OLOD Jeugdrecht en
Jeugdbescherming
Praktisch
• Cursus niet belangrijk
• Powerpoint met audio
• Casussen
• Schriftelijk examen, zonder verhoogde cesuur
• Jaartallen niet belangrijk, alleen bij belangrijke wetten/decreten
1
,GESCHIEDENIS
Pas sinds 1912 (Kinderbeschermingswet) hebben kinderen eigen rechten en bescherming.
Kinderen zijn geen kleine volwassenen en vragen een eigen aanpak.
Voordien werden kinderen behandeld als volwassenen en bestonden er geen aparte regels
voor hen.
Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) stelt dat:
• Elk kind recht heeft op goede gezondheidszorg, een veilige thuis en degelijk
onderwijs;
• Bij een misdrijf of moeilijke opvoedingssituatie specifieke hulp en maatregelen
gelden;
• Kinderen in de jeugdhulp recht hebben op duidelijke informatie, inspraak, eerlijke
behandeling en privacy.
Dit kadert binnen categoriaal beleid: de samenleving behandelt verschillende groepen (zoals
kinderen en volwassenen) verschillend.
Twee belangrijke processen speelden hierin een rol:
• Socialisatie: kinderen leren normen en waarden;
• Sociale controle: gevolgen of sancties bij het overtreden van regels.
Geleidelijk groeide het besef dat kinderen niet op dezelfde manier als volwassenen gestraft
mogen worden.
De opkomst van wetenschap en de Verlichting benadrukten dat kinderen in ontwikkeling zijn
en nood hebben aan begeleiding in plaats van louter straf.
Wetten ontstonden als reactie op deze nieuwe visie: de samenleving besefte dat een apart
kader nodig was voor kinderen (bv. kinderarmoede, verwaarlozing, contact met justitie).
De huidige rechten en bescherming van kinderen zijn het resultaat van een lange historische
evolutie.
Vandaag ligt de nadruk op vrijwillige hulp, preventie en samenwerking met het gezin, met
een herstelgerichte aanpak voor jongeren.
JEUGDBESCHERMING IN BELGIË: HET ONTSTAAN VAN EEN CATEGORIAAL BELEID
Het huidige beeld van kinderen is een sociaal construct: vroeger keek men anders naar
kinderen en opvoeding.
EVOLUTIE VAN DE SOCIALISATIE
Evolutie van de socialisatie die tot het categoriaal beleid heeft geleid
2
,Vroeger had men geen kindbeeld
• Kinderen hadden een lage overlevingskans (50% van de kinderen haalde de 2 jaar)
• Kinderen werden beschouwd als kleine volwassenen vanaf ongeveer 7 jaar
• Geen school, ze werkten mee op het veld of in het huishouden
• Harde en afstandelijke opvoeding, vaak gewelddadig of bijgelovig
• Kinderen hadden geen rechten en weinig waarde, vooral meisjes niet
• Ouders voedden hun kinderen vaak niet zelf op (puur door die kans op overlijden,
angst op pijn en verdriet)
De eerste aanzet tot een kindbeeld (vanaf 16e eeuw)
Pas vanaf de 16de eeuw begon men kinderen meer als kinderen te zien
• In rijke milieus kregen jongens onderwijs, meisjes pas veel later
• Twee visies op kinderen:
1. Moralisten: kind is van nature slecht, opvoeding moet corrigeren, goed maken
2. Romantici: kind is van nature goed, samenleving maakt het slecht
• Kinderen werden steeds meer als aparte wezens gezien met eigen noden
• Verlichting (18e eeuw): opvoeding werd gezien als voorbereiding op volwassenheid
• Beschermde omgeving nodig om kind te laten groeien
De samenleving verandert mee:
• Kinderarbeid wordt verboden, leerplicht ingevoerd
• Oprichting van instellingen speciaal voor kinderen (school, opvang, zorg)
• Er ontstaat een wachttijd, tussenfase: kind is nog geen volwassene, maar onderweg
Het huidige kindbeeld
• Kinderen worden gezien als nieuwsgierig, creatief en leergierig
• Ze hebben recht op een omgeving die hun ontwikkeling ondersteunt
o Bv. in de kinderopvang mogen kinderen met blokken spelen, zich verkleden,
… dit is een manier om hun cognitieve, sociale en motorische vaardigheden te
trainen
• Opvoeding en onderwijs zijn afgestemd op hun leeftijd en noden
• Aparte behandeling in zorg, onderwijs en opvoeding is normaal
o Baby’s gaan naar onthaalmoeder, peuters naar kinderdagverblijf, kleuters in
een aparte klas, …
• Pas bij volwassenheid worden kinderen volledig verantwoordelijk voor hun daden,
mogen ze zelfstandig beslissingen nemen en worden ze als volwaardige burgers
beschouwd
o Maar tot die tijd blijven ze in een soort van quarantaine, waarin ze begeleid,
beschermd en ondersteund worden op weg naar de volwassenheid.
