Samenvatting basiskennis natuur

Basiskennis natuur
Evolutie
Het principe van natuurlijke selectie kunnen uitleggen a.d.h.v. de bevindingen/ingrediënten
en conclusies van Darwin
Hij stelde vast dar een teveel van nakomelingen is
-> aantal organismen van een soort blijf ongeveer gelijk omdat hoeveelheid voedsel,
nestplaatsen, beschutting, … beperkt is.
=> Darwin concludeerde dat er een onderlinge strijd is tussen individuen om te overleven
(competitie)
Kenmerken die een voordeel opleveren in een bepaalde omgeving, worden behouden
= het proces van natuurlijke selectie
‘Survival of the fittest’ = beter aangepast aan een bepaalde omgeving (wie het best is
aangepast, zal overleven)
Variatie gebeurt toevallig, selectie is door de omgeving (goede kenmerken in een bepaalde
omgeving)


Het principe van natuurlijke selectie kunnen uitleggen a.d.h.v. een voorbeeld
Witte beer ontstaat aan de Noordpool (ijsbeer)
De beer is beter gecamoufleerd dus kan hij makkelijker prooien besluipen en zijn jongen
meer eten geven (voordeel dus witte kleur wordt door selectie behouden. Er komen meer en
meer witte beren en de soort evolueert)

In Kroatië zou de witte beer meteen opvallen, dus daar blijven het bruine beren.


Kunnen uitleggen wat adaptaties zijn
Adaptaties = overerfbare veranderingen in gedrag, bouw of werking van bepaalde organen
die het organisme een voordeel geven in een bepaald milieu (= aanpassingen)

Kunnen uitleggen waarom (genetische) variatie belangrijk is
Variatie = verschillen tussen individuen
Hoe meer genetische variatie, hoe groter de overlevingskans
-> kunnen aangepast zijn aan de omgeving
Bv. het klimaat die verandert (dinosaurussen -> zoogdieren door ‘lange winter’)
Bv. door variatie na geslachtelijk voortplanten -> de kans is groter dat de schimmel beter is
aangepast en de competitie met de andere wint




1

,Schimmels
Veel voorkomende paddenstoelen kunnen benoemen en indelen
extra document op chamilo

Kunnen uitleggen waarom schimmels tot een apart rijk behoren en niet tot het plantenrijk
Ze zijn noch planten noch dieren
Kenmerken zoals planten: kunnen zich niet verplaatsen en leven in de bodem
Kenmerken met dieren: kunnen niet zelf hun voedsel maken via fotosynthese, kunnen niet
bouwen op zonne-energie & het pantser van insecten is gemaakt van chitine en die stof
komt ook voor bij schimmels

Voorbeelden kunnen geven van meercellige en eencellige schimmels
Eencellige schimmels: gisten
Meercellige schimmels: degene die sporen aanmaken (bv. paddenstoel)

Het verschil kunnen duiden tussen schimmels en paddenstoelen
Schimmel zit vaak onder de grond & paddenstoelen zijn de vruchtlichamen
De paddenstoel is de voortplantingsstructuur van de schimmel die boven de grond uitsteekt
(appel is het vruchtlichaam van de appelboom met daarin de zaden -> de paddenstoel is het
vruchtlichaam van de schimmel met daarin de sporen)

Op modellen en figuren de voornaamste onderdelen van een paddenstoel kunnen
aanduiden en benoemen
Schimmel- of zwamdraden: draadjes waaruit het lichaam van de schimmel is opgebouwd
Zwamvlok: alle zwamdraden samen




2

, Kunnen omschrijven wat zakjeszwammen en steeltjeszwammen zijn
Zakjeszwammen: hun sporen zitten met 8 in een zakje voor ze loskomen
-> zien er meestal bijzonder uit: morieltje, truffel, bekerzwammen, gisten, voetschimmels,…

Steeltjeszwammen: hun sporen staan op steeltjes voor ze loskomen (je kan dit met het blote
oog zien: plaatjes of buisjes onderaan)
-> vliegenzwam, oesterzwam, elfenbankje, aardappelbovist, …


Zakjes- en steeltjeszwammen kunnen herkennen op een tekening
Zakjeszwammen zien er meestal bijzonder uit
Steeltjeszwammen zijn degene die iedereen kent
Zie boek pg. 334 en 336

Kunnen uitleggen op welke manier steeltjeszwammen ingedeeld worden volgens hun
sporendrager (plaatjes-, buisjes- en buik/stuifzwammen)
Steeltjeszwammen worden ingedeeld op basis van de vorm van de vruchtlichamen
- Plaatjeszwam: onder de hoed zie je allemaal plaatjes waarop de sporen zich
ontwikkelen
-> vliegenzwam, grote parasolzwam (de meeste in je tuin)
- Buisjeszwammen: aan de onderzijde zie je allemaal gaatjes, die de openingen zijn van
fijne buisjes waarin sporen zich ontwikkelen
-> boleten, eekhoorntjesbrood, heksenboleet,…
- Buikzwammen: de sporen worden gevormd in de bolvormige paddenstoelen, die bij
rijpheid openbreekt (= stuifzwammen)
-> aardsterren: er wordt telkens een wolken sporen gelost wanneer er een
regendruppel op valt (zelfde effect met vinger
-> reuzenbovist: komt los en terwijl hij door de wind over de weide rolt, lost hij zijn
sporen
- Trilzwammen
- Roesten
- …

De levenscyclus van een schimmel/paddenstoel kunnen beschrijven
Ongeslachtelijk voortplanten: zwamvlok splitsen in verschillende zwamvlokken of door de
vorming van een speciaal soort sporen
Geslachtelijk voortplanten: sporen bevatten de helft van het genetisch materiaal
-> er zijn plus- en minsporen, als deze op een geschikte plaats terechtkomen, beginnen ze te
groeien en vormen er zich plus- en min-zwamvlokken (primaire zwamvlokken). Deze kunnen
geen paddenstoelen vormen, een plus- en een minzwam moeten elkaar ontmoeten
-> de zwamdraden versmelten en er ontstaat een tweekernige plus-mincel, genetisch
materiaal komt in tweevoud voor, maar is nog apart verpakt
-> er begint een nieuwe zwamvlok te groeien vanuit deze cel, op het moment dat de
zwamvlok zich wil voortplanten zal er een paddenstoel vormen




3