..............................................................................................................15
4.1 Wat is communicatie?................................................................................................................15
4.2 Het communicatieproces............................................................................................................15
4.3 Aspecten van communicatie.......................................................................................................16
4.4 Belemmeringen in de communicatie..........................................................................................16
4.4.1 Storingen door de zender....................................................................................................16
4.4.2 Storingen door ruis..............................................................................................................16
4.4.3 Storingen door de ontvanger...............................................................................................17
4.5 Kenmerken van communicatie...................................................................................................17
4.5.1 Open en gesloten communicatie.........................................................................................17
4.5.2 Dominantie en afhankelijkheid............................................................................................17
4.5.3 Coöperatie en competitie....................................................................................................17
4.5.4 De Roos van Leary................................................................................................................18
4.5.5 Diskwalificatie......................................................................................................................18
, 4.6 Opheffen van belemmeringen in de communicatie....................................................................19
4.6.1 Feedback..............................................................................................................................19
4.6.2 Thematisch interactionele methode....................................................................................19
4.6.3 Escalerende interventie.......................................................................................................19
Extra tekst: communicatie....................................................................................................................20
1 Inzicht in en verbeteren van communicatie...................................................................................20
1.1 Het beschrijven en begrijpen van communicatie....................................................................20
1.2 Optimaliseren van de communicatie......................................................................................21
H6: Samenwerken in groepen..............................................................................................................21
6.1 Samenwerken in groepsverband................................................................................................21
6.2 De voor- en nadelen van het werken in teamverband...............................................................22
6.2.1 De aard van de taken...........................................................................................................22
6.2.2 Sociale facilitatie en inhibitie...............................................................................................22
6.2 Tekorten in de teamprestaties....................................................................................................22
6.3.1 Coördinatieproblemen.........................................................................................................22
6.3.2 Motivatieproblemen............................................................................................................22
6.3.3 Lage prestatienormen..........................................................................................................23
6.4 Verbeteren van teamprestaties..................................................................................................23
6.4.1 Verbeteren van de samenstelling van het team..................................................................23
6.4.2 Verbeteren van de planning en organisatie.........................................................................23
6.4.3 Het verhogen van de motivatie............................................................................................24
6.4.4 Verbeteren van de cohesie in de groep...............................................................................24
6.4.5 Teambuilding.......................................................................................................................25
H7: Macht en leiding in groepen..........................................................................................................25
7.6 Leidinggeven aan groepen..........................................................................................................25
7.8 Wie wordt de leider van een groep............................................................................................25
7.8 Effectief leidinggeven.................................................................................................................26
7.8.1 Persoonlijkheidskenmerken van een effectieve leider........................................................26
7.8.2 Effectief leiderschap en stijl van leidinggeven.....................................................................26
7.8.3 Effectief leidinggeven en de situatie....................................................................................26
H8: Probleemoplossing en besluitvorming...........................................................................................27
8.1 Probleemoplossing en besluitvorming in groepen.....................................................................27
8.2 Criteria voor effectieve probleemoplossing en besluitvorming..................................................27
8.3 De voordelen van probleemoplossing en besluitvorming in groepen........................................28
8.3.1 Soort problemen..................................................................................................................28
8.3.2 De aard van het groepsproces.............................................................................................28
, 8.4 Procesverliezen...........................................................................................................................28
8.4.1 Procesverliezen door ongelijke inbreng en invloed.............................................................28
8.4.2 Procesverliezen door zelfcensuur en groepsdenken............................................................28
8.4.3 Procesverliezen door conflicten...........................................................................................29
8.4.4 Procesverliezen door slechte structurering.........................................................................29
8.5 Verbeteren van probleemoplossing en besluitvorming..............................................................29
8.5.1 Het fasenmodel...................................................................................................................29
8.5.2 Brainstormen.......................................................................................................................30
8.5.3 De nominale groepstechniek...............................................................................................30
H9: Conflicten binnen en tussen groepen............................................................................................31
9.1 Conflicten en conflictbronnen....................................................................................................31
9.2 Constructieve en destructieve conflicten...................................................................................31
9.2.1 Schaarse middelen...............................................................................................................31
9.2.2 Onderling vertrouwen.........................................................................................................31
9.2.3 Wederkerigheid...................................................................................................................31
9.3 Conflicthantering........................................................................................................................32
9.3.1 Conflictstijlen.......................................................................................................................32
9.3.2 Factoren die van invloed zijn op de stijl van conflicthantering............................................32
9.4 Escalatie van conflicten...............................................................................................................32
9.5 Verbeteren van conflicthantering in groepen.............................................................................33
H1: Mensen in groepen
1.1 Groepsgedrag
Groepsgedrag = gedrag eigen aan de groep, het individu zal dit alleen minder gemakkelijk stellen
vb: groep supporters: als voetbalsupporter kan je je in een stadion bevinden tussen alle supporters of
alleen thuis kijken, je zal in die twee situaties niet hetzelfde doen/zijn
1.2 Leven in groepen
Je kan lid zijn van verschillende groepen en door het lidmaatschap breng je een groot deel van je tijd
door in groepsverband, over het algemeen zijn mensen lid van vijf of meer groepen
vb: ik ben lid van een basketploeg, vriendengroep, gezin, klasgroep…
1.3 Wat is een groep?
!! Niet alle kenmerken moeten aanwezig zijn !!
