DRUGSFENOMENEN
1. INLEIDING DRUGSBELEID
1.2. HET INTERFEDERAAL DRUGS BELEID IN BELGIË: ONTSTAAN, EVOLUTIE, VISIE EN MISSIE
Wat begrijpen we onder drugsbeleid?
• Illegale drugs (cannabis, amfetamine, xtc, cocaïne,…)
• Legale drugs (alcohol, medicatie, lachgas,)
• Tabak, alcohol, psychoactieve medicatie, illegale drugs, gedragsvormen met verslavend
potentieel, zoals gok-, kansspelen en gamen (sinds 2016) + producten met verslavend potentieel
zoals dopingproducten, lachgas* (sinds 2024 oneigenlijk gebruik)
⇨ Oneigenlijk gebruik van lachgas is verboden (oneigenlijk = wanneer dit niet om medische
redenen is)
• Vraagzijde en aanbodzijde: gericht naar gebruikers als ook naar de producenten ervan.
ONTSTAAN INTERFEDERAAL DRUGSBELEID
Wetgeving is onderdeel van beleid
Federaal Actieplan Toxicomanie (1995)
• Federale regering komt voor het eerst samen (J. VDL)
• 10-puntenplan met focus op drugpreventie en drughulp
Parlementaire Werkgroep Drugs (1996-1997)
Beleid moest breder gaan dan preventie & hulp daarom is er een parlementaire werkgroep
• Bottom-up aanpak + multidisciplinaire samenstelling
⇨ Door mensen die dagelijks geconfronteerd werden met drugs in praktijk (politie,
hulpverlening,…)
a) “Een prohibitionistisch beleid ter zake niet langer een waarborg [biedt] op een betere beheersing
van het drugfenomeen. Een anti-prohibitionistisch beleid dat zich zou beperken tot een totale
decriminalisering – gesteld dat dit vanuit internationaal oogpunt haalbaar zou zijn – zou tot een
explosie van het aanbod kunnen leiden.” (p. 993)
⇨ Prohibitionistisme gaat niet leiden tot een drugsvrije samenleving (verbod is niet drugsvrij)
⇨ Anti-prohibitionisme zou kunnen leiden tot een explosie van illegale drugs
⇨ Vermijden dat mensen in de strafrechtsketen/gevangenis terechtkomen want gevangenis
kan druggebruik verergeren want er zijn wel drugvrije afdelingen maar het aanbod van
drughulp in de gevangenis is veel kleiner dan het aanbod.
- Het kan druggebruik intensiveren of net starten!!
1
, b) “Het strafrechtelijk beleid ten aanzien van druggebruikers moet worden aangepast. Vermeden
moet worden dat druggebruikers die, behalve dat ze drugs bezitten, geen misdrijf hebben
gepleegd, in de gevangenis terechtkomen.” (p. 992) “De strafrechtelijke interventie ten opzichte
van de druggebruiker is maar aangewezen wanneer, bijkomend, door de betrokkene misdrijven
worden gepleegd die de maatschappelijke ordening verstoren. Buiten specifieke risicosituaties,
zoals middelengebruik in het wegverkeer, is druggebruik op zich geen reden tot een strafrechtelijke
interventie.” (p. 1003)
FEDERALE BELEIDSNOTA DRUGS 2001 (WAAROM LATERE IMPLEMENTATIE?)*
* Dutroux, CCC, heel veel grote problemen met politiehervormingen waardoor het drugsbeleid
heeft stilgelegen
3 pijlers (Federale Regering, 2001, p.7)
1) Preventie voor de niet-gebruik(st)ers en de niet-problematische gebruik(st)ers
2) Zorgverlening, risicobeperking en (her)integratie voor de problematische gebruik(st)ers, die niet
willen stoppen. Zorgen dat hun gebruik zo weinig mogelijk nadelige effecten heeft voor zichzelf
als voor de samenleving.
