Aansprakelijkheidsrecht – literatuur samenvatting
Inhoud
Blok I......................................................................................................................................................2
Hoorcollege 1: Doelen en functies van het aansprakelijkheidsrecht.................................................2
Hoorcollege 2: Vestiging van aansprakelijkheid op grond van art 6:162 BW.....................................3
Werkcollege 1: Vestiging van aansprakelijkheid en causaliteit........................................................17
Blok II...................................................................................................................................................19
Hoorcollege 3: Grenzen/omvang van aansprakelijkheid..................................................................19
Werkcollege 2: verkeersaansprakelijkheid, art 6:101 BW................................................................26
Blok III..................................................................................................................................................30
Hoorcollege 4: Kwalitatieve aansprakelijkheden voor zaken en dieren...........................................30
Werkcollege 3: Aansprakelijkheid voor zaken en dieren.................................................................41
Hoorcollege 5: Kwalitatieve aansprakelijkheden voor personen.....................................................41
Werkcollege 4 – Aansprakelijkheid en werk....................................................................................48
Hoorcollege 6 – Schadevergoeding en letselschade........................................................................48
1
,Blok I
Hoorcollege 1: Doelen en functies van het aansprakelijkheidsrecht
Hartlief nrs 1-12
Verbintenis, rechtsplicht, vermogensrecht, nakoming
Een verbintenis is een rechtsplicht waarmee een subjectief vermogensrecht correspondeert. Wie
toerekenbaar onrechtmatig handelt en daarmee schade veroorzaakt, rust volgens art 6:162 een
verbintenis om de schade te vergoeden (passieve zijde van de verbintenis). Degene die door de
onrechtmatige daad is benadeeld heeft een, met de verplichting tot schadevergoeding
corresponderende aanspraak (actieve zijde van de verbintenis): het recht op schadevergoeding. Dat
subjectieve recht is een goed (3:1) en een vermogensrecht (3:6).
Het begrip rechtsplicht is veel breder ook kale rechtsplichten (verplicht om te onthouden van
toebrengen van schade), hier staat geen vermogensrecht tegenover.
Rechtsplichten nakoming vorderen binnen art 3:296. Verder is er ook nakoming geregeld in art
6:27.
Plaats van verbintenissen uit de wet’ in de wet
- Verbintenissen uit de wet zijn geregeld in 6:74 e.v. en art 6:162 e.v.
6:74 bindt schadevergoeding aan de niet nakoming van een verbintenis
- Regels over schadevergoeding in art 6:95 e.v.
- Verbintenissen uit de wet kunnen ook bronnen hebben uit andere wetten dan BW (WVW)
Samenloop wanprestatie en onrechtmatige daad
- Overeenkomsten kunnen op verschillende wijzen een bron van verbintenissen vormen
Overeenkomst zelf (primaire verplichtingen)
Niet nakoming van primaire verplichting 6:74, maar dit kan ook een onrechtmatige
daad zijn. Is er echter tekort in nakoming overeenkomst, dan gebruik je afzonderlijke
regeling van 6:74. Dat neemt niet weg dat hetzelfde feitencomplex kan worden gebruikt
voor onrechtmatige daad, en verschillende wettelijke regels kunnen dus samenlopen.
Denk aan huurder die huurauto vernielt (niet nakoming door auto niet in oorspronkelijke
staat terug te brengen + beschadigen andermans zaak is onrechtmatig)
Samenloop: meer rechtsregels die tegelijkertijd toepasbaar zijn op eenzelfde gebeurtenis.
- Rechtsgronden zijn cumulatief van toepassing
- Eiser mag keuze maken, maar niet alle gevolgen morgen worden toegepast
- Alleen uitzondering indien de wet dat voorschrijft of meebrengt
Tekortkoming in nakoming verbintenis 6:74 regeling (exclusiviteit van de wettelijke regeling)
Kan een feitencomplex ook los van de contractuele verhouding als onrechtmatige daad worden
aangemerkt, dan kan de benadeelde zijn vordering tevens op 6:162 baseren (dan mag hij dus kiezen).
Alleen relevant wanneer verschillende grondslagen tot verschillende gevogen leiden.
Onrechtmatige daad verbintenis tot schadevergoeding. Niet nakoming van die verbintenis wordt
ook weer beheerst door 6:74.
