B 1 : S IT U E R IN G , O V E R Z IC H T E N G E S C H IE D E N IS : W A T IS P S Y C H O LO G IE E N W A T IS H E T N IE T ?
- Psychologie = een breed veld, met vele specialismen, in wezen de wetenschap van gedrag en geestelijke processen.
- Etymologie:
→ Psychè = geest
→ Logos = gebied van studie
BASISGEBIEDEN
Ontwikkelingspsychologie Studie van gedrag in verschillende levensfasen van de mens.
Persoonlijkheidspsychologie Bestudeert mens als individu, in datgene waarin zij verschillen van
anderen.
Andere term: differentiële psychologie.
Cognitieve psychologie Studie van afzonderlijke psychische functies en processen.
Sociale psychologie Studie van het gedrag van mensen in relatie tot anderen en hun omgeving.
Biologische psychologie Studie van het gedrag van mensen uitgaande van principes uit de biologie.
Andere termen: biopsychologie of psychobiologie.
Methodenleer Studie van de onderzoeksmethoden van het empirisch onderzoek (van het
menselijk gedrag).
Andere term: methodologie.
6 B E LA N G R IJK S TE P E R S P E C TIE V E N P S YC H O LO G IE
D E G E S C H IE D E N IS V A N M O D E R N E P S YC H O LO G IE
- Griekse filosofische wortels: Socrates, Plato en Aristoteles speculeerden over bewustzijn en gekte.
Dat onze waarnemingen slechts interpretaties zijn van onze omringende wereld.
- Aziatische cultuur: zij gingen ook psychologische ideeën ontwikkelen. Ze probeerden via yoga en het boeddhisme het bewustzijn te
verkennen en het via meditatie beheersen.
- Afrikaanse cultuur: zij gingen verklaringen voor persoonlijkheid en psychische stoornissen zoeken.
Sjamanen (genezer) ontwikkelden dan behandelingen.
- Het middeleeuws Europa / rooms-katholieke kerk: de menselijke geest is een mysterie en staat los van de natuurwetten waaraan wereldse
objecten en gebeurtenissen onderworpen zijn.
- Pas na enkele eeuwen zijn er een reeks radicale ideeën over geest en gedrag ontstaan => 6 belangrijke perspectieven.
→ Deze perspectieven omvatten de meervoudige perspectieven van de psychologie. Ze zijn een belangrijk instrument om de
‘psychologische gereedschapskist’ die je nodig hebt om menselijk gedrag te begrijpen. Deze perspectieven kunnen ook hetzelfde
gedrag via een andere invalshoek verklaren.
1
,B IO LO G IS C H P E R S P E C TIE F E N S C H E ID IN G LIC H A A M E N G E E S T
- De basis van het moderne biologische perspectief:
→ R. Descartes (17de eeuw): “Er is een scheiding tussen de spirituele geest en het fysieke lichaam”
§ Dankzij deze theorie konden wetenschappers aantonen dat biologische processen ten grondslag liggen aan sensaties en
gedragingen.
→ Descartes was een voorstander voor het:
§ Rationalisme: denken is het enige middel om aan wetenschap of filosofie te doen.
§ Empirisme: waarnemingen, ervaringen en experimenten zijn de enige ware bronnen van kennis.
• Twee belangrijke empiristen
o Francis Bacon: “denken vertroebelt de waarneming” => belangrijke uitspraak.
o John Locke: zegt dat mens bij geboorte een tabula rasa is (= een ongeschreven blad, en door alle
waarnemingen en ervaringen (alle leerprocessen) groeit die, vormt die een persoonlijkheid etc.)
- Het moderne biologische perspectief
→ Ze voegen geest en lichaam terug samen => geest wordt gezien als een product van de hersenen.
§ Oorzaken van onze gedragspatronen worden in lichamelijke eigenschappen gevonden: endocriene stelsel (hormonen),
hersenen, zenuwstelsel en genen.
