Recht en Ethiek samenvatting, semester 1
HC1 + H1 + H2
Recht is onderdeel van alle CanMedsrollen. Hieronder een overzicht van de CanMds- rollen
en in deze module te behandelen onderwerpen.
Zorgverlener Wet BIG, WGBO
Communicator Wet bescherming persoonsgegevens, WGBO
(beroepsgeheim), Wet BIG, tuchtrecht
Samenwerkingspartner Algemene verordening
Reflectieve EBP-professional Wet medisch wetenschappelijk onderzoek
Gezondheidsbevorderaar Wet publieke gezondheid
Organisator Wvggz, Wzd, WFZ/TBS, Meldingscode huislijk geweld
Professional en kwaliteitsbevorderaar Wkkgz, Wet BIG en tuchtrecht.
Rechtsbronnen (vindplaats van het recht)
De Wet - Wetten zijn algemeen geldende regels afkomstig van een
overheidsorgaan, zoals Burgerlijk Wetboek en het Wetboek van Strafrecht
- Voor gezondheidszorg zijn er: Wet op de geneeskundige
behandelingsovereenkomst, de Wet op de beroepen in de individuele
gezondheidszorg en de zorgverzekeringswet.
Jurisprudentie - In lang niet alle gevallen is het duidelijk hoe de wet moet worden
toegepast (gevolg rechtszaak à rechter bepaald)
- Rechters en tuchtrechters hebben een uniek Europees nummer
(European Cas Law Identifier (ECLI)).
- Tuchtcollege= Speciale instantie die binnen de beroepsgroep van
zorgverleners bindende uitspraken doet voer de zorg die een zorgverlener
heeft geboden.
Internationaal - Wordt steeds belangrijker (verdragingen in de Verenigde Naties, EU en
gedrag EVRM)
Rechtsgebieden (deelgebied van het recht)
1. Burgerlijk recht - Informatie over de - Koopovereenkomst
(Burgerlijk rechtsverhouding tussen - Arbeidsovereenkomst
wetboek) à BW burgers (en bedrijven) - Wet op de geneeskundige
onderling behandelingsovereenkomst
2. Bestuursrecht - Zorgen voor een goede - Gezondheidsrecht
gang van zaken in de - Vergunningen gemeenten
samenleving
3. Staatsrecht - Geeft regels voor een - Grondwet
democratische organisatie - Kieswet
van onze overheid.
4. Strafrecht - Geboden en verboden die - Diefstal
bij overtreding een - Mishandeling
schendig van onze - Schenden van beroepsgeheim
rechtsorde oplevert.
5. Internationaal - Wordt steeds belangrijker - Universele rechten van de mens
recht (verdragingen in de - Rechten van het kind
Verenigde Naties) - Rechten van personen met een
- EU= Europese Unie, maakt handicap
ook wetten die in alle EU- - EVRM= Europees Verdrag tot
landen van toepassing zijn. bescherming van de rechten
(zoals AVG) van de mens en de
fundamentele vrijheden
, • Gewoonterecht= Niet te vinden in de boeken à de manier waarop mensen zich
gedragen en worden geaccepteerd in de maatschappij.
• Zelfregulering= Niet de overheid maar een beroepsgroep/sector stelt zelf regels op,
waarmee zij aangeven wat de normen binnen de beroepsgroep is (beroepscodes,
protocollen). Deze regels zijn wel juridisch van belang.
• Moraal= Het geheel van waarden en normen dat wordt gehanteerd door een persoon
of groep.
• Ethiek= Bestuderen en analyseren van de waarden en normen (moraal).
• Recht= gestolde ethiek. Het geheel van overheidsregels dat op een bepaald moment
in de samenleving geldt.
Rechtsbeginselen= de algemene normen die het fundament vormen voor het recht.