- Vb. propere naalden voorzien (ziekten zoals hepatitis vermijden)
- Vb. substitutietherapie
3) Repressie voor de producenten en de handelaars
- Groothandel – tussenhandel - kleinhandel
• Integraal (allesomvattend): drugsfenomeen is multidimensionaal (gezondheid, veiligheid,
internationaal,…)
⇨ Rekening houden met alle facetten (preventie, zorg, schadebeperking, repressie). Op alle
domeinen.
• Geïntegreerd: met alle relevante actoren en diensten op alle bevoegdheidsniveaus
⇨ Federaal, Vlaams, Brussels – niveau (samenwerken)
DRUGSWET 1921: BASISWET, VERBOD OP ILLEGALE DRUGS
• Sinds het aannemen van de Federale Drugsnota is de Drugwet van 1921 het voorwerp geweest van
meer dan 21 wetswijzigingen
⇨ Vb. aandacht voor NPS wet 2014/ KB 2017, bezit cannabis persoonlijk gebruik via wet
2003).
• Aanbeveling onderscheid cannabis en illegale drugs: cannabisbezit door een meerderjarige voor
‘persoonlijk gebruik’, in de mate dat geen overlast veroorzaakt wordt, hoort de laagste
vervolgingsprioriteit te krijgen (opgelet: dit is geen legalisering!)
⇨ Laagste vervolgingsprioriteit: als een meerderjarige cannabis gebruikt, zorgt niet voor
overlast en politie ziet dit dan gaan ze deze persoon niet gaan vervolgen.
2
,NPS: nieuwe psychoactieve stoffen
- Fentanyl (opiaat), 3 MMC (“poes” - stimulantia)
- Grijze zone
KB 2017: generieke wetgeving – basisstructuur
- Het nieuwe KB somt groepen van psychoactieve stoffen zoals (amfetamines, cathinones, tryptamines,
piperazines, synthetische cannabinoïden, en fentanyl) op ➔ niet alleen zijn de bestaande NPS illegaal
maar ook alle nieuwe drugs die nog ontwikkeld worden binnen die groepen, want drugssamenstellingen
worden aangepast door producenten zodat ze niet als “illegaal” worden gezien. Daarom hebben ze een
generieke wetgeving gemaakt waarbij de basisstructuren van drugs, en alle veranderingen van die
basisstructuren onmiddellijk strafbaar werden gesteld.
25 ministers in België hebben bevoegdheden die linken aan het drugsbeleid (integraal en geïntegreerd
beleid in de praktijk)
Samenwerkingsakkoord voor een globaal en geïntegreerd drugsbeleid (2002)
• Globaal en Geïntegreerd drugsbeleid
⇨ Ontwikkeling Thematische Vergadering Drugs (TVD) van de Interministeriële Conferentie
Volksgezondheid: vereniging betrokken ministers
⇨ Voorzitter IMC: Minister van Volksgezondheid. Waarom?
⇨ Voorbereiding TVD: Algemene Cel Drugsbeleid (sinds 2008, onbepaalde duur) – Nationaal
Drugscoördinator = interfederaal (federaal + deelstaten)
- (Opgelet: niet te verwarren met het nationaal Drugscommissariaat,
opgericht in 2023 voor 5 jaar) → nationaal drugscommissaris Ine van
Wymersch (federaal)
o Gaat problemen vertalen naar een beleid & praktijk
Gemeenschappelijke Verklaring van de Interministeriële Conferentie Drugs (2010)
Evoluties:
- Synthetische drugs (amfetamines) nemen exponentieel toe → België & Nederlands staan bekend
als top producenten over de hele wereld
- Drughandel op kleinhandel niveau: dealpanden waarbij je personen had die druggebruikers
leidden naar die dealpanden waar mensen drugskonden komen → nu geëvolueerd naar
drugkoeriers die aan huis komen leveren
- Update - verder zetten beleid zoals bepaald in
Federale Drugsnota 2001 (preventie, zorgverlening en
repressie blijft)
3
,Eind 2025: moet de strategie uitgewerkt zijn
• Drugsvrije samenleving = utopie
• Streven naar verantwoord druggebruik (soms kan dit wel leiden tot geen gebruik/verbod voor
sommige mensen zoals heroïnegebruikers)
6 pijlers:
1. Promoten en beschermen gezondheid en welzijn
2. De organisatie van een geïntegreerde, multidisciplinaire en herstelgerichte zorg en hulpverlening
3. Aanpakken van risico’s en schade van illegale drugsmarkten
4. Aanpakken van risico’s en schade gerelateerd aan legale markten
5. Het voorzien in een kwalitatieve monitoringsstrategie voor de implementatie van een integraal
en geïntegreerd drugsbeleid (data is nodig om je beleid te kunnen afstellen !!)
