Sociologie
Inhoudsopgave
Sociologie....................................................................................................................................1
Hoofdstuk 1: Het sociologisch perspectief.................................................................................3
1.1 Het sociale en de sociologie..............................................................................................3
1.2 Over sociale relaties, bindingen en verbanden................................................................4
1.3 Van veralgemeende afhankelijkheid > wereldsamenleving...........................................6
1.4 Sociologische verbeeldingskracht.....................................................................................7
1.5 Sociologie en sociaal engagement....................................................................................8
1.6 Goede bedoelingen en hun onbedoelde gevolgen...........................................................9
1.7 Sociologie & theorie........................................................................................................10
Hoofdstuk 2: Ordening en invloed van het sociale...................................................................11
2.1 Sociale structuren en verwachtingen.............................................................................11
2.2 Objectieve en subjectieve ongelijkheid..........................................................................13
2.3 Hedendaagse klassenmaatschappij................................................................................14
2.4 Sociale ongelijkheid in meervoud...................................................................................16
2.5 zelfdwang en socialisatie................................................................................................18
2.6 Primaire, secundaire en tertiaire socialisatie.................................................................19
2.7 Persoonlijke en collectieve identiteit..............................................................................20
Hoofdstuk 3: Hedendaagse samenleven..................................................................................21
3.1. Gedifferentieerde maatschappij....................................................................................21
3.2. Moderniteit van sociologie............................................................................................23
3.3. Globalisering, leven in wereldsamenleving..................................................................25
3.4. Over individualisering....................................................................................................27
3.5. Geïndividualiseerde samenleven...................................................................................28
Hoofdstuk 4: voorlopers en grondleggers sociologie...............................................................30
4.1. Ontdekking van het sociale............................................................................................30
4.2. Uitvinding van sociologie...............................................................................................30
4.3. Marx over klassen..........................................................................................................31
4.4. Marx materialistische maatschappijvisie......................................................................32
4.5. Durkheims sociale feiten...............................................................................................34
4.6. Durkheims visie op sociale orde....................................................................................35
1
, 4.7. Webers begrijpende sociologie.....................................................................................37
4.8. Weber over typen van handelen & sociale orde...................................................................................73
4.9. Kapitalisme volgens Weber...................................................................................................................75
Hoofdstuk 5: Sociologische visies in meervoud...............................................................................................79
5.1 Van Marx naar Kritische Theorie............................................................................................................79
5.2. De conflictsociologische traditie............................................................................................................79
5.3. Bourdieu’s klassenmodel.......................................................................................................................82
5.4. Klassenhabitus en cultuur.....................................................................................................................85
5.5. Sociale systeemtheorie versie Parsons.................................................................................................87
5.6. Mertons functionalisme........................................................................................................................88
5.7. Sociale systeemtheorie, versie Luhmann..............................................................................................90
5.8. Symbolisch interactionisme volgens Blumer.........................................................................................90
5.9. Basistegenstellingen binnen de sociologie............................................................................................92
