Blok 4.3C: Forensische Orthopedagogiek
Literatuur week 1: Inleiding over de ontwikkeling van jeugddelinquentie
Literatuur:
Handboek Forensische orthopedagogiek H1 t/m 7, H9 t/m 12
Uithuisgeplaatste jeugdigen: Sleutels tot succes in behandeling en onderwijs :H1
Boek Gevoel is Explosief Materiaal: H2
Handboek Forensische Orthopedagogiek
Hoofdstuk 1: Forensische Orthopedagogiek
Forensische Orthopedagogiek bestudeerd de ontwikkeling en in stand houding van complexe
problematiek van kinderen, jongeren en jongvolwassenen (waaronder delinquentie, ernstige
gedragsproblemen naast trauma’s en daarmee samenhangende opvoedings-en
gezinsproblemen. De problemen zijn zo erg dat er justitieel ingrijpen dreigt dit kan:
Strafrechtelijk ingrijpen jeugdige is in aanraking gekomen met de politie door een
strafbaar feit, er wordt binnen de jeugdstrafrechtketen bepaald welke strafrechtelijke
interventie nodig is om herhaling (recidive) te voorkomen.
Civielrechtelijk ingrijpen er zijn zorgen over ontwikkelingskansen of veiligheid
van de jeugdige. Het gaat hierbij om maatregelen/interventies voor bescherming van
het kind.
door de civiel- of strafrechtelijke invalshoek heet deze wetenschap forensische
orthopedagogiek.
Forensische Orthopedagogiek onderzoekt de effectiviteit van (justitiële) preventieve en
curatieve interventies onder praktijk-representatieve condities. Op basis van kennis over
statische (onveranderbare) en dynamische (veranderbare) factoren. Deze verklaren het
ontstaan en voortbestaan van ernstige problemen. Het is dus ook een interventiewetenschap
met een multidisciplinair karakter, want de kennis is afkomstig uit verschillende disciplines.
Opvoeding staat centraal binnen Forensische Orthopedagogiek, op verschillende niveaus:
1. Eerste opvoedingsmilieu gezin
2. Tweede opvoedingsmilieu school
3. Derde opvoedingsmilieu leeftijdgenoten en vrije tijd
4. Vierde opvoedingsmilieu afhankelijk van de openheid of geslotenheid ervan, bevat
dit meer of minder aspecten van de drie andere milieus, het gaat hier om de (semi)
residentiële zorg voor jeugdigen.
Uit deze milieus zijn aanwijzingen dat opvoeding bijdraagt aan in stand houding, ontstaan
van problemen, maar dat het ook een beschermende factor kan zijn.
Forensische Orthopedagogiek begint vanuit het bio-ecologische ontwikkelingsmodel
(Bronfenbrenner).
Biologisch: Dat houdt in dat de ontwikkeling van een kind gezien wordt vanuit een
samenspel tussen aanleg (biologische factoren) en omgeving.
Ecologisch: Het ecologische betekent dat meerdere (causale invloeden worden
bestudeerd individuele kenmerken van het kind, de opvoeder en de interactie
daartussen, de directe sociale omgeving en de sociaal culturele context.
1
, Ontwikkeling: naast het kind en zijn gedrag veranderen in de loop van de tijd ook de
sociale context en het belang van risico en beschermende factoren. De nadruk ligt op
ontwikkelingsverschillen in manifestatie van problemen en opeenstapeling van
risico’s in de levensloop.
o Levensloop specifieke levensgebeurtenissen, kunnen een
belangrijke invloed hebben op het leven van kinderen/jongeren en hun
gezinnen op een positieve en negatieve manier.
De ontwikkeling en het gedrag is dus multi-causaal bepaald. Daarom moeten interventies
zich richten op het problematisch functioneren van het kind MAAR ook om de sociale
omgeving. Met speciale aandacht voor het kind zijn ontwikkelingsmogelijkheden binnen de
opvoedingscontext. Forensische Orthopedagogiek bestudeerd hoe complexe risico’s en
problemen kunnen worden voorkomen, beperkt of weggenomen. OOK bij jongeren met een
verstandelijke beperking (vaak gaat het dan om agressie problemen of inzet van
dwangmiddelen).
Een belangrijke leidraad is het Internationaal Verdrag Inzake de Rechten van het Kind
(IVRK), vier artikelen zijn belangrijk:
Artikel 3: Belang van het kind belangen van het kind moeten de eerste overweging
zijn
Artikel 9: Gezinsleven Het kind mag niet gescheiden worden van het gezin, tenzij
daartoe bevoegde autoriteiten anders beslissen in het belang van het kind.
Artikel 12: Participatie Het kind dient gehoord te worden en mag zijn mening
uiten, hier wordt passend belang aan gehecht in overeenstemming met de leeftijd en
rijpheid.