- Twee variaties op het biologische thema
→ Neurowetenschap = de verschillende disciplines die geïnteresseerd zijn in de processen in de hersenen.
→ Evolutionaire psychologie = “een groot deel van het menselijk gedrag komt voort uit overgeërfde neigingen.” Onze genetische
opmaak ligt aan de grondslag van al onze fundamentele gedragingen.
C O G N ITIE F P E R S P E C TIE F E N B E G IN W E TE N S C H A P P E LIJK E P S YC H O LO G IE
- Willhelm Wundt (1832-1920) was een wetenschapper die op zoek ging naar de fundamentele bouwstenen van de menselijke geest. “Hij
wilde de menselijke geest op dezelfde manier simplificeren als het periodiek systeem de chemie had gesimplificeerd.”
= HET STRUCTURALISME
- Hij beseft zich ook dat de wetenschappelijke methode zoals in de wetenschap kon gebruikt worden om zowel geest als het lichaam te
bestuderen.
De eerste psychologische experimenten
- 1879 (1ste psychologische laboratorium): Wundt wilde de reactietijd tussen de lichtprikkel en de reactie van de student op die prikkel
registreren.
- Wundt en zijn studenten deze ook onderzoek waarbij getrainde vrijwilligers hun sensorische en emotionele reacties op verschillende stimuli
moesten beschrijven = introspectie
KRITIEKEN OP HUN THEORIEËN + ANDERE VISIES
- KRITIEK: Introspectie is subjectief => Hoe kunnen we de nauwkeurigheid beoordelen van de beschrijving die mensen zelf van hun gedachten
en emoties geven.
- REACTIE VAN DE GESTALTSPSYCHOLOGEN: Ze vonden dat je moest kijken naar het geheel van onze bewustzijnservaringen. Niet zoveel
focussen op de aparte elementen. “Het geheel is meer dan de som van de delen”
- REACTIE VAN WILLIAM JAMES: De theorie van Wundt is veels te beperkt, We moeten ons gaan focussen op de functie van ons bewustzijn en
niet alleen op de structuur ervan. = functionalisme
- De moderne cognitieve psychologie
→ Het ontstaan van computers => duwden in de richting van de moderne cognitieve psychologie
→ Wat doet de cognitieve psychologie:
§ Gaan handelingen en gedachten verklaren vanuit het resultaat van het unieke cognitieve patroon van waarnemingen en
interpretaties van ervaringen.
→ Nieuwe observatiemethoden:
§ Brain-imaging technieken: Hierdoor kunnen wetenschappers de hersenen tijdens allerlei mentale processen
bestuderen.
2
,B E H A V IO R ISTISC H P E R SP E C TIE F / N A D R U K O P W A A R N E E M B A A R G E D R A G
- Ze bouwden verder op het empirisch idee: Je kan enkel zekerheid verwerven over datgene dat je kan waarnemen. Zij geloofden ook dat de mens bij
de geboorte een Tabula Rasa is.
JOHN B. WATSON (1878-1958)
- “Er zou een objectieve psychologische wetenschap zich uitsluitend moeten bezighouden met waarneembare gebeurtenissen. Fysieke stimuli
vanuit de omgeving die een waarneembare reactie veroorzaakt op het organisme.” = Het behaviorisme
- Behaviorisme is de wetenschap van het gedrag en van de meetbare omstandigheden in de omgeving die dit gedrag beïnvloeden.
- Maakt geen onderscheid tussen mens en dier bij bestudering van gedrag
B. F. SKINNER (1909-1990)
- Behavioristen verwerpen de geestelijke processen omdat volgens Skinner: “De geest zoiets subjectief is dat we het bestaan ervan niet eens
kunnen bewijzen.”
- Behavioristische perspectief: Geeft vooral aandacht voor de manier waarop ons handelen wordt gevormd door de consequenties ervan.
à Operante conditionering met de skinner-box, Reïnforcement...