6. Het verder versterken van de nationale en internationale coördinatie en afstemming met het
oog op een globaal en geïntegreerd drugsbeleid
➔ Centrale uitgangspunten zijn onder andere: verminderen van de vraag/aanbod, volksgezondheid als
uitgangspunt, gezondheidspromotie, niet-stigmatiserend zorgbeleid, aandacht kwetsbare groepen,
beschermen samenleving tegen druggerelateerde georganiseerde criminaliteit
ENKELE KERNIDEEËN UIT HET DRUGSBELEID
• Preventie oa
⇨ Meer inzetten op educatie en deskundigheidsbevordering bij professionelen want preventie
kan zelfs een omgekeerde invloed hebben en aanzetten tot…
⇨ Versterken en ontwikkelen van preventiemaatregelen en - strategieën ter bestrijding van het
rijden onder invloed
• Zorg oa
⇨ Verbetering toegang en diversiteit van de zorg
⇨ Aandacht voor ondersteunen van de directe omgeving (ouders, kinderen, partner,…)
• Aanpakken risico en schade illegale drugsmarkten oa
⇨ 3 factoren: verstoren, bestraffen en beschermen
a) Verstoren: drugsmarkten verstoren met efficiënte strategieën
b) Bestraffen
c) Beschermen: personen die door hun professionele functie risico lopen om bedreigd
of gecorrumpeerd te worden ( havenarbeiders, CEO’s, IT-ers,…)
4
, o Personen die betrokken zijn bij druggerelateerde criminaliteit om louter
winstbejag
• Aanpakken van risico’s en schade gerelateerd aan legale markten oa
⇨ Bestrijden van de illegale productie en handel in alcohol, tabaksproducten en
psychoactieve medicatie, en van het illegale (niet-vergunde) aanbod van gokspelen
• Versterken monitoring oa
⇨ Versterken van een wetenschappelijk onderbouwde informatieverzameling en –analyse
• Versterken nationale en internationale coördinatie oa
⇨ Optimaliseren van de bestaande coördinatiemechanismen
2024: ° Adviespanel: 13 leden uit wetenschap, praktijk en ervaringsdeskundigheid = een evidence-
informed drugsbeleid → geven feedback over het beleid en dit wordt meegenomen in
‒ Evidence based= wetenschappelijk bewijs
‒ Evidence-informed = Niet enkel wetenschap gebaseerd maar ook op praktijkervaring (stemmen
uit de praktijk meenemen in het beleid, naast de wetenschap)
WAR ON DRUGS (ZIE PARTIM DE CORTE)
• “War” on wie?
⇨ Mensen aan de aanbodszijde (producenten en handelaars)
• Wat zegt de drugswet?
• Wat zegt het drugsbeleid in theorie?
⇨ Mensen die drugsgebruiken zouden beleidsmatig gezien moeten doorverwezen worden naar
drughulpverlening, ten aanzien van mensen die een probleem hebben met drugs (er is ook een
groep die recreatief gebruikt → deze vormt geen gevaar)
⇨ OMS (=onmiddellijke schikking = betaling geldboete voor het bezit van drugs)
⇨ Voorstel onder drang ⌿ dwang (gaat naar parketmagistraat die kiest voor drughulpverlening,
drugbehandeling,, of uiteindelijk gevangenis,…)
• Wat gebeurt in de praktijk?
⇨ Het beleid bepaalt wat er met de persoon gebeurd (maar in de praktijk afhankelijk van
regio,…)
(ZIE OOK PARTIM PROF. FAVRIL)
• Wat is “drugs testen”?
