Samenvatting Kind En Vrije Tijd

KIND EN VRIJE TIJD
Fleur Teugels
1 Pedagogie van het Jonge Kind
Academiejaar 2020 – 2021


Deel 1 – Het kind en zijn vrije tijd

, Kind en vrije tijd 1


1. Inleiding
1.1 Tijd geeft structuur aan onze samenleving
We hebben allemaal met tijd en tijdsindelingen te maken. Sommige tijdsindelingen kiezen we zelf,
andere krijgen we opgelegd. Volwassenen hebben heel veel te zeggen over de tijd van kinderen.

1.2 Definities van vrije tijd
Er bestaat niet één vaste definitie van vrije tijd
- Ignace Glorieux: 3 manieren om over vrije tijd te spreken
o Residuele definitie: ‘Vrije tijd is de tijd die overblijft (het residu) als je alles gedaan hebt
wat moet. Het is de tijd waarin je vrij bent van werk en andere verplichtingen.’
o Lexicale definitie (woordenboek): ‘Vrije tijd is de tijd die je vrij kan besteden.’
o Belevingsdefinitie: ‘Vrije tijd is wat aanvoelt als vrije tijd. Je moet altijd nagaan of er
plezier, ontspanning, zelfontplooiing en vrijheid in zit.’
 vrije tijd van kinderen heeft te maken met beleving, de beleving staat voorop,
daar het meeste rekening mee houden!

1.3 Is dat hetzelfde voor kinderen?
- Het is de tijd die overblijft na school, daarom gaan we er van uit dat naschoolse tijd ook ‘vrije’ tijd
is (residuele tijd). => Vergelijking met volwassenen: vrije tijd buiten de werktijd.
o kinderen beleven dit niet als vrije tijd!
- We gaan er ook van uit dat sommige activiteiten echt vrije tijd zijn vb. spelen, tv-kijken (lexicaal).
- Ook kijken naar hoe kinderen tijd beleven vb. graag sport dus vrije tijd, moet sport dus verplicht

2. Tijd en vrije tijd van kinderen
2.1 Hoe ‘maken’ kinderen de tijd? (Boek: Over vrijbuiters en
ankertijd)
Boek ‘Over vrijbuiters en ankertijd’ => Hoe is tijd verweven met alledaagse leefwereld van kinderen?

Inleiding
- Informele tijd, informele ruimte, informeel spel: kinderleven niet door volwassenen beslist maar
waar kinderen zelf vorm geven aan (kind)eigen zingeving
- Ankertijd: de tijd nemen om zich thuis te voelen, te behoren tot een wereld die je vertrouwd is
- Actorschap: hoe kinderen zelf vorm geven aan hun tijd, hoe ze zelf actief een rol opnemen
o Temporeel actorschap: actief omgaan met organisatie, tijdsorganisatie soms zelfs
proberen te veranderen => hebben nood aan autonomie, geborgenheid, zelfbeschikking
- Gebrek aan publieke ruimte voor kinderen en jongeren!
- Soms ligt tijd minder vast: vakantiespeelplein, IBO

Hoe beleven kinderen de tijd? (Drie verschijningswijzen in temporele actorschap kinderen)
- Temporele taken: dingen die moeten gebeuren in een bepaalde tijdsordening vb. vrienden
verwachten anderen dingen, hebben andere invulling dan jij
o Hoe ga je taken organiseren? Hoe zorg je ervoor dat je op tijd op afspraak bent? Hoe
organiseer je alles? => sommige heel strak geordend, andere heel vrij
- Temporele keuzes: hoe je de tijd gaat gebruiken (kinderen vaak niet de keuze), proberen
mogelijkheden van tijdordening te benutten, er het maximale uithalen => hoe ouder, hoe meer
onderhandelen over keuzes met ouders
- Temporele tactieken: tijd naar je hand zetten, manipuleren vb. bedtijd rekken
- Temporele esthetiek: geven van betekenis, kleur, sfeer aan tijdsordening => op eigen manier


2

, Kind en vrije tijd 1


Belangrijk als volwassene afstand te doen van eigen veronderstellingen over de vrije tijd van
kinderen en nieuwsgierig te kijken naar hun leefwereld.

Kinderen vinden ‘het te druk hebben’ en ‘tijd tekort hebben’ iets van grote mensen. Als kinderen
geen vrijheid ervaren, gaan ze die tijd niet als VRIJE tijd ervaren.

2.2 Wat is vrije tijd voor kinderen? (Boek: Over vrijbuiters en ankertijd)
Een positieve beleving van vrije tijd bouwt op twee componenten:
- Vrijbuiters: vrije ruimte, autonomie, de tijd zelf mogen invullen vb. ‘Mag ik nu gaan spelen?’
- Verankering: structuur/herkenbaarheid en geborgenheid vb. ‘Nog een keer, ik wil nog eens!’

Toch vullen volwassenen vrije tijd meestal in => op basis van talenten vb. tekenen, voetbal, turnles…
- Veel hobby’s hebben niet druk voor kinderen
o Kinderen vinden hobby’s plezant, ouders hechten er morele waarde aan: kinderen
moeten zich zo goed mogelijk ontplooien tot een succesvolle volwassene
- Informele vrije tijd: kinderen maken zowat zelf de keuzes, wel onzekerheid vb. je kan buiten
gaan spelen maar je weet niet of er ook andere kinderen zullen zijn buiten => is spontaan
- 1/10 Vlaamse kinderen en jongeren in jeugdbeweging => wederzijds engagement

Het gezin is de basis voor de vrije tijd van kinderen:
- … een ‘gezin-in-de-samenleving’
- … heeft te maken met verschillende agenda’s
- … uitvalsbasis voor vrije tijd

Speelpleinwerk
= draait om het spelen van kinderen, er wordt gewoon gespeeld, door spelers zelf vorm
- Belangrijke, flexibele en financieel laagdrempelige opvangfunctie
- Vragen: hoe wordt de tijd ingevuld en welke eigen inbreng hebben kinderen daarbij?

Buitenschoolse kinderopvang
= uitdrukkelijke opvangfunctie, verplichte vrije tijd van kinderen
- Vraag: vooral (begeleid) aanbod of spontaan spel?
- Onderzoek wensen van kinderen in opvang:
o Veel vrienden hebben, kunnen buitenspelen, zelf kunnen kiezen wat je doet
- Geen schooltijd meer maar organisatorisch vaak verbonden aan school
o ‘Brede scholen’: samenwerkingsverband school en meerdere partners

3. Waarom houden we ons als pedagoog bezig met de vrije tijd van
kinderen?
In pedagogische wetenschappen vrije tijd gezien als derde opvoedingsmilieu, naast gezin en school.
- Opvoeding in gezin en school niet voldoende, daarom initiatieven in vrije tijd => ‘goede burgers’

3.1 Het ontstaan van een derde opvoedingsmilieu
Sinds 19e eeuw maatschappelijke en wetenschappelijke aandacht voor kinderen:
- Wet op leerplicht 1914
- Gedurende 19e en 20e eeuw leefwereld van kinderen steeds meer gepedagogiseerd

3.2 Waarom houden we ons vandaag als pedagoog met vrije tijd van
kinderen bezig?
Ook nu worden kinderen aangemoedigd om deel te nemen aan georganiseerde vrijetijdsaanbod,
zorg om persoonsvorming. => Het jeugdwerk zou voor iedereen moeten zijn

3