• Zelfbeschikking à vrijheid om zoveel mogelijk te beslissen à medische
behandeling
• Bescherming à verantwoordelijkheid dit genomen moet worden voor mensen die
hulp en zorg nodig zijn à kan botsen met zelfbeschikking à patiënt niet in staat om
te beslissen
• Gelijkheid en het verbod discriminatie à iedereen in gelijke omstandigheden
aanspraak behoort te kunnen maken op goede zorg
Wat is gezondheidsrecht?
Rechten van de patiënt en het recht op gezondheidszorg.
Ethiek en aansprakelijkheid spelen een hierbij een belangrijke rol.
Twee grondslagen in het Gezondheidsrecht
1. Zelfbeschikkingsbeginsel
- Recht op onaantastbaarheid van het lichaam
- Recht op eerbiediging van persoonlijke levenssfeer
- Recht op zelfmanipulatie
2. Recht op gezondheidszorg
- Waarborgen kwaliteit
- Waarborgen toegankelijkheid
Rechten van patiënten:
- Patiëntenperspectief centraal in gezondheidszorg
- Bescherming kwetsbare positie patiënt
Wpg Wet publieke gezondheid Bestrijding van infectieziekten en de isolatie van personen
en vervoermiddelen die internationaal gezondheidsgevaren
kunnen opleveren.
WET BIG Wet op de beroepen in de Alle activiteiten in de zorg die worden verricht in verband
individuele met de gezondheid van 1 persoon, inclusief van het
gezondheidszorg onderzoek en geven van advies (verbeteren kwaliteit)
Wkkgz Wet, kwaliteit, klachten en Stelt eisen op aan de zorg die zorgaanbieders bieden en
geschillen zorg geeft een regeling voor de afhandeling van klachten.
WGBO Wet op de geneeskundige Geeft regels over de hulpverleningsrelatie tussen de patiënt
behandelingsovereenkomst en de zorgverlener. (Beroepsgeheim,
behandelingsovereenkomst, inzagerecht)
Wzd/ Wet zorg en dwang en Wet Geven regels voor gedwongen zorg en opname en voor de
Wvggz verplichte ggz positie van een patiënt als op hem gedwongen zorg wordt
toegepast of als hij gedwongen is opgenomen.
,Geneeskunst
• Geneeskunst à Alle verrichtingen om iemand van een ziekte te genezen te
behoeden en te beoordelen.
• 1865 à Wet op de uitoefening geneeskunst) Algemeen verbod op uitoefening
geneeskunst)
• Beroep van arts, tandarts en verloskundige: beroepsbescherming
o Onbevoegd uitoefenen beroep à strafbaar
• Verpleegkundigen, verzorgenden, paramedici: titelbescherming
o Onbevoegd uitvoeren van titel à strafbaar
o Voor verpleegkundigen: de speld
Wet BIG (Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg)
• Doel wet BIG (sinds 1997)
o Bevorderen en bewaken kwaliteit van beroepsuitoefening
o Bescherming van publiek tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen door
beroepsbeoefenaren.
o Uitoefening van de geneeskunst is vrij, met uitzondering van voorbehouden
handelingen:
§ Je kan als patiënt nu vaak kiezen wat voor behandeling je wil.
• Wet BIG instrument:
Geen beroepsverbod maar titelbescherming
• “Lichte” regeling: (bv. verzorgende, diëtist, logopedist, apothekersassistent)
o Beschermde opleidingstitel
o Geen BIG-register of tuchtrecht
o Titelbescherming door opleiding à opleiding afgerond
• “Zware” regeling: (bv. artsen, verpleegkundigen, apothekers, verloskundigen)
o Beschermde beroepstitel
o BIG register & periodieke registratie (5 jaar)
o Bevoegdheidsregeling voorbehouden handelingen
o Tuchtrecht
o Titelbescherming door registratie à stelsel waarin een titel pas gevoerd mag
worden na inschrijving in een register.