IVAN PAVLOV (1849-1936)
- Per toeval: Klassieke conditionering ontdekt (honden).
P E R S P E C TIE V E N V A N U IT D E G E H E LE P E R S O O N
- We kijken naar het globale inzicht van de persoonlijkheid. Dit wordt verdeeld in 3 perspectieven.
1. PSYCHODYNAMISCHE PSYCHOLOGIE
SIGMUND FREUD (1855-1939)
- De persoonlijkheid en psychische stoornissen zijn voornamelijk ontstaan uit processen van de onbewuste geest.
- Ontwikkeling van een psychodynamische theorie van persoonlijkheid:
De onbewuste geest is een reservoir van energie voor de persoonlijkheid. Deze energie is het gene dat ons motiveert.
- Psychoanalyse: Oorspronkelijke medische techniek voor behandelingen van psychische stoortnissen. Psychoanalytici leggen de nadruk op
analyse van dromen, versprekingen (: freudiaanse verspreking) en vrije associatie (: om aanwijzingen te verkrijgen van onbewuste conflicten
of verlangens)
- KRITIEK: niet toetsbaar op de feitelijke werkelijkheid (niet falsifieerbaar)
2. HUMANISTISCHE PSYCHOLOGIE
ABRAHAM MASLOW (1908-1970)
- Tegenreactie op Behaviorisme en psychoanalyse
- Ook innerlijke processen zijn belangrijk.
- Nadruk op positieve kant van onze natuur: onze mogelijkheden, groei en potentie en vrije wil van de mens.
- “De opvattingen die je hebt over jezelf en je fysieke en emotionele behoeften heeft een grote invloed op je gedachten, emoties en
handelingen, die op hun beurt allemaal invloed hebben op de ontwikkeling van je potentieel.”
3. DE PSYCHOLOGIE VAN KARAKTERTREKKEN EN TEMPERAMENT
HIPPOCRATES (460 V.CHR – 377 V.CHR.)
- Onze persoonlijkheid wordt bepaald door de hoeveelheid sappen men heeft. (slijm,bloed,zwarte gal of gele gal)
HEDENDAAGSE OVERTUIGINGEN:
- De verschillen tussen mensen ontstaan uit verschillen in stabiele kenmerken zoals karaktertrekken en temperament.
- Het zijn unieke persoonlijkheidskenmerken die consistent zijn in de tijd en alle situaties.
-
3
, O N TW IK K E LIN G SP E R SP E C TIE F / V E R A N D E R IN G E N D IE O N TSTA A N D O O R N A TU R E E N N U R TU R E
- Psychologische verandering is het gevolg van interactie tussen erfelijke eigenschappen die in onze genen liggen (nature), en de invloed van
onze omgeving en ervaringen (nurture)
- Dus mensen veranderen als gevolg van interactie tussen nature en nurture
JEAN PIAGET (1896-1980)
- Bestudeerde de ontwikkeling van kennis in kinderen
- Er ontstonden verschillende fasen in de ontwikkeling
S O C IO C U LTU R E LE P E R S P E C TIE F / H E T IN D IV ID U IN C O N TE X T
- Het idee van de sociale invloed staat centraal. Mensen beïnvloeden elkaar.
- In socioculturele/crossculturele psychologie gaan ze kijken hoe verschillende sociale processen variëren per cultuur.
- Cultuur: een complexe mix van taal, tradities, opvattingen, gewoonten en waarden.
Deze 6 perspectieven helpen allemaal samen om een holistisch beeld van menselijk gedrag te ontwikkelen.
--> gedrag kan zelden adequaat worden verklaard vanuit één enkel perspectief.
Gedragsverklaringen zijn niet bedoeld als rechtvaardiging van dat gedrag, ze zijn nuttig als men wil proberen om problematisch gedrag af te leren of om
gedrag van anderen beter te begrijpen.