Hoe meer kenmerken aanwezig, hoe meer we kunnen spreken van een groep
- Interactie: regelmatige interactie tussen 2/meer personen
- Identiteit: de personen die met elkaar omgaan moeten zelf het gevoel hebben dat ze een groep zijn
- Doelen: personen hebben gemeenschappelijke doelen
- Afhankelijkheid: personen hebben elkaar nodig om bvb gemeenschappelijke doelen te bereiken
Mensen verstaan 2
Inhoud
H1: Mensen in groepen..........................................................................................................................4
1.1 Groepsgedrag...............................................................................................................................4
1.2 Leven in groepen..........................................................................................................................4
1.3 Wat is een groep?.........................................................................................................................4
1.4 Soorten groepen...........................................................................................................................5
1.4.1 Indeling naar functie..............................................................................................................5
1.4.2 Formele en informele groepen..............................................................................................5
1.4.3 Reële en virtuele groepen......................................................................................................5
1.5 De identiteit van groepen (uitgebreid in H3)................................................................................5
1.6 Groepsdynamica...........................................................................................................................5
1.8 Groepsdynamisch onderzoek.......................................................................................................6
1.8.1 Observatieonderzoek.............................................................................................................6
1.8.2 Survey-onderzoek..................................................................................................................6
1.8.3 Correlatieonderzoek..............................................................................................................6
1.8.4 Experimenteel onderzoek......................................................................................................6
Tekst: kijken naar groepen.....................................................................................................................7
Groepen zijn zoals een ‘mobile’..........................................................................................................7
Waar haalt een groep de energie om voortdurend te bewegen?......................................................7
Het eerste spanningsveld: erkenning vs afstemming.....................................................................7
Het tweede spanningsveld: individueren vs affiliëren/conformeren..............................................7
Het derde spanningsveld: autonomie vs afhankelijkheid...............................................................7
Vijf krachten in het groepswerk..........................................................................................................8
Patronen.............................................................................................................................................8
Verwrongen groepswerk....................................................................................................................8
H2: Functies van groepen en groepsontwikkeling..................................................................................9
2.1 Waarom leven mensen in groepen?.............................................................................................9
2.1.1 Evolutionaire en biologische verklaring.................................................................................9
2.1.2 Psychologische verklaring......................................................................................................9
2.1.3 Cognitieve verklaring...........................................................................................................10
2.2 Met wie vormt men een groep?.................................................................................................10
2.2.1 Sociaal-emotionele elementen............................................................................................10
, 2.2.2 Taakgerichte determinanten...............................................................................................10
2.3 Groepsontwikkeling....................................................................................................................10
2.4 Fasen in de groepsontwikkeling..................................................................................................10
2.4.1 Oriëntatiefase......................................................................................................................11
2.4.2 Conflictfase..........................................................................................................................11
2.4.3 Stabilisatiefase.....................................................................................................................11
2.4.4 Prestatiefase........................................................................................................................11
2.4.5 Beëindigingsfase..................................................................................................................11
2.5 Kenmerken van het ontwikkelingsproces...................................................................................12
2.6 De groep als sociale constructie en institutie.............................................................................12
H3: Structurele kenmerken van groepen..............................................................................................12
3.1 De structurele kenmerken van een groep..................................................................................12
3.2 Normen.......................................................................................................................................12
3.2.1 De ontwikkeling van groepsnormen....................................................................................12
3.2.2 Wat wordt gereguleerd door groepsnormen?.....................................................................12
3.3 Rollen..........................................................................................................................................13
3.3.1 Functionele en disfunctionele rollen....................................................................................13
3.3.2 Rolontwikkeling en rolproblemen........................................................................................13
3.4 Relationele verhoudingen...........................................................................................................14
3.4.1 Status en invloed.................................................................................................................14
3.4.2 Communicatiepatronen.......................................................................................................15
3.4.3 Cohesie................................................................................................................................15
H4: Communicatie in groepen..............................................................................................................15
4.1 Wat is communicatie?................................................................................................................15
4.2 Het communicatieproces............................................................................................................15
4.3 Aspecten van communicatie.......................................................................................................16
4.4 Belemmeringen in de communicatie..........................................................................................16
4.4.1 Storingen door de zender....................................................................................................16
4.4.2 Storingen door ruis..............................................................................................................16
4.4.3 Storingen door de ontvanger...............................................................................................17
4.5 Kenmerken van communicatie...................................................................................................17
4.5.1 Open en gesloten communicatie.........................................................................................17