• Wet BIG instrument: Voorbehouden handelingen
• Uit de Wet Big à voorbehouden handelingen mogen alleen worden uitgevoerd door
bekwame beroeps oefenaren à beschikken over kennis en vaardigheden.
o Voorbehouden handelingen: door zelfstandig bevoegdheden
§ Beroepen binnen hun eigen deskundigheidsgebied: artsen,
tandartsen, verloskundige en verpleegkundige specialist.
o Voorbehouden handelingen door onbevoegden
§ In opdracht van een zelfstandig bevoegde zorgverlener bijv.
coassistent, stagiaire/leerling verpleegkunde.
o Functionele zelfstandigheid
§ Verpleegkundigen, Ambulanceverpleegkundigen en Mondhygiënisten
• In noodsituaties geldt het verbod op voorbehouden handelingen niet à er moet dan
levensreddend opgetreden worden en kan door een niet bevoegde worden verricht.
• Doorgeven van opdrachten mag à HA zegt 3x daags injectie à collega in de avond
heeft arts niet gesproken, maar geeft injectie à is toegestaan.
• Bekwaamheidsverklaringen= geeft aan wie voor welke voorbehouden handelingen
bekwaam is, arts hoeft niet uit te zoeken of iemand bekwaam is van tevoren. Dit is
geen wettelijke vereiste.
, • Voorbehouden handeling opdracht bestaat uit:
- Inhoud van de handeling - Naam patiënt
- Datum - Naam en paraaf van de opdrachtgever
- Tijd - Zo nodig aanwijzingen
Opdrachtgever (zelfstandig bevoegde) Opdrachtnemer (onbevoegde)
voorbehouden handeling Voorbehouden handeling
- Het stellen van de diagnose - Het uitvoeren van de opdracht
- Het verlenen van de opdracht - Het volgen van de gegeven aanwijzingen
- De inhoud van de opdracht
- Zo nodig geven van aanwijzingen
- Het zo nodig houden van toezicht
• 14 categorieën voorbehouden handelingen
o Verpleegkundigen staan hier niet bij, alleen verpleegkundig specialisten. Dit
komt omdat verpleegkundigen dit alleen mogen uitvoeren uit opdracht van
arts/verpleegkundige specialist.
o Het voorschrijven van UR- geneesmiddelen: alleen verpleegkundigen onder
specifieke voorwaarden (diabetes, long en oncologieverpleegkundigen).
Functionele zelfstandigheid:
Verpleegkundigen Ambulanceverpleegkundigen
- Toedienen van injecties - Verpleegkundige handelingen +
- Kathete riseren van blaas - stroomstoot ter correctie hartritmestoornissen
- Inbrengen van infuus of maagsonde - via mond/neus een buis in de luchtpijp te brengen en
- Aanprikken van de ader te verwijderen
- Hielprik - De borstholte aan te prikken
- In het strottenhoofd te snijden.
Tuchtcollege
• Regionale Tuchtcolleges à Groningen, Zwolle, Amsterdam, Den Haag en
Eindhoven à Hier worden alle zaken behandeld à klachtenprocedure 7 maanden
• Centraal Tuchtcollege à Den Haag à behandeling wanneer zorgverlener het niet
eens is met het regionaal tuchtcollege.
• Bevoegd om een klacht in te dienen
o Wordt in gang gezet door een klaagschrift, dit is een brief naar het
tuchtcollege waarin de klager zijn klacht beschrijft en om een oordeel vraagt.
§ Patiënt of naaste familie
§ Instelling waar de zorgverlener werkt
§ De inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
§ Zorgverlener die de opdracht heeft verleend aan de aan te klagen
zorgverlener.
• Zorgverlener kan de kosten die de klager heeft gemaakt voor tuchtcollege moeten
betalen, dit kan alleen als de klacht gegrond wordt verklaard.
• Verschijning op de zitting à zorgverlener moet komen, anders is er geen inhoudelijk
verweer en is er vrij spel.
• Zitting in het openbaar à gebeurt in het openbaar, tenzij er redenen zijn om de klacht
achter gesloten deuren te behandelen (privacy aantasting klager). Uitspraak van de
zitting blijft wel openbaar.