Artikel 16: Geen ongeoorloofde interventie
Mede door deze rechten is forensische orthopedagogiek een interventie wetenschap die naast
een evidence-based focus op feiten (empirie) ook georiënteerd is op (verheldering) van
waarden. Er wordt gestreefd naar kennis om beter te kunnen handelen en is een kritische
houding tegenover vormen van (justitieel) ingrijpen die een inbreuk maken op de autonomie
van kind/gezin. Uithuisplaatsing bijvoorbeeld is een ultimum remedium.
Een ander belangrijk uitgangspunt is dat het kind zelf iemand wil zijn met een eigen oordeel.
Dit is belangrijk bij interventies net als het betrekken van het kind in een positief proces van
verandering (therapeutisch uitgangspunt). Hierbij kan worden voldaan aan basale behoefte
en zelf determinantie. Ryan en Deci omschreven deze behoeften als:
Contact (sociale verbondenheid)
Competentie (vertrouwen in eigen kunnen)
Autonomie (vrijheid)
Hierom is therapeutisch handelen bij (justitiële) interventies het optimum-remedium
criterium, dat houdt in dat erbij gestreefd wordt dat kinderen zich tot hun volle potentieel
ontwikkelen.
Interventies/ingrijpen kan negatieve gevolgen hebben. Daarom moeten de interventies
getoetst worden op hun effectiviteit aan de hand van strenge criteria voor wetenschappelijk
onderzoek het primum non noncere-principe is hierbij belangrijk, wat betekent dat je in de
2
, eerste instantie geen schade toe mag brengen. Interventies worden soms opgelegd met dwang
en/of drang. De rechtvaardiging ervan licht dan ook in goed aangetoonde effectiviteit en
uitsluiten van negatieve effecten. Evidence-based forensische jeugedhulp is daarmee een
kernwaarde van forensische orthopedagogiek.
De onderzoeksdoeleinden van forensische orthopedagogiek zijn:
Bestuderen van verschillende manifestaties van problemen waarbij justitieel ingrijpen
nodig is of dreigt. Hierbij zijn de oorzaken, gevolgen en opvoedbelasting belangrijk.
Net als de eisen die aan de omgeving van het kind worden gesteld. Risico en
beschermende/protectieve factoren spelen hierbij een belangrijke rol.
Ontwikkelen en evalueren van preventieve en curatieve (justitiële) interventies die
zich richten op oorzaken en gevolgen.
Ontwikkelen en verbeteren van methoden om gegevens te verwerven, risico’s in te
schatten en de juiste interventies te kunnen indiceren en analyseren.
Theoretische integratie in het onderzoek doormiddel van (kwantitatieve en
kwalitatieve) overzicht studies.
Hoofdstuk 2: Forensische Orthopedagogiek: Een Juridisch Kader
Kernpunten:
Sinds 2015 verantwoordelijkheid voor toegankelijkheid en kwaliteit van jeugdhulp bij
gemeenten.
Inspraak en participatie van kinderen en ouders in trajecten binnen jeugdhulp staat
nog in de kinderschoenen maar verdient meer aandacht
Opname van jeugdigen in een instelling, moet gezien worden als ultimum remedium
In Nederland hebben jongere recht op bijzondere zorg en bijstand. Verschillende
aanbevelingen zijn de afgelopen jaren gedaan over vrijheidsbeneming bij jongeren. Een
belangrijke aanbevelingen is het meenemen van jongeren in belangrijke beslissingen (Artikel
12). Participatie is essentieel want het heeft een positieve invloed op het zelfvertrouwen
ontwikkelen van autonomie van kinderen. Participatie zou plaats moeten vinden om te
voldoen aan de eisen van et IVRK. In de praktijk lijken professionals deze participatie lastig
te vinden.
Er lijkt op dit moment geen consensus over wat vrijheidsbeperkende maatregelen zijn. Er is
vrijheidsbeperking mogelijk zonder dat dit voldoende gewaarborgd is. Aanbevelingen die
worden gedaan zijn bijvoorbeeld, afschaffen van ruimtes voor separatie en betere
omschrijving van vrijheidsbeperkende maatregelen.
Verder is er de aanbeveling, residentiële hulp pas in te zetten wanneer al het andere is
geprobeerd. Dit is het uitgangspunt maar gebeurd in de praktijk vaak toch nog niet.
Internationale visie op rechten van kinderen
Het IVRK is een belangrijk instrument voor de bescherming van het kind. Het verplicht
ouders om te ondersteunen in de opvoeding en verzorging van hun kind. Uithuisplaatsing
mag pas in uiterste gevallen onder een strenge rechterlijke toets voor de korst passende duur.
