SAMENVATTING BOEK: POSITIVE BEHAVIOR SUPPORT
GOED GEDRAG KUN JE LEREN! DOELMATIGE STRATEGIEËN VOOR IN DE SCHOOL
ANNEMIEKE GOLLY EN JEFF SPRAGUE (januari 2015)
DEEL 1: SCHOOLBREDE AANPAK
Kernprincipes PBS
1. Ontwikkel duidelijke gedragsverwachtingen: bepaal welk gedrag je wilt horen en zien.
2. Communiceer en onderwijs je verwachtingen: leer je leerlingen systematisch hoe dat
gedrag eruitziet en hoe niet.
3. Herken en bekrachtig gewenst gedrag: laat merken dat je het ziet als leerlingen het
verwachte gedrag tonen en bekrachtig dit.
4. Minimaliseer de aandacht voor ongewenst gedrag: schenk geen aandacht aan kleine
ongewenste gedragingen.
5. Wees duidelijk en consequent met de gevolgen: ga met onaanvaardbaar gedrag op
voorspelbare wijze om.
PBS is gericht op handelen op school-, klas- en individueel niveau en op samenwerking met
het gezin. De beste resultaten worden bereikt als alle medewerkers van de school erbij
betrokken worden en dezelfde methoden gaan toepassen, zodat alle leerlingen worden
bereikt.
Effectieve benaderingen om antisociaal gedrag te voorkomen (voor het hele schoolteam).
(antisociaal gedrag = kan worden beschouwd als het gedrag van een leerling als het de
ontwikkeling van de leerling zelf of van andere leerlingen belemmert)
Systematisch en voortdurend onderwijs in sociaal-emotioneel leren.
Herstructurering van het leerplan en van het onderwijs.
Positieve, op het feitelijke gedrag gebaseerde interventies.
Vroege screening op en vaststelling van patronen van antisociaal gedrag.
Gedragsverwachtingen op schoolniveau onderwijzen.
PBS is een op de onderwijspraktijk gebaseerde methode om problematische
gedragsproblemen te voorkomen. Deze methode is veelomvattend (gericht op de hele
school en individuele leerlingen), flexibel (verbindt de aard en intensiteit van de interventies)
en prosociaal (benadrukt een prosociale, veilige leeromgeving). (prosociaal = helpende actie
die een ander voordeel oplevert).
Het toegenomen risico op probleemgedrag is grotendeels veroorzaakt door het
veranderende sociale, economische en culturele landschap van onze samenleving de
afgelopen decennia. Gezinnen zijn kleiner geworden, waardoor afwijkend gedrag eerder
opvalt en zorgen baart. De opvoeding is veranderd: opener en meer gebaseerd op aandacht
voor het kind en onderhandelen, dan op autoriteit van de ouders, waardoor kinderen zich al
vroeg tot mondige individuen ontwikkelen. Op het moment dat kinderen op school komen,
neemt de ontwikkeling van problematisch gedrag toe, omdat ze hier te maken krijgen met
een nieuwe structuur, nieuwe eisen en nieuwe relaties met leeftijdgenoten.
Drielagenmodel
, Dit is een effectieve strategie om probleemgedrag te benaderen, gebaseerd op de
verschillende behoeften van kinderen. Elke groep (laag) heeft een eigen benadering nodig:
interventies voor alle leerlingen, extra, milde interventies voor sommige leerlingen, die wat
extra steun kunnen gebruiken en specifieke, doelgerichte interventies voor enkele leerlingen.
Interventies voor alle leerlingen: (85-90%)
De basis van een doelmatige handhaving van gedragsverwachtingen op schoolniveau, ligt in
het algemene onderwijsaanbod, het eigen gedrag van de leraren, het monitoren van de
leerlingen en het aanmoedigen van gewenst gedrag. Voorbeelden zijn:
gedragsverwachtingen vertellen, lessen sociale vaardigheden, gewenst gedrag systematisch
aanmoedigen.
Interventies voor sommige leerlingen: (7–10%)
Extra pedagogische en/of didactische ondersteuning door gespecialiseerde begeleiders, die
extra aandacht aan deze kinderen schenken en evt. een extra beloningssysteem voor
gewenst gedrag invoeren.