HC1 + H1 + H2
Recht is onderdeel van alle CanMedsrollen. Hieronder een overzicht van de CanMds- rollen
en in deze module te behandelen onderwerpen.
Zorgverlener Wet BIG, WGBO
Communicator Wet bescherming persoonsgegevens, WGBO
(beroepsgeheim), Wet BIG, tuchtrecht
Samenwerkingspartner Algemene verordening
Reflectieve EBP-professional Wet medisch wetenschappelijk onderzoek
Gezondheidsbevorderaar Wet publieke gezondheid
Organisator Wvggz, Wzd, WFZ/TBS, Meldingscode huislijk geweld
Professional en kwaliteitsbevorderaar Wkkgz, Wet BIG en tuchtrecht.
Rechtsbronnen (vindplaats van het recht)
De Wet - Wetten zijn algemeen geldende regels afkomstig van een
overheidsorgaan, zoals Burgerlijk Wetboek en het Wetboek van Strafrecht
- Voor gezondheidszorg zijn er: Wet op de geneeskundige
behandelingsovereenkomst, de Wet op de beroepen in de individuele
gezondheidszorg en de zorgverzekeringswet.
Jurisprudentie - In lang niet alle gevallen is het duidelijk hoe de wet moet worden
toegepast (gevolg rechtszaak à rechter bepaald)
- Rechters en tuchtrechters hebben een uniek Europees nummer
(European Cas Law Identifier (ECLI)).
- Tuchtcollege= Speciale instantie die binnen de beroepsgroep van
zorgverleners bindende uitspraken doet voer de zorg die een zorgverlener
heeft geboden.
Internationaal - Wordt steeds belangrijker (verdragingen in de Verenigde Naties, EU en
gedrag EVRM)
Rechtsgebieden (deelgebied van het recht)
1. Burgerlijk recht - Informatie over de - Koopovereenkomst
(Burgerlijk rechtsverhouding tussen - Arbeidsovereenkomst
wetboek) à BW burgers (en bedrijven) - Wet op de geneeskundige
onderling behandelingsovereenkomst
2. Bestuursrecht - Zorgen voor een goede - Gezondheidsrecht
gang van zaken in de - Vergunningen gemeenten
samenleving
3. Staatsrecht - Geeft regels voor een - Grondwet
democratische organisatie - Kieswet
van onze overheid.
4. Strafrecht - Geboden en verboden die - Diefstal
bij overtreding een - Mishandeling
schendig van onze - Schenden van beroepsgeheim
rechtsorde oplevert.
5. Internationaal - Wordt steeds belangrijker - Universele rechten van de mens
recht (verdragingen in de - Rechten van het kind
Verenigde Naties) - Rechten van personen met een
- EU= Europese Unie, maakt handicap
ook wetten die in alle EU- - EVRM= Europees Verdrag tot
landen van toepassing zijn. bescherming van de rechten
(zoals AVG) van de mens en de
fundamentele vrijheden
, • Gewoonterecht= Niet te vinden in de boeken à de manier waarop mensen zich
gedragen en worden geaccepteerd in de maatschappij.
• Zelfregulering= Niet de overheid maar een beroepsgroep/sector stelt zelf regels op,
waarmee zij aangeven wat de normen binnen de beroepsgroep is (beroepscodes,
protocollen). Deze regels zijn wel juridisch van belang.
• Moraal= Het geheel van waarden en normen dat wordt gehanteerd door een persoon
of groep.
• Ethiek= Bestuderen en analyseren van de waarden en normen (moraal).
• Recht= gestolde ethiek. Het geheel van overheidsregels dat op een bepaald moment
in de samenleving geldt.
Rechtsbeginselen= de algemene normen die het fundament vormen voor het recht.