Hoodstuk 6: Cultuur als gedachtegoed............................................................................................................94
6.1. Mentalistisch cultuurbegrip (Durkheim)...............................................................................................94
6.2. Geïnstitutionaliseerde cultuur...............................................................................................................96
6.3. Durkheim over zelfdoding.....................................................................................................................99
6.4. De anomische mens............................................................................................................................103
6.5. Mertons herformulering van anomiebegrip.......................................................................................104
6.6. Vele cultuurdiagnoses.........................................................................................................................107
6.7 Cultuur als ideologie.............................................................................................................................107
Hoofdstuk 7: Cultuur als betekenisgeving......................................................................................................109
7.1. Interpretatief cultuurbegrip (Max Weber)..........................................................................................109
7.2. Taal als cultuur.....................................................................................................................................111
7.3. Interpreteren als classificeren.............................................................................................................113
7.4. Culturele interpretatiestrijd & cultureel grenswerk............................................................................115
7.5. Gerealiseerde betekenissen................................................................................................................117
7.6. Tekenwaarde en interpretatie- of definitiemacht..............................................................................118
7.7 Kennis is macht.....................................................................................................................................119
Hoofdstuk 9: Sociale rollen en relaties...........................................................................................................120
9.1. Mens als rollenspeler..........................................................................................................................120
2
,Hoofdstuk 1: Het sociologisch perspectief
1.1 Het sociale en de sociologie
Socioloog= houdt zich bezig met het sociale
Onderzoekt ‘het sociale’ (=het materiële object) vanuit een invalshoek (= het formele object)
Sociologie > socius (compagnon) & logos (rede + studie)
= de wetenschap van het sociale
= de studie van het menselijke sociale leven, van menselijke groepen en
samenlevingen
~ antropologie & politicologie & communicatiewetenschap
➢ deelt haar materieel object of feitelijke voorwerp
van studie met andere soc wetenschappen
Anthony Giddens: sociologie = studie van het menselijke sociale leven, van menselijke
groepen en samenlevingen
Sociologie & andere sociale wetenschappen
Verschil Gelijkenis
Sociologie niet 1 studieobject, wel Zelfde materiële object (studieobject)
specifieke vragen over dat studieobject
Eigen formele object (=manier van
kijken naar het sociale, sociologische
bril),
sociologisch perspectief
Sociologisch perspectief
De sociologie bekijkt het samenleven door een aparte bril (≠ andere disciplines)
=> sociologische sociale werkelijkheid
= formele object
- Algemene denkwijze die het sociale aanhoudende
uiteenlegt in sociale relaties en (on)geziene
afhankelijkheden van vaak onbekende anderen
› sociologische verbeeldingskracht
Algemeen : oog voor indirecte afhankelijkheid van anderen
bv. Onze kleren > afhankelijk van kinderen in Bangladesh, transportmensen, verkoopster,..
= Relationele manier van denken > GEVOLG: sociologisch verbeeldingskracht
Specifiek: 4 kernvragen van sociologie die zich richten op het kijken naar sociale realties en
afhankelijkheden:
3
, 1. Hoe is een geordend samenleven mogelijk?
2. Hoe werkt het samenleven door de individuele levens?
3. In wat voor maatschappij leven we en waar gaat die maatschappij naartoe?
4. Hoe komen we tot onderbouwde kennis over de eerste 3 vragen?
1. Hoe is sociale ordening mogelijk?
Door regels, onwaarschijnlijkheid,
kwetsbaarheid Vb. zelfs in oorlog zijn er regels
Bv. Welke factoren of mechanismen zorgen ervoor dat het sociale leven orde en regelmaat
vertoont?
2. Hoe beïnvloeden sociale verhoudingen individuen?
kinderen beïnvloeden ouders en andersom, kinderen ook beinvloedt door het sociale (bv.
We kunnen niet wandelen waar we willen op voetpad)
Vb. kinderen uit arme gezinnen kunnen niet snel naar unief
Bv. Hoe komt het dat we elkaar niet kruisen op het voetpad?
3. In wat voor maatschappij leven we en waar gaat die maatschappij naartoe?
We leven in een globaliserende maatschappij of WERELDMAATSCHAPPIJ
Vb. stromen van informatie, goederen, mensen,…
VS
We leven in een wereld van individualisering
Vb. echtscheidingen, mensen streven naar zelfontplooiing
> De maatschappij is geïndividualiseerd, geglobaliseerd, geëuropeaniseerd
Bv. In wat voor maatschappij leven we nu en in welke opzichten functioneert ze anders dan
voorheen?