5
1. INLEIDING DRUGSBELEID
1.2. HET INTERFEDERAAL DRUGS BELEID IN BELGIË: ONTSTAAN, EVOLUTIE, VISIE EN MISSIE
Wat begrijpen we onder drugsbeleid?
• Illegale drugs (cannabis, amfetamine, xtc, cocaïne,…)
• Legale drugs (alcohol, medicatie, lachgas,)
• Tabak, alcohol, psychoactieve medicatie, illegale drugs, gedragsvormen met verslavend
potentieel, zoals gok-, kansspelen en gamen (sinds 2016) + producten met verslavend potentieel
zoals dopingproducten, lachgas* (sinds 2024 oneigenlijk gebruik)
⇨ Oneigenlijk gebruik van lachgas is verboden (oneigenlijk = wanneer dit niet om medische
redenen is)
• Vraagzijde en aanbodzijde: gericht naar gebruikers als ook naar de producenten ervan.
ONTSTAAN INTERFEDERAAL DRUGSBELEID
Wetgeving is onderdeel van beleid
Federaal Actieplan Toxicomanie (1995)
• Federale regering komt voor het eerst samen (J. VDL)
• 10-puntenplan met focus op drugpreventie en drughulp
Parlementaire Werkgroep Drugs (1996-1997)
Beleid moest breder gaan dan preventie & hulp daarom is er een parlementaire werkgroep
• Bottom-up aanpak + multidisciplinaire samenstelling
⇨ Door mensen die dagelijks geconfronteerd werden met drugs in praktijk (politie,
hulpverlening,…)
a) “Een prohibitionistisch beleid ter zake niet langer een waarborg [biedt] op een betere beheersing
van het drugfenomeen. Een anti-prohibitionistisch beleid dat zich zou beperken tot een totale
decriminalisering – gesteld dat dit vanuit internationaal oogpunt haalbaar zou zijn – zou tot een
explosie van het aanbod kunnen leiden.” (p. 993)
⇨ Prohibitionistisme gaat niet leiden tot een drugsvrije samenleving (verbod is niet drugsvrij)
⇨ Anti-prohibitionisme zou kunnen leiden tot een explosie van illegale drugs
⇨ Vermijden dat mensen in de strafrechtsketen/gevangenis terechtkomen want gevangenis
kan druggebruik verergeren want er zijn wel drugvrije afdelingen maar het aanbod van
drughulp in de gevangenis is veel kleiner dan het aanbod.
- Het kan druggebruik intensiveren of net starten!!
1
, b) “Het strafrechtelijk beleid ten aanzien van druggebruikers moet worden aangepast. Vermeden
moet worden dat druggebruikers die, behalve dat ze drugs bezitten, geen misdrijf hebben
gepleegd, in de gevangenis terechtkomen.” (p. 992) “De strafrechtelijke interventie ten opzichte
van de druggebruiker is maar aangewezen wanneer, bijkomend, door de betrokkene misdrijven
worden gepleegd die de maatschappelijke ordening verstoren. Buiten specifieke risicosituaties,
zoals middelengebruik in het wegverkeer, is druggebruik op zich geen reden tot een strafrechtelijke
interventie.” (p. 1003)
FEDERALE BELEIDSNOTA DRUGS 2001 (WAAROM LATERE IMPLEMENTATIE?)*
* Dutroux, CCC, heel veel grote problemen met politiehervormingen waardoor het drugsbeleid
heeft stilgelegen
3 pijlers (Federale Regering, 2001, p.7)
1) Preventie voor de niet-gebruik(st)ers en de niet-problematische gebruik(st)ers
2) Zorgverlening, risicobeperking en (her)integratie voor de problematische gebruik(st)ers, die niet
willen stoppen. Zorgen dat hun gebruik zo weinig mogelijk nadelige effecten heeft voor zichzelf
als voor de samenleving.