SAMENVATTING VAN DE ZES BELANGRIJKSTE PERSPECTIEVEN OP DE MODERNE PSYCHOLOGIE
4
- Psychologie = een breed veld, met vele specialismen, in wezen de wetenschap van gedrag en geestelijke processen.
- Etymologie:
→ Psychè = geest
→ Logos = gebied van studie
BASISGEBIEDEN
Ontwikkelingspsychologie Studie van gedrag in verschillende levensfasen van de mens.
Persoonlijkheidspsychologie Bestudeert mens als individu, in datgene waarin zij verschillen van
anderen.
Andere term: differentiële psychologie.
Cognitieve psychologie Studie van afzonderlijke psychische functies en processen.
Sociale psychologie Studie van het gedrag van mensen in relatie tot anderen en hun omgeving.
Biologische psychologie Studie van het gedrag van mensen uitgaande van principes uit de biologie.
Andere termen: biopsychologie of psychobiologie.
Methodenleer Studie van de onderzoeksmethoden van het empirisch onderzoek (van het
menselijk gedrag).
Andere term: methodologie.
6 B E LA N G R IJK S TE P E R S P E C TIE V E N P S YC H O LO G IE
D E G E S C H IE D E N IS V A N M O D E R N E P S YC H O LO G IE
- Griekse filosofische wortels: Socrates, Plato en Aristoteles speculeerden over bewustzijn en gekte.
Dat onze waarnemingen slechts interpretaties zijn van onze omringende wereld.
- Aziatische cultuur: zij gingen ook psychologische ideeën ontwikkelen. Ze probeerden via yoga en het boeddhisme het bewustzijn te
verkennen en het via meditatie beheersen.
- Afrikaanse cultuur: zij gingen verklaringen voor persoonlijkheid en psychische stoornissen zoeken.
Sjamanen (genezer) ontwikkelden dan behandelingen.
- Het middeleeuws Europa / rooms-katholieke kerk: de menselijke geest is een mysterie en staat los van de natuurwetten waaraan wereldse
objecten en gebeurtenissen onderworpen zijn.
- Pas na enkele eeuwen zijn er een reeks radicale ideeën over geest en gedrag ontstaan => 6 belangrijke perspectieven.
→ Deze perspectieven omvatten de meervoudige perspectieven van de psychologie. Ze zijn een belangrijk instrument om de
‘psychologische gereedschapskist’ die je nodig hebt om menselijk gedrag te begrijpen. Deze perspectieven kunnen ook hetzelfde
gedrag via een andere invalshoek verklaren.
1
,B IO LO G IS C H P E R S P E C TIE F E N S C H E ID IN G LIC H A A M E N G E E S T
- De basis van het moderne biologische perspectief:
→ R. Descartes (17de eeuw): “Er is een scheiding tussen de spirituele geest en het fysieke lichaam”
§ Dankzij deze theorie konden wetenschappers aantonen dat biologische processen ten grondslag liggen aan sensaties en
gedragingen.
→ Descartes was een voorstander voor het:
§ Rationalisme: denken is het enige middel om aan wetenschap of filosofie te doen.
§ Empirisme: waarnemingen, ervaringen en experimenten zijn de enige ware bronnen van kennis.
• Twee belangrijke empiristen
o Francis Bacon: “denken vertroebelt de waarneming” => belangrijke uitspraak.
o John Locke: zegt dat mens bij geboorte een tabula rasa is (= een ongeschreven blad, en door alle
waarnemingen en ervaringen (alle leerprocessen) groeit die, vormt die een persoonlijkheid etc.)
- Het moderne biologische perspectief
→ Ze voegen geest en lichaam terug samen => geest wordt gezien als een product van de hersenen.
§ Oorzaken van onze gedragspatronen worden in lichamelijke eigenschappen gevonden: endocriene stelsel (hormonen),
hersenen, zenuwstelsel en genen.
- Twee variaties op het biologische thema
→ Neurowetenschap = de verschillende disciplines die geïnteresseerd zijn in de processen in de hersenen.