Rechtvaardiging voor het ontstaan van verbintenissen
Door een onrechtmatige daad ontstaat een verbintenis. Dat komt doordat er eigenlijk een
verplichting is om een ander niet onrechtmatig te benadelen.
Vertrekpunt: ieder draagt zijn eigen schade
2
,Dit betekent dat men in beginsel zelf de lasten draagt van alle mogelijke onheil, zoals ziekte,
weersomstandigheden, aanslag of concurrentie bijv. Dit risico kan worden ingedekt door
verzekeringen. Maar hierop zijn uitzonderingen wanneer iemand anders op grond van een
verbintenis uit de wet verantwoordelijk kan worden gehouden voor het ontstaan van schade, kan
die schade op hem worden afgewenteld.
- Aansprakelijke dient de benadeelde zoveel mogelijk te plaatsen in de situatie waarin deze
zou hebben verkeerd indien de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid berust niet zou
hebben plaatsgevonden
Doelen van het aansprakelijkheidsrecht
- Aansprakelijkheid uit contract: nakoming van verbintenissen en afspraken
- Aansprakelijkheid uit de wet: buitencontractuele aansprakelijkheid, onrechtmatige daad en
kwalitatieve aansprakelijkheden (6:169)
- Aansprakelijkheidsrecht regelt wie onder welke omstandigheden aansprakelijk is voor welke
gebeurtenissen en hun gevolgen (passieve zijde verbintenis) en wie ook welke aanspraken
geldend kan maken (actieve zijde)
- Doel: bepalen in welke gevallen en in welke mate schade moet worden verplaatst van
benadeelde naar veroorzaker
- Kan ook worden benadert als gedrag recht: wat is geoorloofd en wat niet, maar NL
aansprakelijkheidsrecht werkt niet preventief
Aansprakelijkheid en verzekering
- Verzekering is contractuele verhouding die wordt beheerst door polis, door de bijzondere
regels uit de wet (7:925) en door regels van algemeen contractenrecht.
- Verplichting tot schadevergoeding berust rechtstreeks op verzekeringsovereenkomst.
- Men kan zich verzekeren tegen aansprakelijkheid in dat geval worden de financiële
gevolgen van het feit dat men door een derde aansprakelijk wordt gesteld onder in de polis
omschreven voorwaarden gedekt door de aansprakelijkheidsverzekeraar.
7:954 biedt het slachtoffer van personenschade een directe actie jegens verzekeraar van
aansprakelijke
Voor sommige risico’s is het gebruik van verzekering bij wet verplicht (motorrijtuig)
- Tweede laag van aansprakelijkheidsrecht niet alleen benadeelde heeft een aanspraak,
maar ook zorgverzekeraar van benadeelde heeft voor het bedrag van de door hem gedane
uitkering door subrogatie (7:962) een verhaalsrecht op de aansprakelijke en diens
aansprakelijkheidsverzekeraar
- Verzekeringen zijn cruciaal voor functioneren aansprakelijkheidsrecht
Hoorcollege 2: Vestiging van aansprakelijkheid op grond van art
6:162 BW
Hartlief nrs 13-58
Aansprakelijkheid voor eigen gedrag op grond van art 6:162
Inleiding
Het wettelijk systeem
- Grondslag van schadevergoedingsverplichting is 6:162: toerekenbare onrechtmatige
gedraging van een persoon
- Schade moet een gevolg zijn van onrechtmatige gedraging
- Kwalificatie gedrag dader (onrechtmatig) v. toerekening van onrechtmatige gedrag aan
dader (toerekening)
De onrechtmatige gedraging
3
, - Onrechtmatig: lid 2 art 6:162
- Drietal gronden waarop een schadeveroorzakende gedraging als onrechtmatig kan worden
aangemerkt
Inbreuk op een recht
Doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht
Doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het
maatschappelijk verkeer betaamt
De toerekening
- Lid 3 art 6:162; toerekening wanneer schuld
Schuld betekent verwijtbaarheid (lichtste graad volstaat)
Tweede mogelijkheid voor aansprakelijkheid zonder schuld; oorzaak welke krachtens de
in het verkeer geldende opvattingen voor rekening van dader komt (zie later)
Indien er is voldaan aan onrechtmatig + toerekenbaarheid toerekenbare onrechtmatige daad
in de wet: ‘’fout’’.
