T3 Erfelijkheid
§3.1 Fenotype en genotype
Fenotype = alle waarneembare eigenschappen van een individu, komt tot stand door genotype.
Genotype = informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een individu (letters in
kruisingsschema).
Chromosomen: structuren met een dubbele streng DNA, waarin genen lineair gerangschikt
liggen.
22 autosomen = gelijke chromosomenparen. Twee chromosomen van zo’n paar: homologe
chromosomen. 23e chromosomenpaar: geslacht individu bepaald: geslachtschromosoom. X-
En Y-chromosoom.
Gen: deel van een chromosoom dat de informatie bevat voor een of meer erfelijke eigenschappen
of een deel van een erfelijke eigenschap. Een chromosoom bevat één zeer lang molecuul DNA en
eiwitmoleculen. DNA-molecuul van twee ketens die in een dubbele spiraal om elkaar heen
gewonden liggen. DNA opgebouwd uit nucleotiden, die bestaat uit: fosfaatgroep, desoxyribose
en een N-base.
Celkern (en chloroplasten bij planten) bevatten DNA.
Genoom = alle DNA-Moleculen in een cel. N-basen van twee ketens zijn met elkaar verbonden en
vormen vaste basenparen. N-basen zijn in een gen op specifieke volgorde gerangschikt: DNA-
sequentie. In deze volgorde kunne variaties voorkomen. Zo’n variatie noem je een allel, waarbij
verschillende vormen van een gen voor een bepaalde eigenschap bestaan.
Genexpressie: genen worden aangezet en komen tot uiting. Inactivatie: genen staan uit.
Fenotype bepaald door genotype en milieufactoren. Verandering in milieu = modificatie,
informatie in chromosomen verandert niet. Wordt dus niet doorgegeven aan de nakomelingen.
Aangeboren afwijking: wanneer een afwijking, aandoening of ziekte in baarmoeder ontstaat
Erfelijke ziekte: afwijking, aandoening of ziekte wordt genetisch via de ouders doorgegeven.
§3.2 Genenparen
Locus = plaats van een gen in een chromosoom.
Homozygoot = de twee allelen van een paar zijn gelijk (AA of aa)
Heterozygoot = de twee allelen van een paar zijn ongelijk (Aa)
Dominant allel: aangeduid met hoofdletter, komt bij heterozygoot individu tot uiting in fenotype.
Recessief allel: aangeduid met kleine letter, komt in het fenotype niet tot uiting als op de
overeenkomstige locus in het homologe chromosoom een dominant gen aanwezig is. Personen
die heterozygoot zijn, zijn drager van de recessieve eigenschap.
Onvolledig dominant: recessieve allel komt toch een beetje tot uiting in het fenotype. Draagt bij
tot intermediair fenotype.
Intermediair fenotype: beide allelen komen enigszins tot uiting in het fenotype, beide allelen zijn
even sterk. Fenotype is mengvorm van beide allelen. Bijv: rood + wit -> roze.
Codominantie: beide allelen komen volledig tot uiting in fenotype. Rode en witte kleuren.
Schrijfwijze: ArAw. Dit geldt als twee allelen van een genenpaar beide tot uiting komen in het
fenotype.
Welke allelen dominant en welke recessief zijn, verschilt per soort.
Recombinatie: hervedelen erfelijke eigenschappen. Hierdoor hebben nakomelingen andere
combinatie van allelen dan ouders. Vindt plaats door meiose en geslachtelijke voortplanting.
Recombinatie door meiose: tijdens meiose I. Chromosomen van een chromosomenpaar gaan uit
elkaar. Doordat de allelen in de chromosomen van een chromosomenpaar vaak verschillen,
hebben de dochtercellen een verschillend genotype.
Aantal verschillende geslachtscellen dat kan ontstaan = 2n(aantal verschillende chromosomen).
§3.1 Fenotype en genotype
Fenotype = alle waarneembare eigenschappen van een individu, komt tot stand door genotype.
Genotype = informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een individu (letters in
kruisingsschema).
Chromosomen: structuren met een dubbele streng DNA, waarin genen lineair gerangschikt
liggen.
22 autosomen = gelijke chromosomenparen. Twee chromosomen van zo’n paar: homologe
chromosomen. 23e chromosomenpaar: geslacht individu bepaald: geslachtschromosoom. X-
En Y-chromosoom.
Gen: deel van een chromosoom dat de informatie bevat voor een of meer erfelijke eigenschappen
of een deel van een erfelijke eigenschap. Een chromosoom bevat één zeer lang molecuul DNA en
eiwitmoleculen. DNA-molecuul van twee ketens die in een dubbele spiraal om elkaar heen
gewonden liggen. DNA opgebouwd uit nucleotiden, die bestaat uit: fosfaatgroep, desoxyribose
en een N-base.
Celkern (en chloroplasten bij planten) bevatten DNA.
Genoom = alle DNA-Moleculen in een cel. N-basen van twee ketens zijn met elkaar verbonden en
vormen vaste basenparen. N-basen zijn in een gen op specifieke volgorde gerangschikt: DNA-
sequentie. In deze volgorde kunne variaties voorkomen. Zo’n variatie noem je een allel, waarbij
verschillende vormen van een gen voor een bepaalde eigenschap bestaan.
Genexpressie: genen worden aangezet en komen tot uiting. Inactivatie: genen staan uit.
Fenotype bepaald door genotype en milieufactoren. Verandering in milieu = modificatie,
informatie in chromosomen verandert niet. Wordt dus niet doorgegeven aan de nakomelingen.
Aangeboren afwijking: wanneer een afwijking, aandoening of ziekte in baarmoeder ontstaat
Erfelijke ziekte: afwijking, aandoening of ziekte wordt genetisch via de ouders doorgegeven.
§3.2 Genenparen
Locus = plaats van een gen in een chromosoom.
Homozygoot = de twee allelen van een paar zijn gelijk (AA of aa)
Heterozygoot = de twee allelen van een paar zijn ongelijk (Aa)
Dominant allel: aangeduid met hoofdletter, komt bij heterozygoot individu tot uiting in fenotype.
Recessief allel: aangeduid met kleine letter, komt in het fenotype niet tot uiting als op de
overeenkomstige locus in het homologe chromosoom een dominant gen aanwezig is. Personen
die heterozygoot zijn, zijn drager van de recessieve eigenschap.
Onvolledig dominant: recessieve allel komt toch een beetje tot uiting in het fenotype. Draagt bij
tot intermediair fenotype.
Intermediair fenotype: beide allelen komen enigszins tot uiting in het fenotype, beide allelen zijn
even sterk. Fenotype is mengvorm van beide allelen. Bijv: rood + wit -> roze.
Codominantie: beide allelen komen volledig tot uiting in fenotype. Rode en witte kleuren.
Schrijfwijze: ArAw. Dit geldt als twee allelen van een genenpaar beide tot uiting komen in het
fenotype.
Welke allelen dominant en welke recessief zijn, verschilt per soort.
Recombinatie: hervedelen erfelijke eigenschappen. Hierdoor hebben nakomelingen andere
combinatie van allelen dan ouders. Vindt plaats door meiose en geslachtelijke voortplanting.
Recombinatie door meiose: tijdens meiose I. Chromosomen van een chromosomenpaar gaan uit
elkaar. Doordat de allelen in de chromosomen van een chromosomenpaar vaak verschillen,
hebben de dochtercellen een verschillend genotype.
Aantal verschillende geslachtscellen dat kan ontstaan = 2n(aantal verschillende chromosomen).