3
, HISTORISCH OVERZICHT VAN DE JEUGDBESCHERMING IN HET BELGISCH RECHT
EVOLUTIE VAN DE SOCIALE CONTROLE
Hoe werden kinderen vroeger gestraft? Vroeger kreeg een kind dat iets mispeuterde
dezelfde straf als een volwassene. Langzaamaan begon verschil in aanpak te groeien.
Vroege tijden tot Verlichting
Eerste sporen van onderscheid:
• In het oude Rome begon men stilaan anders naar kinderen te kijken
• “Onmondige” kinderen (te jong om te trouwen) kregen soms een andere straf dan
volwassenen
o Pritors (soort rechters) beslisten of ze gestraft werden.
• Rechters bepaalden of een kind wist wat goed of fout was (“oordeel des
onderscheids”)
o Kan het kind het onderscheid maken tussen goed en kwaad?
• Leeftijd én intentie speelden een rol bij strafbaarheid
o Alles hing af van de situatie, er was nog geen vaste wet
o Geslachtsrijpheid (jongens 14, meisjes 12), slimheid (bv. als kind stiekem iets
wou stelen zonder gezien te worden, dan kind wist wat hij deed, dus werd het
gestraft)
Na de val van het Romeinse Rijk:
• Macht verschoof van de staat naar het gezin
• Vader (niet meer rechter) bepaalde zelf of een kind gestraft werd
o Pater Familias koos de straf
• Strafrecht verschilde per stam, streek en familie
o Geen eenduidig rechtssysteem
o Of je gestraft werd en hoe, hing sterk af van waar je woonde en wie je vader
was
• Geen centraal rechtssysteem meer
Terugkeer van regels en staatsmacht:
• Vanaf 11e eeuw: herontdekking van Romeins recht
o Terugkerende aandacht voor kinderen en hun aparte positie
• 13e eeuw: opkomst van staten → meer nood aan orde en rust
o Criminaliteit moest beter opgespoord en bestraft worden
• Staat ging rechtspraak opnieuw organiseren, ook voor kinderen
o Staten begon het over te nemen van de gezinnen
o Officiële rechters die beslisten of iemand schuldig was en of hij het
onderscheid kon maken tussen goed en kwaad
4
Jeugdbescherming
Praktisch
• Cursus niet belangrijk
• Powerpoint met audio
• Casussen
• Schriftelijk examen, zonder verhoogde cesuur
• Jaartallen niet belangrijk, alleen bij belangrijke wetten/decreten
1
,GESCHIEDENIS
Pas sinds 1912 (Kinderbeschermingswet) hebben kinderen eigen rechten en bescherming.
Kinderen zijn geen kleine volwassenen en vragen een eigen aanpak.
Voordien werden kinderen behandeld als volwassenen en bestonden er geen aparte regels
voor hen.
Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) stelt dat:
• Elk kind recht heeft op goede gezondheidszorg, een veilige thuis en degelijk
onderwijs;
• Bij een misdrijf of moeilijke opvoedingssituatie specifieke hulp en maatregelen
gelden;
• Kinderen in de jeugdhulp recht hebben op duidelijke informatie, inspraak, eerlijke
behandeling en privacy.
Dit kadert binnen categoriaal beleid: de samenleving behandelt verschillende groepen (zoals
kinderen en volwassenen) verschillend.
Twee belangrijke processen speelden hierin een rol:
• Socialisatie: kinderen leren normen en waarden;
• Sociale controle: gevolgen of sancties bij het overtreden van regels.
Geleidelijk groeide het besef dat kinderen niet op dezelfde manier als volwassenen gestraft
mogen worden.
De opkomst van wetenschap en de Verlichting benadrukten dat kinderen in ontwikkeling zijn
en nood hebben aan begeleiding in plaats van louter straf.
Wetten ontstonden als reactie op deze nieuwe visie: de samenleving besefte dat een apart
kader nodig was voor kinderen (bv. kinderarmoede, verwaarlozing, contact met justitie).
De huidige rechten en bescherming van kinderen zijn het resultaat van een lange historische
evolutie.
Vandaag ligt de nadruk op vrijwillige hulp, preventie en samenwerking met het gezin, met
een herstelgerichte aanpak voor jongeren.
JEUGDBESCHERMING IN BELGIË: HET ONTSTAAN VAN EEN CATEGORIAAL BELEID
Het huidige beeld van kinderen is een sociaal construct: vroeger keek men anders naar
kinderen en opvoeding.