Aansprakelijkheid van rechtspersonen
- Rechtspersonen kunnen ook aansprakelijk worden gesteld krachtens 6:162
- Ook als iemand formeel niet bevoegd is om een rechtspersoon te vertegenwoordigen, kan
de rechtspersoon toch voor zijn gedragingen aansprakelijk zijn; zodanige status dat
gedragingen persoon met rechtspersoon vereenzelvigd kunnen worden
- Kortom: twee mogelijke gronden
Formeel bevoegd orgaan handelt namens rechtspersoon
Gedragingen van niet-formeel bevoegde persoon die toch kunnen worden toegerekend
aan rechtspersoon omdat zij in het maatschappelijk verkeer als gedragingen van die
rechtspersoon hebben te gelden (vereenzelvigingstheorie)
- Rechtspersoon kan ook kwalitatief aansprakelijk zijn voor gedrag natuurlijk persoon
(werkgever voor ondergeschikten)
De onrechtmatigheid van de gedraging en de betekenis van de rechtvaardigingsgrond
- Lid 2 art 6:162 rechtvaardigingsgrond (voorbehoud)
- Handeling zou onrechtmatig zijn, maar verliest onrechtmatige karakter.
- Denk aan rechtvaardigingsgronden uit het strafrecht:
Overmacht (als noodtoestand)
Noodweer
Uitvoering van een wettelijk voorschrift
Bevoegd gegeven ambtelijk bevel
- Gevolg: neemt aanvankelijke onrechtmatigheid weg
De relativiteit van de normschending
- Toepassing van het relativiteitsbeginsel in art 6:163 kan ertoe leiden dat, ondanks de
overtreding van een wettelijke norm, toch geen aansprakelijkheid wordt aangenomen,
omdat de overtreden norm de belangen die in het concrete geval zijn geschonden niet
beschermt.
Onderlinge verhouding van onrechtmatigheidscriteria
- Vaak vindt er nog een nadere toetsing plaats aan ongeschreven zorgvuldigheids normen
indien het feit van de inbreuk onvoldoende houvast biedt voor de beoordeling van
onrechtmatigheid van gedraging
4
Inhoud
Blok I......................................................................................................................................................2
Hoorcollege 1: Doelen en functies van het aansprakelijkheidsrecht.................................................2
Hoorcollege 2: Vestiging van aansprakelijkheid op grond van art 6:162 BW.....................................3
Werkcollege 1: Vestiging van aansprakelijkheid en causaliteit........................................................17
Blok II...................................................................................................................................................19
Hoorcollege 3: Grenzen/omvang van aansprakelijkheid..................................................................19
Werkcollege 2: verkeersaansprakelijkheid, art 6:101 BW................................................................26
Blok III..................................................................................................................................................30
Hoorcollege 4: Kwalitatieve aansprakelijkheden voor zaken en dieren...........................................30
Werkcollege 3: Aansprakelijkheid voor zaken en dieren.................................................................41
Hoorcollege 5: Kwalitatieve aansprakelijkheden voor personen.....................................................41
Werkcollege 4 – Aansprakelijkheid en werk....................................................................................48
Hoorcollege 6 – Schadevergoeding en letselschade........................................................................48
1
,Blok I
Hoorcollege 1: Doelen en functies van het aansprakelijkheidsrecht
Hartlief nrs 1-12
Verbintenis, rechtsplicht, vermogensrecht, nakoming
Een verbintenis is een rechtsplicht waarmee een subjectief vermogensrecht correspondeert. Wie
toerekenbaar onrechtmatig handelt en daarmee schade veroorzaakt, rust volgens art 6:162 een
verbintenis om de schade te vergoeden (passieve zijde van de verbintenis). Degene die door de
onrechtmatige daad is benadeeld heeft een, met de verplichting tot schadevergoeding
corresponderende aanspraak (actieve zijde van de verbintenis): het recht op schadevergoeding. Dat
subjectieve recht is een goed (3:1) en een vermogensrecht (3:6).
Het begrip rechtsplicht is veel breder ook kale rechtsplichten (verplicht om te onthouden van
toebrengen van schade), hier staat geen vermogensrecht tegenover.
Rechtsplichten nakoming vorderen binnen art 3:296. Verder is er ook nakoming geregeld in art
6:27.
