Samenvatting bacteriologie (Emmanuel Andre)

BACTERIOLOGIE
Prof. Emmanuel Andre
2023-2024

,Les 1: Algemene introductie tot menselijke
microbiologie en bacteriologie

1. Microscopische wereld
Afmetingen tussen pathogene micro-organismen variëren sterk in grootte:

- Uiterst kleine virussen tot grotere bacteriën
- Menselijke cellen zijn groter en complexer dan de meeste micro-organismen
o Grootte hangt af van het type
 Rode bloedcellen -> relatief klein, 6-8 micrometer
 Zenuwcellen, spiercellen, … kunnen veel groter zijn

Virussen:

- Kleinste van alle pathogenen
- 20-300 nanometer. Niet zichtbaar met gewone lichtmicroscoop, er is een
elektronenmicroscoop nodig
- Ontbreken kenmerken die een cel definiëren
o Cellen hebben autonome metabole processen: energieproductie, groei en
voortplanting.
 Virussen hebben geen eigen metabolisme en kunnen deze processen niet
onafhankelijk uitvoeren, ze zijn afh van gastheercellen voor replicatie en
energieproductie

Bacteriën:

- Groter dan virus
- 0.5-5 micrometer
- E. Coli
o Staafvormig
o 1-2 micrometer

Schimmels:

- Omvat gisten en schimmels
o Gisten
 Meestal eencellig, 3-40 micrometer
o Schimmels
 Bestaan uit meercellige structuren (hyfen), enkele micrometers tot enkele
millimeters

Parasieten:

- Eencellig of meercellig
- Grootte is afh van soort en type

,Eukaryotische vs Prokaryotische cellen:

- Eukaryotische cellen
o Ware kern met kernomhulsel
o Organellen
o Vb: menselijke en plantelijke cellen,
maar ook schimmels en protozoa
o Ondergaan mitose en meiose
- Prokaryotische cellen
o Bacteriën
o Eencellig en kleiner
o Ontbreken duidelijke kern, genetisch materiaal in een enkel cirkelvormig stuk DNA in
het cytoplasma
o Delen door binaire splitsing -> twee identieke dochtercellen

2. Microbiële gemeenschappen
Menselijke micriobiota of microbioom:

- Bestaan uit bacteriën, virussen, schimmels en archaea die op verschillende plaatsen van het
lichaam voorkomen
- Samenstelling variëert tussen individuen obv leeftijd, genetica, dieet, …
- Samenstelling is ook afh van de verschillende lichaamslocaties

De huid:

- Staphylococcus, Streptococcus en Propionibacterium
- Schimmels zoals Malassezia of Candida
- Huidmicrobiota belangrijk voor de gezondheid van de huid en bescherming tegen potentiële
ziekteverwekkers
- Propionibacterium acnes
o Op oppervlak van huid en binnenin haarzakjes
o Voeden zich met talg. Wanneer productie van talg toeneemt tgv hormonale
veranderingen kunnen deze bacteriën zich snel vermenigvuldigen -> overgroei ->
ontstekingsreactie -> acne-laesies (puistjes, mee-eters, …)

De mond:

- Streptococcus, Actinomyces en Prevotella-soorten
- Schimmels zoals Candida
- Mondmicrobiota belangrijk voor mondgezondheid, voorkomen van pathogene overgroei en
afbraak voedsel
- Bijtwonden-gerelateerde infecties
o Bacteriën uit mondholte geïntroduceerd in diepe weefsels van de bijtwond
o Vaak Streptococcus, Eikenella corrodens, Pasteurella multocida en capnocytophaga
canimorsus
- Vaak anaerobe bacteriën in mondholte
o Bacteroides, prevotella en fesuobacterium

, De darm:

- Meest complexe microbiota
- Bacteroides, firmicutes en actinobacteria
- Belangrijk voor spijsvertering, opname voedingsstoffen, regulering immuunsysteem en
metabole processen
- Verband met metabole aandoeningen
o Bijv. diabetes type 2
 Onbalans in samenstellig van darmmicrobioom -> dysbiose
 Kan ontstekingsreactie veroorzaken -> verhoogde darmpermeabiliteit
o Bacteriële endotoxinen, namelijk lipopolysacchariden (LPS),
kunnen zo in bloedbaan gaan -> systemische ontsteking
 Chronische ontsteking is risicofactor voor insulinresistentie
- Rol bij fermentatie van voedingsvezels en productie van korteketenvetzuren (SCFA)
o Verbeteren insulinegevoeligheid
o Verminderen ontstekingen
o Verstoord microbioom -> minder SCFA -> metabole disfunctie

De vagina:

- Aparte microbiële gemeenschap, beïnvloed door hormonale veranderingen en pH-niveaus
- Lactobacillus-soorten
o Dominant in gezonde vaginale microbiota
o Produceren melkzuur en zorgen voor zure pH -> bescherming tegen pathogene groei
- Bacteriële vaginose = verstoring van evenwicht van vaginale microbioom
o Populatie Lactobacillus-soorten neemt af -> pH stijgt -> verstoort zure omgeving die
normaal schadelijke bacteriën onder controle houdt
o Toename pathogene bacteriën
 Gardnerella vaginalis, Prevotella, Atopobium en Mobiluncus-soorten
 Zorgen voor symptomen van vaginose
 Vaginale afscheiding
 Onaangename geur en irritatie

Pathogeniciteit van bacteriën:

- Obligate pathogenen
o Veroorzaken ziekten bij een gastheer onder normale omstandigheden
o Goed uitgerust om infecties en ziekten te veroorzaken bij gezonde individuen
o Vb: Vibrio cholerae -> cholera (ernstige diarreeziekte)
- Opportunistische pathogenen
o Bij immunocompetente gastheren
 Veroorzaken hierbij meestal geen ziekte
 Kunnen pathogeen worden en infecties veroorzaken wanneer
afweermechanismen verzwakt zijn
 Vb: Enterococcus faecalis
 Onschadelijk bij gezonde personen
 Kan infecties veroorzaken zoals urineweginfectie of endocarditits bij
individuen met verzwakt immuunsysteem of hartafwijkingen