- Vb. propere naalden voorzien (ziekten zoals hepatitis vermijden)
- Vb. substitutietherapie
3) Repressie voor de producenten en de handelaars
- Groothandel – tussenhandel - kleinhandel
• Integraal (allesomvattend): drugsfenomeen is multidimensionaal (gezondheid, veiligheid,
internationaal,…)
⇨ Rekening houden met alle facetten (preventie, zorg, schadebeperking, repressie). Op alle
domeinen.
• Geïntegreerd: met alle relevante actoren en diensten op alle bevoegdheidsniveaus
⇨ Federaal, Vlaams, Brussels – niveau (samenwerken)
DRUGSWET 1921: BASISWET, VERBOD OP ILLEGALE DRUGS
• Sinds het aannemen van de Federale Drugsnota is de Drugwet van 1921 het voorwerp geweest van
meer dan 21 wetswijzigingen
⇨ Vb. aandacht voor NPS wet 2014/ KB 2017, bezit cannabis persoonlijk gebruik via wet
2003).
• Aanbeveling onderscheid cannabis en illegale drugs: cannabisbezit door een meerderjarige voor
‘persoonlijk gebruik’, in de mate dat geen overlast veroorzaakt wordt, hoort de laagste
vervolgingsprioriteit te krijgen (opgelet: dit is geen legalisering!)
⇨ Laagste vervolgingsprioriteit: als een meerderjarige cannabis gebruikt, zorgt niet voor
overlast en politie ziet dit dan gaan ze deze persoon niet gaan vervolgen.
2
,NPS: nieuwe psychoactieve stoffen
- Fentanyl (opiaat), 3 MMC (“poes” - stimulantia)
- Grijze zone
KB 2017: generieke wetgeving – basisstructuur
- Het nieuwe KB somt groepen van psychoactieve stoffen zoals (amfetamines, cathinones, tryptamines,
piperazines, synthetische cannabinoïden, en fentanyl) op ➔ niet alleen zijn de bestaande NPS illegaal
maar ook alle nieuwe drugs die nog ontwikkeld worden binnen die groepen, want drugssamenstellingen
worden aangepast door producenten zodat ze niet als “illegaal” worden gezien. Daarom hebben ze een
generieke wetgeving gemaakt waarbij de basisstructuren van drugs, en alle veranderingen van die
basisstructuren onmiddellijk strafbaar werden gesteld.
25 ministers in België hebben bevoegdheden die linken aan het drugsbeleid (integraal en geïntegreerd
beleid in de praktijk)
Samenwerkingsakkoord voor een globaal en geïntegreerd drugsbeleid (2002)
• Globaal en Geïntegreerd drugsbeleid
⇨ Ontwikkeling Thematische Vergadering Drugs (TVD) van de Interministeriële Conferentie
Volksgezondheid: vereniging betrokken ministers
⇨ Voorzitter IMC: Minister van Volksgezondheid. Waarom?
⇨ Voorbereiding TVD: Algemene Cel Drugsbeleid (sinds 2008, onbepaalde duur) – Nationaal
Drugscoördinator = interfederaal (federaal + deelstaten)
- (Opgelet: niet te verwarren met het nationaal Drugscommissariaat,
opgericht in 2023 voor 5 jaar) → nationaal drugscommissaris Ine van
Wymersch (federaal)
o Gaat problemen vertalen naar een beleid & praktijk
Gemeenschappelijke Verklaring van de Interministeriële Conferentie Drugs (2010)
Evoluties:
- Synthetische drugs (amfetamines) nemen exponentieel toe → België & Nederlands staan bekend
als top producenten over de hele wereld
- Drughandel op kleinhandel niveau: dealpanden waarbij je personen had die druggebruikers
leidden naar die dealpanden waar mensen drugskonden komen → nu geëvolueerd naar
drugkoeriers die aan huis komen leveren
- Update - verder zetten beleid zoals bepaald in
Federale Drugsnota 2001 (preventie, zorgverlening en
repressie blijft)
3
,Eind 2025: moet de strategie uitgewerkt zijn
• Drugsvrije samenleving = utopie
• Streven naar verantwoord druggebruik (soms kan dit wel leiden tot geen gebruik/verbod voor
sommige mensen zoals heroïnegebruikers)
6 pijlers:
1. Promoten en beschermen gezondheid en welzijn
2. De organisatie van een geïntegreerde, multidisciplinaire en herstelgerichte zorg en hulpverlening
3. Aanpakken van risico’s en schade van illegale drugsmarkten
4. Aanpakken van risico’s en schade gerelateerd aan legale markten
5. Het voorzien in een kwalitatieve monitoringsstrategie voor de implementatie van een integraal
en geïntegreerd drugsbeleid (data is nodig om je beleid te kunnen afstellen !!)