Plaats van verbintenissen uit de wet’ in de wet
- Verbintenissen uit de wet zijn geregeld in 6:74 e.v. en art 6:162 e.v.
6:74 bindt schadevergoeding aan de niet nakoming van een verbintenis
- Regels over schadevergoeding in art 6:95 e.v.
- Verbintenissen uit de wet kunnen ook bronnen hebben uit andere wetten dan BW (WVW)
Samenloop wanprestatie en onrechtmatige daad
- Overeenkomsten kunnen op verschillende wijzen een bron van verbintenissen vormen
Overeenkomst zelf (primaire verplichtingen)
Niet nakoming van primaire verplichting 6:74, maar dit kan ook een onrechtmatige
daad zijn. Is er echter tekort in nakoming overeenkomst, dan gebruik je afzonderlijke
regeling van 6:74. Dat neemt niet weg dat hetzelfde feitencomplex kan worden gebruikt
voor onrechtmatige daad, en verschillende wettelijke regels kunnen dus samenlopen.
Denk aan huurder die huurauto vernielt (niet nakoming door auto niet in oorspronkelijke
staat terug te brengen + beschadigen andermans zaak is onrechtmatig)
Samenloop: meer rechtsregels die tegelijkertijd toepasbaar zijn op eenzelfde gebeurtenis.
- Rechtsgronden zijn cumulatief van toepassing
- Eiser mag keuze maken, maar niet alle gevolgen morgen worden toegepast
- Alleen uitzondering indien de wet dat voorschrijft of meebrengt
Tekortkoming in nakoming verbintenis 6:74 regeling (exclusiviteit van de wettelijke regeling)
Kan een feitencomplex ook los van de contractuele verhouding als onrechtmatige daad worden
aangemerkt, dan kan de benadeelde zijn vordering tevens op 6:162 baseren (dan mag hij dus kiezen).
Alleen relevant wanneer verschillende grondslagen tot verschillende gevogen leiden.
Onrechtmatige daad verbintenis tot schadevergoeding. Niet nakoming van die verbintenis wordt
ook weer beheerst door 6:74.
Rechtvaardiging voor het ontstaan van verbintenissen
Door een onrechtmatige daad ontstaat een verbintenis. Dat komt doordat er eigenlijk een
verplichting is om een ander niet onrechtmatig te benadelen.
Vertrekpunt: ieder draagt zijn eigen schade
2
,Dit betekent dat men in beginsel zelf de lasten draagt van alle mogelijke onheil, zoals ziekte,
weersomstandigheden, aanslag of concurrentie bijv. Dit risico kan worden ingedekt door
verzekeringen. Maar hierop zijn uitzonderingen wanneer iemand anders op grond van een
verbintenis uit de wet verantwoordelijk kan worden gehouden voor het ontstaan van schade, kan
die schade op hem worden afgewenteld.
- Aansprakelijke dient de benadeelde zoveel mogelijk te plaatsen in de situatie waarin deze
zou hebben verkeerd indien de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid berust niet zou
hebben plaatsgevonden
Doelen van het aansprakelijkheidsrecht
- Aansprakelijkheid uit contract: nakoming van verbintenissen en afspraken
- Aansprakelijkheid uit de wet: buitencontractuele aansprakelijkheid, onrechtmatige daad en
kwalitatieve aansprakelijkheden (6:169)
- Aansprakelijkheidsrecht regelt wie onder welke omstandigheden aansprakelijk is voor welke
gebeurtenissen en hun gevolgen (passieve zijde verbintenis) en wie ook welke aanspraken
geldend kan maken (actieve zijde)
- Doel: bepalen in welke gevallen en in welke mate schade moet worden verplaatst van
benadeelde naar veroorzaker
- Kan ook worden benadert als gedrag recht: wat is geoorloofd en wat niet, maar NL
aansprakelijkheidsrecht werkt niet preventief
Aansprakelijkheid en verzekering
- Verzekering is contractuele verhouding die wordt beheerst door polis, door de bijzondere
regels uit de wet (7:925) en door regels van algemeen contractenrecht.
- Verplichting tot schadevergoeding berust rechtstreeks op verzekeringsovereenkomst.