Als ouders/kind niet instemmen met opname kunnen autoriteiten dit beslissen. Dit betreft
3
Literatuur week 1: Inleiding over de ontwikkeling van jeugddelinquentie
Literatuur:
Handboek Forensische orthopedagogiek H1 t/m 7, H9 t/m 12
Uithuisgeplaatste jeugdigen: Sleutels tot succes in behandeling en onderwijs :H1
Boek Gevoel is Explosief Materiaal: H2
Handboek Forensische Orthopedagogiek
Hoofdstuk 1: Forensische Orthopedagogiek
Forensische Orthopedagogiek bestudeerd de ontwikkeling en in stand houding van complexe
problematiek van kinderen, jongeren en jongvolwassenen (waaronder delinquentie, ernstige
gedragsproblemen naast trauma’s en daarmee samenhangende opvoedings-en
gezinsproblemen. De problemen zijn zo erg dat er justitieel ingrijpen dreigt dit kan:
Strafrechtelijk ingrijpen jeugdige is in aanraking gekomen met de politie door een
strafbaar feit, er wordt binnen de jeugdstrafrechtketen bepaald welke strafrechtelijke
interventie nodig is om herhaling (recidive) te voorkomen.
Civielrechtelijk ingrijpen er zijn zorgen over ontwikkelingskansen of veiligheid
van de jeugdige. Het gaat hierbij om maatregelen/interventies voor bescherming van
het kind.
door de civiel- of strafrechtelijke invalshoek heet deze wetenschap forensische
orthopedagogiek.
Forensische Orthopedagogiek onderzoekt de effectiviteit van (justitiële) preventieve en
curatieve interventies onder praktijk-representatieve condities. Op basis van kennis over
statische (onveranderbare) en dynamische (veranderbare) factoren. Deze verklaren het
ontstaan en voortbestaan van ernstige problemen. Het is dus ook een interventiewetenschap
met een multidisciplinair karakter, want de kennis is afkomstig uit verschillende disciplines.
Opvoeding staat centraal binnen Forensische Orthopedagogiek, op verschillende niveaus:
1. Eerste opvoedingsmilieu gezin
2. Tweede opvoedingsmilieu school
3. Derde opvoedingsmilieu leeftijdgenoten en vrije tijd
4. Vierde opvoedingsmilieu afhankelijk van de openheid of geslotenheid ervan, bevat
dit meer of minder aspecten van de drie andere milieus, het gaat hier om de (semi)
residentiële zorg voor jeugdigen.
Uit deze milieus zijn aanwijzingen dat opvoeding bijdraagt aan in stand houding, ontstaan
van problemen, maar dat het ook een beschermende factor kan zijn.
Forensische Orthopedagogiek begint vanuit het bio-ecologische ontwikkelingsmodel
(Bronfenbrenner).
Biologisch: Dat houdt in dat de ontwikkeling van een kind gezien wordt vanuit een
samenspel tussen aanleg (biologische factoren) en omgeving.
Ecologisch: Het ecologische betekent dat meerdere (causale invloeden worden
bestudeerd individuele kenmerken van het kind, de opvoeder en de interactie
daartussen, de directe sociale omgeving en de sociaal culturele context.
1
, Ontwikkeling: naast het kind en zijn gedrag veranderen in de loop van de tijd ook de
sociale context en het belang van risico en beschermende factoren. De nadruk ligt op
ontwikkelingsverschillen in manifestatie van problemen en opeenstapeling van
risico’s in de levensloop.
o Levensloop specifieke levensgebeurtenissen, kunnen een
belangrijke invloed hebben op het leven van kinderen/jongeren en hun
gezinnen op een positieve en negatieve manier.
De ontwikkeling en het gedrag is dus multi-causaal bepaald. Daarom moeten interventies
zich richten op het problematisch functioneren van het kind MAAR ook om de sociale
omgeving. Met speciale aandacht voor het kind zijn ontwikkelingsmogelijkheden binnen de
opvoedingscontext. Forensische Orthopedagogiek bestudeerd hoe complexe risico’s en
problemen kunnen worden voorkomen, beperkt of weggenomen. OOK bij jongeren met een
verstandelijke beperking (vaak gaat het dan om agressie problemen of inzet van
dwangmiddelen).
Een belangrijke leidraad is het Internationaal Verdrag Inzake de Rechten van het Kind
(IVRK), vier artikelen zijn belangrijk:
Artikel 3: Belang van het kind belangen van het kind moeten de eerste overweging
zijn
Artikel 9: Gezinsleven Het kind mag niet gescheiden worden van het gezin, tenzij
daartoe bevoegde autoriteiten anders beslissen in het belang van het kind.
Artikel 12: Participatie Het kind dient gehoord te worden en mag zijn mening
uiten, hier wordt passend belang aan gehecht in overeenstemming met de leeftijd en
rijpheid.