→ Evolutionaire psychologie = “een groot deel van het menselijk gedrag komt voort uit overgeërfde neigingen.” Onze genetische
opmaak ligt aan de grondslag van al onze fundamentele gedragingen.
C O G N ITIE F P E R S P E C TIE F E N B E G IN W E TE N S C H A P P E LIJK E P S YC H O LO G IE
- Willhelm Wundt (1832-1920) was een wetenschapper die op zoek ging naar de fundamentele bouwstenen van de menselijke geest. “Hij
wilde de menselijke geest op dezelfde manier simplificeren als het periodiek systeem de chemie had gesimplificeerd.”
= HET STRUCTURALISME
- Hij beseft zich ook dat de wetenschappelijke methode zoals in de wetenschap kon gebruikt worden om zowel geest als het lichaam te
bestuderen.
De eerste psychologische experimenten
- 1879 (1ste psychologische laboratorium): Wundt wilde de reactietijd tussen de lichtprikkel en de reactie van de student op die prikkel
registreren.
- Wundt en zijn studenten deze ook onderzoek waarbij getrainde vrijwilligers hun sensorische en emotionele reacties op verschillende stimuli
moesten beschrijven = introspectie
KRITIEKEN OP HUN THEORIEËN + ANDERE VISIES
- KRITIEK: Introspectie is subjectief => Hoe kunnen we de nauwkeurigheid beoordelen van de beschrijving die mensen zelf van hun gedachten
en emoties geven.
- REACTIE VAN DE GESTALTSPSYCHOLOGEN: Ze vonden dat je moest kijken naar het geheel van onze bewustzijnservaringen. Niet zoveel
focussen op de aparte elementen. “Het geheel is meer dan de som van de delen”
- REACTIE VAN WILLIAM JAMES: De theorie van Wundt is veels te beperkt, We moeten ons gaan focussen op de functie van ons bewustzijn en
niet alleen op de structuur ervan. = functionalisme
- De moderne cognitieve psychologie
→ Het ontstaan van computers => duwden in de richting van de moderne cognitieve psychologie
→ Wat doet de cognitieve psychologie:
§ Gaan handelingen en gedachten verklaren vanuit het resultaat van het unieke cognitieve patroon van waarnemingen en
interpretaties van ervaringen.
→ Nieuwe observatiemethoden:
§ Brain-imaging technieken: Hierdoor kunnen wetenschappers de hersenen tijdens allerlei mentale processen
bestuderen.
2
,B E H A V IO R ISTISC H P E R SP E C TIE F / N A D R U K O P W A A R N E E M B A A R G E D R A G
- Ze bouwden verder op het empirisch idee: Je kan enkel zekerheid verwerven over datgene dat je kan waarnemen. Zij geloofden ook dat de mens bij
de geboorte een Tabula Rasa is.
JOHN B. WATSON (1878-1958)
- “Er zou een objectieve psychologische wetenschap zich uitsluitend moeten bezighouden met waarneembare gebeurtenissen. Fysieke stimuli
vanuit de omgeving die een waarneembare reactie veroorzaakt op het organisme.” = Het behaviorisme
- Behaviorisme is de wetenschap van het gedrag en van de meetbare omstandigheden in de omgeving die dit gedrag beïnvloeden.
- Maakt geen onderscheid tussen mens en dier bij bestudering van gedrag
B. F. SKINNER (1909-1990)
- Behavioristen verwerpen de geestelijke processen omdat volgens Skinner: “De geest zoiets subjectief is dat we het bestaan ervan niet eens
kunnen bewijzen.”
- Behavioristische perspectief: Geeft vooral aandacht voor de manier waarop ons handelen wordt gevormd door de consequenties ervan.
à Operante conditionering met de skinner-box, Reïnforcement...
IVAN PAVLOV (1849-1936)
- Per toeval: Klassieke conditionering ontdekt (honden).