- Men kan zich verzekeren tegen aansprakelijkheid in dat geval worden de financiële
gevolgen van het feit dat men door een derde aansprakelijk wordt gesteld onder in de polis
omschreven voorwaarden gedekt door de aansprakelijkheidsverzekeraar.
7:954 biedt het slachtoffer van personenschade een directe actie jegens verzekeraar van
aansprakelijke
Voor sommige risico’s is het gebruik van verzekering bij wet verplicht (motorrijtuig)
- Tweede laag van aansprakelijkheidsrecht niet alleen benadeelde heeft een aanspraak,
maar ook zorgverzekeraar van benadeelde heeft voor het bedrag van de door hem gedane
uitkering door subrogatie (7:962) een verhaalsrecht op de aansprakelijke en diens
aansprakelijkheidsverzekeraar
- Verzekeringen zijn cruciaal voor functioneren aansprakelijkheidsrecht
Hoorcollege 2: Vestiging van aansprakelijkheid op grond van art
6:162 BW
Hartlief nrs 13-58
Aansprakelijkheid voor eigen gedrag op grond van art 6:162
Inleiding
Het wettelijk systeem
- Grondslag van schadevergoedingsverplichting is 6:162: toerekenbare onrechtmatige
gedraging van een persoon
- Schade moet een gevolg zijn van onrechtmatige gedraging
- Kwalificatie gedrag dader (onrechtmatig) v. toerekening van onrechtmatige gedrag aan
dader (toerekening)
De onrechtmatige gedraging
3
, - Onrechtmatig: lid 2 art 6:162
- Drietal gronden waarop een schadeveroorzakende gedraging als onrechtmatig kan worden
aangemerkt
Inbreuk op een recht
Doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht
Doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het
maatschappelijk verkeer betaamt
De toerekening
- Lid 3 art 6:162; toerekening wanneer schuld
Schuld betekent verwijtbaarheid (lichtste graad volstaat)
Tweede mogelijkheid voor aansprakelijkheid zonder schuld; oorzaak welke krachtens de
in het verkeer geldende opvattingen voor rekening van dader komt (zie later)
Indien er is voldaan aan onrechtmatig + toerekenbaarheid toerekenbare onrechtmatige daad
in de wet: ‘’fout’’.
Aansprakelijkheid van rechtspersonen
- Rechtspersonen kunnen ook aansprakelijk worden gesteld krachtens 6:162
- Ook als iemand formeel niet bevoegd is om een rechtspersoon te vertegenwoordigen, kan
de rechtspersoon toch voor zijn gedragingen aansprakelijk zijn; zodanige status dat
gedragingen persoon met rechtspersoon vereenzelvigd kunnen worden
- Kortom: twee mogelijke gronden
Formeel bevoegd orgaan handelt namens rechtspersoon
Gedragingen van niet-formeel bevoegde persoon die toch kunnen worden toegerekend
aan rechtspersoon omdat zij in het maatschappelijk verkeer als gedragingen van die
rechtspersoon hebben te gelden (vereenzelvigingstheorie)
- Rechtspersoon kan ook kwalitatief aansprakelijk zijn voor gedrag natuurlijk persoon
(werkgever voor ondergeschikten)
De onrechtmatigheid van de gedraging en de betekenis van de rechtvaardigingsgrond
- Lid 2 art 6:162 rechtvaardigingsgrond (voorbehoud)
- Handeling zou onrechtmatig zijn, maar verliest onrechtmatige karakter.
- Denk aan rechtvaardigingsgronden uit het strafrecht:
Overmacht (als noodtoestand)
Noodweer
Uitvoering van een wettelijk voorschrift
Bevoegd gegeven ambtelijk bevel
- Gevolg: neemt aanvankelijke onrechtmatigheid weg
De relativiteit van de normschending
- Toepassing van het relativiteitsbeginsel in art 6:163 kan ertoe leiden dat, ondanks de
overtreding van een wettelijke norm, toch geen aansprakelijkheid wordt aangenomen,
omdat de overtreden norm de belangen die in het concrete geval zijn geschonden niet
beschermt.
Onderlinge verhouding van onrechtmatigheidscriteria
- Vaak vindt er nog een nadere toetsing plaats aan ongeschreven zorgvuldigheids normen
indien het feit van de inbreuk onvoldoende houvast biedt voor de beoordeling van
onrechtmatigheid van gedraging
4