4.5.2 Dominantie en afhankelijkheid............................................................................................17
4.5.3 Coöperatie en competitie....................................................................................................17
4.5.4 De Roos van Leary................................................................................................................18
4.5.5 Diskwalificatie......................................................................................................................18
, 4.6 Opheffen van belemmeringen in de communicatie....................................................................19
4.6.1 Feedback..............................................................................................................................19
4.6.2 Thematisch interactionele methode....................................................................................19
4.6.3 Escalerende interventie.......................................................................................................19
Extra tekst: communicatie....................................................................................................................20
1 Inzicht in en verbeteren van communicatie...................................................................................20
1.1 Het beschrijven en begrijpen van communicatie....................................................................20
1.2 Optimaliseren van de communicatie......................................................................................21
H6: Samenwerken in groepen..............................................................................................................21
6.1 Samenwerken in groepsverband................................................................................................21
6.2 De voor- en nadelen van het werken in teamverband...............................................................22
6.2.1 De aard van de taken...........................................................................................................22
6.2.2 Sociale facilitatie en inhibitie...............................................................................................22
6.2 Tekorten in de teamprestaties....................................................................................................22
6.3.1 Coördinatieproblemen.........................................................................................................22
6.3.2 Motivatieproblemen............................................................................................................22
6.3.3 Lage prestatienormen..........................................................................................................23
6.4 Verbeteren van teamprestaties..................................................................................................23
6.4.1 Verbeteren van de samenstelling van het team..................................................................23
6.4.2 Verbeteren van de planning en organisatie.........................................................................23
6.4.3 Het verhogen van de motivatie............................................................................................24
6.4.4 Verbeteren van de cohesie in de groep...............................................................................24
6.4.5 Teambuilding.......................................................................................................................25
H7: Macht en leiding in groepen..........................................................................................................25
7.6 Leidinggeven aan groepen..........................................................................................................25
7.8 Wie wordt de leider van een groep............................................................................................25
7.8 Effectief leidinggeven.................................................................................................................26
7.8.1 Persoonlijkheidskenmerken van een effectieve leider........................................................26
7.8.2 Effectief leiderschap en stijl van leidinggeven.....................................................................26
7.8.3 Effectief leidinggeven en de situatie....................................................................................26
H8: Probleemoplossing en besluitvorming...........................................................................................27
8.1 Probleemoplossing en besluitvorming in groepen.....................................................................27
8.2 Criteria voor effectieve probleemoplossing en besluitvorming..................................................27
8.3 De voordelen van probleemoplossing en besluitvorming in groepen........................................28
8.3.1 Soort problemen..................................................................................................................28
8.3.2 De aard van het groepsproces.............................................................................................28
, 8.4 Procesverliezen...........................................................................................................................28
8.4.1 Procesverliezen door ongelijke inbreng en invloed.............................................................28
8.4.2 Procesverliezen door zelfcensuur en groepsdenken............................................................28
8.4.3 Procesverliezen door conflicten...........................................................................................29
8.4.4 Procesverliezen door slechte structurering.........................................................................29
8.5 Verbeteren van probleemoplossing en besluitvorming..............................................................29
8.5.1 Het fasenmodel...................................................................................................................29
8.5.2 Brainstormen.......................................................................................................................30
8.5.3 De nominale groepstechniek...............................................................................................30
H9: Conflicten binnen en tussen groepen............................................................................................31
9.1 Conflicten en conflictbronnen....................................................................................................31
9.2 Constructieve en destructieve conflicten...................................................................................31
9.2.1 Schaarse middelen...............................................................................................................31
9.2.2 Onderling vertrouwen.........................................................................................................31
9.2.3 Wederkerigheid...................................................................................................................31
9.3 Conflicthantering........................................................................................................................32
9.3.1 Conflictstijlen.......................................................................................................................32
9.3.2 Factoren die van invloed zijn op de stijl van conflicthantering............................................32
9.4 Escalatie van conflicten...............................................................................................................32
9.5 Verbeteren van conflicthantering in groepen.............................................................................33
H1: Mensen in groepen
1.1 Groepsgedrag
Groepsgedrag = gedrag eigen aan de groep, het individu zal dit alleen minder gemakkelijk stellen
vb: groep supporters: als voetbalsupporter kan je je in een stadion bevinden tussen alle supporters of
alleen thuis kijken, je zal in die twee situaties niet hetzelfde doen/zijn
1.2 Leven in groepen
Je kan lid zijn van verschillende groepen en door het lidmaatschap breng je een groot deel van je tijd
door in groepsverband, over het algemeen zijn mensen lid van vijf of meer groepen
vb: ik ben lid van een basketploeg, vriendengroep, gezin, klasgroep…
1.3 Wat is een groep?
!! Niet alle kenmerken moeten aanwezig zijn !!
Hoe meer kenmerken aanwezig, hoe meer we kunnen spreken van een groep
- Interactie: regelmatige interactie tussen 2/meer personen
- Identiteit: de personen die met elkaar omgaan moeten zelf het gevoel hebben dat ze een groep zijn
- Doelen: personen hebben gemeenschappelijke doelen
- Afhankelijkheid: personen hebben elkaar nodig om bvb gemeenschappelijke doelen te bereiken