• Zelfbeschikking à vrijheid om zoveel mogelijk te beslissen à medische
behandeling
• Bescherming à verantwoordelijkheid dit genomen moet worden voor mensen die
hulp en zorg nodig zijn à kan botsen met zelfbeschikking à patiënt niet in staat om
te beslissen
• Gelijkheid en het verbod discriminatie à iedereen in gelijke omstandigheden
aanspraak behoort te kunnen maken op goede zorg
Wat is gezondheidsrecht?
Rechten van de patiënt en het recht op gezondheidszorg.
Ethiek en aansprakelijkheid spelen een hierbij een belangrijke rol.
Twee grondslagen in het Gezondheidsrecht
1. Zelfbeschikkingsbeginsel
- Recht op onaantastbaarheid van het lichaam
- Recht op eerbiediging van persoonlijke levenssfeer
- Recht op zelfmanipulatie
2. Recht op gezondheidszorg
- Waarborgen kwaliteit
- Waarborgen toegankelijkheid
Rechten van patiënten:
- Patiëntenperspectief centraal in gezondheidszorg
- Bescherming kwetsbare positie patiënt
Wpg Wet publieke gezondheid Bestrijding van infectieziekten en de isolatie van personen
en vervoermiddelen die internationaal gezondheidsgevaren
kunnen opleveren.
WET BIG Wet op de beroepen in de Alle activiteiten in de zorg die worden verricht in verband
individuele met de gezondheid van 1 persoon, inclusief van het
gezondheidszorg onderzoek en geven van advies (verbeteren kwaliteit)
Wkkgz Wet, kwaliteit, klachten en Stelt eisen op aan de zorg die zorgaanbieders bieden en
geschillen zorg geeft een regeling voor de afhandeling van klachten.
WGBO Wet op de geneeskundige Geeft regels over de hulpverleningsrelatie tussen de patiënt
behandelingsovereenkomst en de zorgverlener. (Beroepsgeheim,
behandelingsovereenkomst, inzagerecht)
Wzd/ Wet zorg en dwang en Wet Geven regels voor gedwongen zorg en opname en voor de
Wvggz verplichte ggz positie van een patiënt als op hem gedwongen zorg wordt
toegepast of als hij gedwongen is opgenomen.
,Geneeskunst
• Geneeskunst à Alle verrichtingen om iemand van een ziekte te genezen te
behoeden en te beoordelen.
• 1865 à Wet op de uitoefening geneeskunst) Algemeen verbod op uitoefening
geneeskunst)
• Beroep van arts, tandarts en verloskundige: beroepsbescherming
o Onbevoegd uitoefenen beroep à strafbaar
• Verpleegkundigen, verzorgenden, paramedici: titelbescherming
o Onbevoegd uitvoeren van titel à strafbaar
o Voor verpleegkundigen: de speld
Wet BIG (Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg)
• Doel wet BIG (sinds 1997)
o Bevorderen en bewaken kwaliteit van beroepsuitoefening
o Bescherming van publiek tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen door
beroepsbeoefenaren.
o Uitoefening van de geneeskunst is vrij, met uitzondering van voorbehouden
handelingen:
§ Je kan als patiënt nu vaak kiezen wat voor behandeling je wil.
• Wet BIG instrument:
Geen beroepsverbod maar titelbescherming
• “Lichte” regeling: (bv. verzorgende, diëtist, logopedist, apothekersassistent)
o Beschermde opleidingstitel
o Geen BIG-register of tuchtrecht
o Titelbescherming door opleiding à opleiding afgerond
• “Zware” regeling: (bv. artsen, verpleegkundigen, apothekers, verloskundigen)
o Beschermde beroepstitel
o BIG register & periodieke registratie (5 jaar)
o Bevoegdheidsregeling voorbehouden handelingen
o Tuchtrecht
o Titelbescherming door registratie à stelsel waarin een titel pas gevoerd mag
worden na inschrijving in een register.