EVOLUTIE VAN DE SOCIALISATIE
Evolutie van de socialisatie die tot het categoriaal beleid heeft geleid
2
,Vroeger had men geen kindbeeld
• Kinderen hadden een lage overlevingskans (50% van de kinderen haalde de 2 jaar)
• Kinderen werden beschouwd als kleine volwassenen vanaf ongeveer 7 jaar
• Geen school, ze werkten mee op het veld of in het huishouden
• Harde en afstandelijke opvoeding, vaak gewelddadig of bijgelovig
• Kinderen hadden geen rechten en weinig waarde, vooral meisjes niet
• Ouders voedden hun kinderen vaak niet zelf op (puur door die kans op overlijden,
angst op pijn en verdriet)
De eerste aanzet tot een kindbeeld (vanaf 16e eeuw)
Pas vanaf de 16de eeuw begon men kinderen meer als kinderen te zien
• In rijke milieus kregen jongens onderwijs, meisjes pas veel later
• Twee visies op kinderen:
1. Moralisten: kind is van nature slecht, opvoeding moet corrigeren, goed maken
2. Romantici: kind is van nature goed, samenleving maakt het slecht
• Kinderen werden steeds meer als aparte wezens gezien met eigen noden
• Verlichting (18e eeuw): opvoeding werd gezien als voorbereiding op volwassenheid
• Beschermde omgeving nodig om kind te laten groeien
De samenleving verandert mee:
• Kinderarbeid wordt verboden, leerplicht ingevoerd
• Oprichting van instellingen speciaal voor kinderen (school, opvang, zorg)
• Er ontstaat een wachttijd, tussenfase: kind is nog geen volwassene, maar onderweg
Het huidige kindbeeld
• Kinderen worden gezien als nieuwsgierig, creatief en leergierig
• Ze hebben recht op een omgeving die hun ontwikkeling ondersteunt
o Bv. in de kinderopvang mogen kinderen met blokken spelen, zich verkleden,
… dit is een manier om hun cognitieve, sociale en motorische vaardigheden te
trainen
• Opvoeding en onderwijs zijn afgestemd op hun leeftijd en noden
• Aparte behandeling in zorg, onderwijs en opvoeding is normaal
o Baby’s gaan naar onthaalmoeder, peuters naar kinderdagverblijf, kleuters in
een aparte klas, …
• Pas bij volwassenheid worden kinderen volledig verantwoordelijk voor hun daden,
mogen ze zelfstandig beslissingen nemen en worden ze als volwaardige burgers
beschouwd
o Maar tot die tijd blijven ze in een soort van quarantaine, waarin ze begeleid,
beschermd en ondersteund worden op weg naar de volwassenheid.
3
, HISTORISCH OVERZICHT VAN DE JEUGDBESCHERMING IN HET BELGISCH RECHT
EVOLUTIE VAN DE SOCIALE CONTROLE
Hoe werden kinderen vroeger gestraft? Vroeger kreeg een kind dat iets mispeuterde
dezelfde straf als een volwassene. Langzaamaan begon verschil in aanpak te groeien.
Vroege tijden tot Verlichting
Eerste sporen van onderscheid:
• In het oude Rome begon men stilaan anders naar kinderen te kijken
• “Onmondige” kinderen (te jong om te trouwen) kregen soms een andere straf dan
volwassenen
o Pritors (soort rechters) beslisten of ze gestraft werden.
• Rechters bepaalden of een kind wist wat goed of fout was (“oordeel des
onderscheids”)
o Kan het kind het onderscheid maken tussen goed en kwaad?
• Leeftijd én intentie speelden een rol bij strafbaarheid
o Alles hing af van de situatie, er was nog geen vaste wet
o Geslachtsrijpheid (jongens 14, meisjes 12), slimheid (bv. als kind stiekem iets
wou stelen zonder gezien te worden, dan kind wist wat hij deed, dus werd het
gestraft)
Na de val van het Romeinse Rijk:
• Macht verschoof van de staat naar het gezin
• Vader (niet meer rechter) bepaalde zelf of een kind gestraft werd
o Pater Familias koos de straf
• Strafrecht verschilde per stam, streek en familie
o Geen eenduidig rechtssysteem
o Of je gestraft werd en hoe, hing sterk af van waar je woonde en wie je vader
was
• Geen centraal rechtssysteem meer
Terugkeer van regels en staatsmacht:
• Vanaf 11e eeuw: herontdekking van Romeins recht
o Terugkerende aandacht voor kinderen en hun aparte positie
• 13e eeuw: opkomst van staten → meer nood aan orde en rust
o Criminaliteit moest beter opgespoord en bestraft worden
• Staat ging rechtspraak opnieuw organiseren, ook voor kinderen
o Staten begon het over te nemen van de gezinnen
o Officiële rechters die beslisten of iemand schuldig was en of hij het
onderscheid kon maken tussen goed en kwaad
4