Artikel 16: Geen ongeoorloofde interventie
Mede door deze rechten is forensische orthopedagogiek een interventie wetenschap die naast
een evidence-based focus op feiten (empirie) ook georiënteerd is op (verheldering) van
waarden. Er wordt gestreefd naar kennis om beter te kunnen handelen en is een kritische
houding tegenover vormen van (justitieel) ingrijpen die een inbreuk maken op de autonomie
van kind/gezin. Uithuisplaatsing bijvoorbeeld is een ultimum remedium.
Een ander belangrijk uitgangspunt is dat het kind zelf iemand wil zijn met een eigen oordeel.
Dit is belangrijk bij interventies net als het betrekken van het kind in een positief proces van
verandering (therapeutisch uitgangspunt). Hierbij kan worden voldaan aan basale behoefte
en zelf determinantie. Ryan en Deci omschreven deze behoeften als:
Contact (sociale verbondenheid)
Competentie (vertrouwen in eigen kunnen)
Autonomie (vrijheid)
Hierom is therapeutisch handelen bij (justitiële) interventies het optimum-remedium
criterium, dat houdt in dat erbij gestreefd wordt dat kinderen zich tot hun volle potentieel
ontwikkelen.
Interventies/ingrijpen kan negatieve gevolgen hebben. Daarom moeten de interventies
getoetst worden op hun effectiviteit aan de hand van strenge criteria voor wetenschappelijk
onderzoek het primum non noncere-principe is hierbij belangrijk, wat betekent dat je in de
2
, eerste instantie geen schade toe mag brengen. Interventies worden soms opgelegd met dwang
en/of drang. De rechtvaardiging ervan licht dan ook in goed aangetoonde effectiviteit en
uitsluiten van negatieve effecten. Evidence-based forensische jeugedhulp is daarmee een
kernwaarde van forensische orthopedagogiek.
De onderzoeksdoeleinden van forensische orthopedagogiek zijn:
Bestuderen van verschillende manifestaties van problemen waarbij justitieel ingrijpen
nodig is of dreigt. Hierbij zijn de oorzaken, gevolgen en opvoedbelasting belangrijk.
Net als de eisen die aan de omgeving van het kind worden gesteld. Risico en
beschermende/protectieve factoren spelen hierbij een belangrijke rol.
Ontwikkelen en evalueren van preventieve en curatieve (justitiële) interventies die
zich richten op oorzaken en gevolgen.
Ontwikkelen en verbeteren van methoden om gegevens te verwerven, risico’s in te
schatten en de juiste interventies te kunnen indiceren en analyseren.
Theoretische integratie in het onderzoek doormiddel van (kwantitatieve en
kwalitatieve) overzicht studies.
Hoofdstuk 2: Forensische Orthopedagogiek: Een Juridisch Kader
Kernpunten:
Sinds 2015 verantwoordelijkheid voor toegankelijkheid en kwaliteit van jeugdhulp bij
gemeenten.
Inspraak en participatie van kinderen en ouders in trajecten binnen jeugdhulp staat
nog in de kinderschoenen maar verdient meer aandacht
Opname van jeugdigen in een instelling, moet gezien worden als ultimum remedium
In Nederland hebben jongere recht op bijzondere zorg en bijstand. Verschillende
aanbevelingen zijn de afgelopen jaren gedaan over vrijheidsbeneming bij jongeren. Een
belangrijke aanbevelingen is het meenemen van jongeren in belangrijke beslissingen (Artikel
12). Participatie is essentieel want het heeft een positieve invloed op het zelfvertrouwen
ontwikkelen van autonomie van kinderen. Participatie zou plaats moeten vinden om te
voldoen aan de eisen van et IVRK. In de praktijk lijken professionals deze participatie lastig
te vinden.
Er lijkt op dit moment geen consensus over wat vrijheidsbeperkende maatregelen zijn. Er is
vrijheidsbeperking mogelijk zonder dat dit voldoende gewaarborgd is. Aanbevelingen die
worden gedaan zijn bijvoorbeeld, afschaffen van ruimtes voor separatie en betere
omschrijving van vrijheidsbeperkende maatregelen.
Verder is er de aanbeveling, residentiële hulp pas in te zetten wanneer al het andere is
geprobeerd. Dit is het uitgangspunt maar gebeurd in de praktijk vaak toch nog niet.
Internationale visie op rechten van kinderen
Het IVRK is een belangrijk instrument voor de bescherming van het kind. Het verplicht
ouders om te ondersteunen in de opvoeding en verzorging van hun kind. Uithuisplaatsing
mag pas in uiterste gevallen onder een strenge rechterlijke toets voor de korst passende duur.
Als ouders/kind niet instemmen met opname kunnen autoriteiten dit beslissen. Dit betreft
3