• Wet BIG instrument: Voorbehouden handelingen
• Uit de Wet Big à voorbehouden handelingen mogen alleen worden uitgevoerd door
bekwame beroeps oefenaren à beschikken over kennis en vaardigheden.
o Voorbehouden handelingen: door zelfstandig bevoegdheden
§ Beroepen binnen hun eigen deskundigheidsgebied: artsen,
tandartsen, verloskundige en verpleegkundige specialist.
o Voorbehouden handelingen door onbevoegden
§ In opdracht van een zelfstandig bevoegde zorgverlener bijv.
coassistent, stagiaire/leerling verpleegkunde.
o Functionele zelfstandigheid
§ Verpleegkundigen, Ambulanceverpleegkundigen en Mondhygiënisten
• In noodsituaties geldt het verbod op voorbehouden handelingen niet à er moet dan
levensreddend opgetreden worden en kan door een niet bevoegde worden verricht.
• Doorgeven van opdrachten mag à HA zegt 3x daags injectie à collega in de avond
heeft arts niet gesproken, maar geeft injectie à is toegestaan.
• Bekwaamheidsverklaringen= geeft aan wie voor welke voorbehouden handelingen
bekwaam is, arts hoeft niet uit te zoeken of iemand bekwaam is van tevoren. Dit is
geen wettelijke vereiste.
, • Voorbehouden handeling opdracht bestaat uit:
- Inhoud van de handeling - Naam patiënt
- Datum - Naam en paraaf van de opdrachtgever
- Tijd - Zo nodig aanwijzingen
Opdrachtgever (zelfstandig bevoegde) Opdrachtnemer (onbevoegde)
voorbehouden handeling Voorbehouden handeling
- Het stellen van de diagnose - Het uitvoeren van de opdracht
- Het verlenen van de opdracht - Het volgen van de gegeven aanwijzingen
- De inhoud van de opdracht
- Zo nodig geven van aanwijzingen
- Het zo nodig houden van toezicht
• 14 categorieën voorbehouden handelingen
o Verpleegkundigen staan hier niet bij, alleen verpleegkundig specialisten. Dit
komt omdat verpleegkundigen dit alleen mogen uitvoeren uit opdracht van
arts/verpleegkundige specialist.
o Het voorschrijven van UR- geneesmiddelen: alleen verpleegkundigen onder
specifieke voorwaarden (diabetes, long en oncologieverpleegkundigen).
Functionele zelfstandigheid:
Verpleegkundigen Ambulanceverpleegkundigen
- Toedienen van injecties - Verpleegkundige handelingen +
- Kathete riseren van blaas - stroomstoot ter correctie hartritmestoornissen
- Inbrengen van infuus of maagsonde - via mond/neus een buis in de luchtpijp te brengen en
- Aanprikken van de ader te verwijderen
- Hielprik - De borstholte aan te prikken
- In het strottenhoofd te snijden.
Tuchtcollege
• Regionale Tuchtcolleges à Groningen, Zwolle, Amsterdam, Den Haag en
Eindhoven à Hier worden alle zaken behandeld à klachtenprocedure 7 maanden
• Centraal Tuchtcollege à Den Haag à behandeling wanneer zorgverlener het niet
eens is met het regionaal tuchtcollege.
• Bevoegd om een klacht in te dienen
o Wordt in gang gezet door een klaagschrift, dit is een brief naar het
tuchtcollege waarin de klager zijn klacht beschrijft en om een oordeel vraagt.
§ Patiënt of naaste familie
§ Instelling waar de zorgverlener werkt
§ De inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
§ Zorgverlener die de opdracht heeft verleend aan de aan te klagen
zorgverlener.
• Zorgverlener kan de kosten die de klager heeft gemaakt voor tuchtcollege moeten
betalen, dit kan alleen als de klacht gegrond wordt verklaard.
• Verschijning op de zitting à zorgverlener moet komen, anders is er geen inhoudelijk
verweer en is er vrij spel.
• Zitting in het openbaar à gebeurt in het openbaar, tenzij er redenen zijn om de klacht
achter gesloten deuren te behandelen (privacy aantasting klager). Uitspraak van de
zitting blijft wel openbaar.