6. Het verder versterken van de nationale en internationale coördinatie en afstemming met het
oog op een globaal en geïntegreerd drugsbeleid
➔ Centrale uitgangspunten zijn onder andere: verminderen van de vraag/aanbod, volksgezondheid als
uitgangspunt, gezondheidspromotie, niet-stigmatiserend zorgbeleid, aandacht kwetsbare groepen,
beschermen samenleving tegen druggerelateerde georganiseerde criminaliteit
ENKELE KERNIDEEËN UIT HET DRUGSBELEID
• Preventie oa
⇨ Meer inzetten op educatie en deskundigheidsbevordering bij professionelen want preventie
kan zelfs een omgekeerde invloed hebben en aanzetten tot…
⇨ Versterken en ontwikkelen van preventiemaatregelen en - strategieën ter bestrijding van het
rijden onder invloed
• Zorg oa
⇨ Verbetering toegang en diversiteit van de zorg
⇨ Aandacht voor ondersteunen van de directe omgeving (ouders, kinderen, partner,…)
• Aanpakken risico en schade illegale drugsmarkten oa
⇨ 3 factoren: verstoren, bestraffen en beschermen
a) Verstoren: drugsmarkten verstoren met efficiënte strategieën
b) Bestraffen
c) Beschermen: personen die door hun professionele functie risico lopen om bedreigd
of gecorrumpeerd te worden ( havenarbeiders, CEO’s, IT-ers,…)
4
, o Personen die betrokken zijn bij druggerelateerde criminaliteit om louter
winstbejag
• Aanpakken van risico’s en schade gerelateerd aan legale markten oa
⇨ Bestrijden van de illegale productie en handel in alcohol, tabaksproducten en
psychoactieve medicatie, en van het illegale (niet-vergunde) aanbod van gokspelen
• Versterken monitoring oa
⇨ Versterken van een wetenschappelijk onderbouwde informatieverzameling en –analyse
• Versterken nationale en internationale coördinatie oa
⇨ Optimaliseren van de bestaande coördinatiemechanismen
2024: ° Adviespanel: 13 leden uit wetenschap, praktijk en ervaringsdeskundigheid = een evidence-
informed drugsbeleid → geven feedback over het beleid en dit wordt meegenomen in
‒ Evidence based= wetenschappelijk bewijs
‒ Evidence-informed = Niet enkel wetenschap gebaseerd maar ook op praktijkervaring (stemmen
uit de praktijk meenemen in het beleid, naast de wetenschap)
WAR ON DRUGS (ZIE PARTIM DE CORTE)
• “War” on wie?
⇨ Mensen aan de aanbodszijde (producenten en handelaars)
• Wat zegt de drugswet?
• Wat zegt het drugsbeleid in theorie?
⇨ Mensen die drugsgebruiken zouden beleidsmatig gezien moeten doorverwezen worden naar
drughulpverlening, ten aanzien van mensen die een probleem hebben met drugs (er is ook een
groep die recreatief gebruikt → deze vormt geen gevaar)
⇨ OMS (=onmiddellijke schikking = betaling geldboete voor het bezit van drugs)
⇨ Voorstel onder drang ⌿ dwang (gaat naar parketmagistraat die kiest voor drughulpverlening,
drugbehandeling,, of uiteindelijk gevangenis,…)
• Wat gebeurt in de praktijk?
⇨ Het beleid bepaalt wat er met de persoon gebeurd (maar in de praktijk afhankelijk van
regio,…)
(ZIE OOK PARTIM PROF. FAVRIL)
• Wat is “drugs testen”?
5