Interventies voor enkele leerlingen: (3-5%)
Intensieve interventie op grond van een gedragsfunctieanalyse. Een individuele aanpak met
een individueel gericht handelingsplan, met medewerking van de ouders.
De basis voor het werken met PBS:
Integreer het plan.
Zorg ervoor dat de directeur van de school een betrokken en actieve aanvoerder
wordt.
Gebruik effectieve materialen (voor leerlingen en personeel).
Zorg ervoor dat alle medewerkers van de school meedoen met het uitvoeren van het
programma.
Zorg ervoor dat alle leerlingen meedoen.
Zorg ervoor dat ongeveer eenmaal per week les wordt gegeven in sociaal emotioneel
leren.
Onderhoud regelmatig positief contact met de ouders van de leerlingen.
Starten met het zelfbeoordelingsonderzoek van PBS in te vullen (blz. 51 t/m 56) en van
hieruit doelen formuleren.
Het opstellen van waarden en gedragsverwachtingen op het niveau van de school en de klas
is een belangrijke eerste stap in het ontwikkelen van een doelmatig
gedragshandhavingsprogramma. Duidelijk geformuleerde waarden en
gedragsverwachtingen vertellen de leerlingen wat de leraren van hen verwachten. Ze sturen
het leerlinggedrag en de oplettendheid en het toezicht houden van de leraar. Dit kan in de
vorm van regels, die in de eerste schoolweek aan alle leerlingen worden onderwezen. Ook is
het belangrijk om deze regels zichtbaar te maken, in de praktijk voor te doen en positieve
feedback te geven. Hier wordt in de loop van het schooljaar regelmatig op teruggekomen.
Hill Walker (1995) heeft een lijst gedragingen opgesteld die de leraar het liefst zou zien.
Deze lijst kan als uitgangspunt dienen voor de eigen school (blz. 59).
Criteria voor een lijst van goede gedragsverwachtingen:
Ze creëren eenduidigheid.
Alle betrokken volwassenen weten welk gedrag wordt verwacht.
Alle leerlingen zijn erbij betrokken.
De gedragsverwachtingen op school zijn voor alle leerlingen.
GOED GEDRAG KUN JE LEREN! DOELMATIGE STRATEGIEËN VOOR IN DE SCHOOL
ANNEMIEKE GOLLY EN JEFF SPRAGUE (januari 2015)
DEEL 1: SCHOOLBREDE AANPAK
Kernprincipes PBS
1. Ontwikkel duidelijke gedragsverwachtingen: bepaal welk gedrag je wilt horen en zien.
2. Communiceer en onderwijs je verwachtingen: leer je leerlingen systematisch hoe dat
gedrag eruitziet en hoe niet.
3. Herken en bekrachtig gewenst gedrag: laat merken dat je het ziet als leerlingen het
verwachte gedrag tonen en bekrachtig dit.
4. Minimaliseer de aandacht voor ongewenst gedrag: schenk geen aandacht aan kleine
ongewenste gedragingen.
5. Wees duidelijk en consequent met de gevolgen: ga met onaanvaardbaar gedrag op
voorspelbare wijze om.
PBS is gericht op handelen op school-, klas- en individueel niveau en op samenwerking met
het gezin. De beste resultaten worden bereikt als alle medewerkers van de school erbij
betrokken worden en dezelfde methoden gaan toepassen, zodat alle leerlingen worden
bereikt.
Effectieve benaderingen om antisociaal gedrag te voorkomen (voor het hele schoolteam).
(antisociaal gedrag = kan worden beschouwd als het gedrag van een leerling als het de
ontwikkeling van de leerling zelf of van andere leerlingen belemmert)
Systematisch en voortdurend onderwijs in sociaal-emotioneel leren.
Herstructurering van het leerplan en van het onderwijs.
Positieve, op het feitelijke gedrag gebaseerde interventies.
Vroege screening op en vaststelling van patronen van antisociaal gedrag.
Gedragsverwachtingen op schoolniveau onderwijzen.
PBS is een op de onderwijspraktijk gebaseerde methode om problematische
gedragsproblemen te voorkomen. Deze methode is veelomvattend (gericht op de hele
school en individuele leerlingen), flexibel (verbindt de aard en intensiteit van de interventies)
en prosociaal (benadrukt een prosociale, veilige leeromgeving). (prosociaal = helpende actie
die een ander voordeel oplevert).