P E R S P E C TIE V E N V A N U IT D E G E H E LE P E R S O O N
- We kijken naar het globale inzicht van de persoonlijkheid. Dit wordt verdeeld in 3 perspectieven.
1. PSYCHODYNAMISCHE PSYCHOLOGIE
SIGMUND FREUD (1855-1939)
- De persoonlijkheid en psychische stoornissen zijn voornamelijk ontstaan uit processen van de onbewuste geest.
- Ontwikkeling van een psychodynamische theorie van persoonlijkheid:
De onbewuste geest is een reservoir van energie voor de persoonlijkheid. Deze energie is het gene dat ons motiveert.
- Psychoanalyse: Oorspronkelijke medische techniek voor behandelingen van psychische stoortnissen. Psychoanalytici leggen de nadruk op
analyse van dromen, versprekingen (: freudiaanse verspreking) en vrije associatie (: om aanwijzingen te verkrijgen van onbewuste conflicten
of verlangens)
- KRITIEK: niet toetsbaar op de feitelijke werkelijkheid (niet falsifieerbaar)
2. HUMANISTISCHE PSYCHOLOGIE
ABRAHAM MASLOW (1908-1970)
- Tegenreactie op Behaviorisme en psychoanalyse
- Ook innerlijke processen zijn belangrijk.
- Nadruk op positieve kant van onze natuur: onze mogelijkheden, groei en potentie en vrije wil van de mens.
- “De opvattingen die je hebt over jezelf en je fysieke en emotionele behoeften heeft een grote invloed op je gedachten, emoties en
handelingen, die op hun beurt allemaal invloed hebben op de ontwikkeling van je potentieel.”
3. DE PSYCHOLOGIE VAN KARAKTERTREKKEN EN TEMPERAMENT
HIPPOCRATES (460 V.CHR – 377 V.CHR.)
- Onze persoonlijkheid wordt bepaald door de hoeveelheid sappen men heeft. (slijm,bloed,zwarte gal of gele gal)
HEDENDAAGSE OVERTUIGINGEN:
- De verschillen tussen mensen ontstaan uit verschillen in stabiele kenmerken zoals karaktertrekken en temperament.
- Het zijn unieke persoonlijkheidskenmerken die consistent zijn in de tijd en alle situaties.
-
3
, O N TW IK K E LIN G SP E R SP E C TIE F / V E R A N D E R IN G E N D IE O N TSTA A N D O O R N A TU R E E N N U R TU R E
- Psychologische verandering is het gevolg van interactie tussen erfelijke eigenschappen die in onze genen liggen (nature), en de invloed van
onze omgeving en ervaringen (nurture)
- Dus mensen veranderen als gevolg van interactie tussen nature en nurture
JEAN PIAGET (1896-1980)
- Bestudeerde de ontwikkeling van kennis in kinderen
- Er ontstonden verschillende fasen in de ontwikkeling
S O C IO C U LTU R E LE P E R S P E C TIE F / H E T IN D IV ID U IN C O N TE X T
- Het idee van de sociale invloed staat centraal. Mensen beïnvloeden elkaar.
- In socioculturele/crossculturele psychologie gaan ze kijken hoe verschillende sociale processen variëren per cultuur.
- Cultuur: een complexe mix van taal, tradities, opvattingen, gewoonten en waarden.
Deze 6 perspectieven helpen allemaal samen om een holistisch beeld van menselijk gedrag te ontwikkelen.
--> gedrag kan zelden adequaat worden verklaard vanuit één enkel perspectief.
Gedragsverklaringen zijn niet bedoeld als rechtvaardiging van dat gedrag, ze zijn nuttig als men wil proberen om problematisch gedrag af te leren of om
gedrag van anderen beter te begrijpen.
SAMENVATTING VAN DE ZES BELANGRIJKSTE PERSPECTIEVEN OP DE MODERNE PSYCHOLOGIE
4