4. Hoe komen we tot onderbouwde kennis over de eerste 3 vragen?
Door methoden en technieken van het sociaal wetenschappelijk onderzoek
Door:
• kwantitatief onderzoek: nadruk op ‘harde data’ (cijfers) en
representativiteit bv. Enquete, surveyonderzoek
toetsen van theoretisch goed onderbouwde hypothesen of opnieuw testen
van bestaande bevindingen
› in cijfers uitdrukbare bevindingen (harde data) die gelden voor
de onderzochte sociale groepering
› vanuit relatief kleine groep respondenten geldige conclusies
trekken voor de hele groep waartoe ze behoren
› bekendste methode: surveyonderzoek (enquête)
• kwalitatief onderzoek: gaat ‘in de diepte’ en streeft naar
‘levensechtheid’ bv. Diepte interviews, participerende observatie
! resultaten niet zomaar
veralgemeenbaar 4
Inhoudsopgave
Sociologie....................................................................................................................................1
Hoofdstuk 1: Het sociologisch perspectief.................................................................................3
1.1 Het sociale en de sociologie..............................................................................................3
1.2 Over sociale relaties, bindingen en verbanden................................................................4
1.3 Van veralgemeende afhankelijkheid > wereldsamenleving...........................................6
1.4 Sociologische verbeeldingskracht.....................................................................................7
1.5 Sociologie en sociaal engagement....................................................................................8
1.6 Goede bedoelingen en hun onbedoelde gevolgen...........................................................9
1.7 Sociologie & theorie........................................................................................................10
Hoofdstuk 2: Ordening en invloed van het sociale...................................................................11
2.1 Sociale structuren en verwachtingen.............................................................................11
2.2 Objectieve en subjectieve ongelijkheid..........................................................................13
2.3 Hedendaagse klassenmaatschappij................................................................................14
2.4 Sociale ongelijkheid in meervoud...................................................................................16
2.5 zelfdwang en socialisatie................................................................................................18
2.6 Primaire, secundaire en tertiaire socialisatie.................................................................19
2.7 Persoonlijke en collectieve identiteit..............................................................................20
Hoofdstuk 3: Hedendaagse samenleven..................................................................................21
3.1. Gedifferentieerde maatschappij....................................................................................21
3.2. Moderniteit van sociologie............................................................................................23
3.3. Globalisering, leven in wereldsamenleving..................................................................25
3.4. Over individualisering....................................................................................................27
3.5. Geïndividualiseerde samenleven...................................................................................28
Hoofdstuk 4: voorlopers en grondleggers sociologie...............................................................30
4.1. Ontdekking van het sociale............................................................................................30
4.2. Uitvinding van sociologie...............................................................................................30
4.3. Marx over klassen..........................................................................................................31
4.4. Marx materialistische maatschappijvisie......................................................................32
4.5. Durkheims sociale feiten...............................................................................................34
4.6. Durkheims visie op sociale orde....................................................................................35
1
, 4.7. Webers begrijpende sociologie.....................................................................................37
4.8. Weber over typen van handelen & sociale orde...................................................................................73
4.9. Kapitalisme volgens Weber...................................................................................................................75
Hoofdstuk 5: Sociologische visies in meervoud...............................................................................................79
5.1 Van Marx naar Kritische Theorie............................................................................................................79
5.2. De conflictsociologische traditie............................................................................................................79
5.3. Bourdieu’s klassenmodel.......................................................................................................................82
5.4. Klassenhabitus en cultuur.....................................................................................................................85
5.5. Sociale systeemtheorie versie Parsons.................................................................................................87
5.6. Mertons functionalisme........................................................................................................................88
5.7. Sociale systeemtheorie, versie Luhmann..............................................................................................90
5.8. Symbolisch interactionisme volgens Blumer.........................................................................................90
5.9. Basistegenstellingen binnen de sociologie............................................................................................92