Het toegenomen risico op probleemgedrag is grotendeels veroorzaakt door het
veranderende sociale, economische en culturele landschap van onze samenleving de
afgelopen decennia. Gezinnen zijn kleiner geworden, waardoor afwijkend gedrag eerder
opvalt en zorgen baart. De opvoeding is veranderd: opener en meer gebaseerd op aandacht
voor het kind en onderhandelen, dan op autoriteit van de ouders, waardoor kinderen zich al
vroeg tot mondige individuen ontwikkelen. Op het moment dat kinderen op school komen,
neemt de ontwikkeling van problematisch gedrag toe, omdat ze hier te maken krijgen met
een nieuwe structuur, nieuwe eisen en nieuwe relaties met leeftijdgenoten.
Drielagenmodel
, Dit is een effectieve strategie om probleemgedrag te benaderen, gebaseerd op de
verschillende behoeften van kinderen. Elke groep (laag) heeft een eigen benadering nodig:
interventies voor alle leerlingen, extra, milde interventies voor sommige leerlingen, die wat
extra steun kunnen gebruiken en specifieke, doelgerichte interventies voor enkele leerlingen.
Interventies voor alle leerlingen: (85-90%)
De basis van een doelmatige handhaving van gedragsverwachtingen op schoolniveau, ligt in
het algemene onderwijsaanbod, het eigen gedrag van de leraren, het monitoren van de
leerlingen en het aanmoedigen van gewenst gedrag. Voorbeelden zijn:
gedragsverwachtingen vertellen, lessen sociale vaardigheden, gewenst gedrag systematisch
aanmoedigen.
Interventies voor sommige leerlingen: (7–10%)
Extra pedagogische en/of didactische ondersteuning door gespecialiseerde begeleiders, die
extra aandacht aan deze kinderen schenken en evt. een extra beloningssysteem voor
gewenst gedrag invoeren.
Interventies voor enkele leerlingen: (3-5%)
Intensieve interventie op grond van een gedragsfunctieanalyse. Een individuele aanpak met
een individueel gericht handelingsplan, met medewerking van de ouders.
De basis voor het werken met PBS:
Integreer het plan.
Zorg ervoor dat de directeur van de school een betrokken en actieve aanvoerder
wordt.
Gebruik effectieve materialen (voor leerlingen en personeel).
Zorg ervoor dat alle medewerkers van de school meedoen met het uitvoeren van het
programma.
Zorg ervoor dat alle leerlingen meedoen.
Zorg ervoor dat ongeveer eenmaal per week les wordt gegeven in sociaal emotioneel
leren.
Onderhoud regelmatig positief contact met de ouders van de leerlingen.
Starten met het zelfbeoordelingsonderzoek van PBS in te vullen (blz. 51 t/m 56) en van
hieruit doelen formuleren.
Het opstellen van waarden en gedragsverwachtingen op het niveau van de school en de klas
is een belangrijke eerste stap in het ontwikkelen van een doelmatig
gedragshandhavingsprogramma. Duidelijk geformuleerde waarden en
gedragsverwachtingen vertellen de leerlingen wat de leraren van hen verwachten. Ze sturen
het leerlinggedrag en de oplettendheid en het toezicht houden van de leraar. Dit kan in de
vorm van regels, die in de eerste schoolweek aan alle leerlingen worden onderwezen. Ook is
het belangrijk om deze regels zichtbaar te maken, in de praktijk voor te doen en positieve
feedback te geven. Hier wordt in de loop van het schooljaar regelmatig op teruggekomen.
Hill Walker (1995) heeft een lijst gedragingen opgesteld die de leraar het liefst zou zien.
Deze lijst kan als uitgangspunt dienen voor de eigen school (blz. 59).
Criteria voor een lijst van goede gedragsverwachtingen:
Ze creëren eenduidigheid.
Alle betrokken volwassenen weten welk gedrag wordt verwacht.
Alle leerlingen zijn erbij betrokken.
De gedragsverwachtingen op school zijn voor alle leerlingen.