Hoodstuk 6: Cultuur als gedachtegoed............................................................................................................94
6.1. Mentalistisch cultuurbegrip (Durkheim)...............................................................................................94
6.2. Geïnstitutionaliseerde cultuur...............................................................................................................96
6.3. Durkheim over zelfdoding.....................................................................................................................99
6.4. De anomische mens............................................................................................................................103
6.5. Mertons herformulering van anomiebegrip.......................................................................................104
6.6. Vele cultuurdiagnoses.........................................................................................................................107
6.7 Cultuur als ideologie.............................................................................................................................107
Hoofdstuk 7: Cultuur als betekenisgeving......................................................................................................109
7.1. Interpretatief cultuurbegrip (Max Weber)..........................................................................................109
7.2. Taal als cultuur.....................................................................................................................................111
7.3. Interpreteren als classificeren.............................................................................................................113
7.4. Culturele interpretatiestrijd & cultureel grenswerk............................................................................115
7.5. Gerealiseerde betekenissen................................................................................................................117
7.6. Tekenwaarde en interpretatie- of definitiemacht..............................................................................118
7.7 Kennis is macht.....................................................................................................................................119
Hoofdstuk 9: Sociale rollen en relaties...........................................................................................................120
9.1. Mens als rollenspeler..........................................................................................................................120
2
,Hoofdstuk 1: Het sociologisch perspectief
1.1 Het sociale en de sociologie
Socioloog= houdt zich bezig met het sociale
Onderzoekt ‘het sociale’ (=het materiële object) vanuit een invalshoek (= het formele object)
Sociologie > socius (compagnon) & logos (rede + studie)
= de wetenschap van het sociale
= de studie van het menselijke sociale leven, van menselijke groepen en
samenlevingen
~ antropologie & politicologie & communicatiewetenschap
➢ deelt haar materieel object of feitelijke voorwerp
van studie met andere soc wetenschappen
Anthony Giddens: sociologie = studie van het menselijke sociale leven, van menselijke
groepen en samenlevingen
Sociologie & andere sociale wetenschappen
Verschil Gelijkenis
Sociologie niet 1 studieobject, wel Zelfde materiële object (studieobject)
specifieke vragen over dat studieobject
Eigen formele object (=manier van
kijken naar het sociale, sociologische
bril),
sociologisch perspectief
Sociologisch perspectief
De sociologie bekijkt het samenleven door een aparte bril (≠ andere disciplines)
=> sociologische sociale werkelijkheid
= formele object
- Algemene denkwijze die het sociale aanhoudende
uiteenlegt in sociale relaties en (on)geziene
afhankelijkheden van vaak onbekende anderen
› sociologische verbeeldingskracht
Algemeen : oog voor indirecte afhankelijkheid van anderen
bv. Onze kleren > afhankelijk van kinderen in Bangladesh, transportmensen, verkoopster,..
= Relationele manier van denken > GEVOLG: sociologisch verbeeldingskracht
Specifiek: 4 kernvragen van sociologie die zich richten op het kijken naar sociale realties en
afhankelijkheden:
3
, 1. Hoe is een geordend samenleven mogelijk?
2. Hoe werkt het samenleven door de individuele levens?
3. In wat voor maatschappij leven we en waar gaat die maatschappij naartoe?
4. Hoe komen we tot onderbouwde kennis over de eerste 3 vragen?
1. Hoe is sociale ordening mogelijk?
Door regels, onwaarschijnlijkheid,
kwetsbaarheid Vb. zelfs in oorlog zijn er regels
Bv. Welke factoren of mechanismen zorgen ervoor dat het sociale leven orde en regelmaat
vertoont?
2. Hoe beïnvloeden sociale verhoudingen individuen?
kinderen beïnvloeden ouders en andersom, kinderen ook beinvloedt door het sociale (bv.
We kunnen niet wandelen waar we willen op voetpad)
Vb. kinderen uit arme gezinnen kunnen niet snel naar unief
Bv. Hoe komt het dat we elkaar niet kruisen op het voetpad?
3. In wat voor maatschappij leven we en waar gaat die maatschappij naartoe?
We leven in een globaliserende maatschappij of WERELDMAATSCHAPPIJ
Vb. stromen van informatie, goederen, mensen,…
VS
We leven in een wereld van individualisering
Vb. echtscheidingen, mensen streven naar zelfontplooiing
> De maatschappij is geïndividualiseerd, geglobaliseerd, geëuropeaniseerd
Bv. In wat voor maatschappij leven we nu en in welke opzichten functioneert ze anders dan
voorheen?
4. Hoe komen we tot onderbouwde kennis over de eerste 3 vragen?
Door methoden en technieken van het sociaal wetenschappelijk onderzoek
Door:
• kwantitatief onderzoek: nadruk op ‘harde data’ (cijfers) en
representativiteit bv. Enquete, surveyonderzoek
toetsen van theoretisch goed onderbouwde hypothesen of opnieuw testen
van bestaande bevindingen
› in cijfers uitdrukbare bevindingen (harde data) die gelden voor
de onderzochte sociale groepering
› vanuit relatief kleine groep respondenten geldige conclusies
trekken voor de hele groep waartoe ze behoren
› bekendste methode: surveyonderzoek (enquête)
• kwalitatief onderzoek: gaat ‘in de diepte’ en streeft naar
‘levensechtheid’ bv. Diepte interviews, participerende observatie
! resultaten niet zomaar
veralgemeenbaar 4
