Religiegeschiedenis college aantekeningen

Religiegeschiedenis Hoorcollege 1
dinsdag 11 november
Introductie


Introductie:
Religieus geweld is zeer actueel. Na 9/11 zijn de spanningen tussen christenen en
moslims toegenomen. Ook is er islamofobie ontstaan in het westen. Aanslagen
worden gezien als barbaarse aanvallen op het moderne westen. De spanningen
in de Verenigde Staten draaien ook veel om religie. Religie en geweld gaan hand
in hand, en religie is niet los te zien van de westerse samenleving. Religie was
lang een collectieve aangelegenheid in Europa. Er is een narratief dat in het
moderne westen geen religieus geweld meer is, maar dit moet worden herzien.


Wat is religie?
De eerste interpretatie gaat over de body of beliefs, het geheel aan religieuze
ideeën. Er is focus op de kerk als instituut en de geestelijkheid daarbinnen. De
tweede manier gaat over de body of believers, een gemeenschap van gelovigen
met een lived religion die veranderlijk is.


Wat is religiegeschiedenis?
Lang was dit alleen kerkgeschiedenis met een christelijk lineair tijdsbesef.
Eusebius was een bisschop in de 3e eeuw en zijn historia ecclesiastica was de
eerste kerkgeschiedenis. Beda was een Engelse monnik in de 8 e eeuw en schreef
over de Engelse kerkgeschiedenis. Beide hadden een institutionele en
positivistische benadering. In de 19 e eeuw vond de professionalisering van de
geschiedwetenschap plaats. Er was geen focus op de gelovigen maar er was een
nationale en confessionele focus. Met de opkomst van history from below van de
jaren 90 kwam er meer focus op de gelovigen. Met de cultural turn van de jaren
70/80 werd er antropologie bij betrokken, historici probeerde de leefwereld van
de gelovigen te ontrafelen. Ook werd er vergelijkingen gemaakt tussen religieuze
groepen.


Religieus geweld in vroegmodern Europa:
Er is veel religieuze diversiteit in de samenleving van vroegmodern Europa, maar
dat is geen reden voor religieus geweld. Dit is lang genegeerd door historici.
Kerkhistorici vonden dit een ongemakkelijke waarheid en focusten op eigen
slachtofferschap. Economische historici zagen het als een marxistische
klassenstrijd, de religie zou een dun laagje zijn boven een economische strijd.
Politieke historici legden de focus op dynastieke strijd en vonden dat vorsten
mogelijkheden zagen in religieus conflict voor eigen machtsgewin.
Cultuurhistorici onderzochten wel het religieuze geweld. Davis ondervond
patronen van betekenis.

, Wat dreef religieus geweld tussen protestanten en katholieken in
vroegmodern Europa?
Het eerste was een christelijke traditie van vervolging die begonnen is in de
oudheid. De kerkvader Augustinus vond ook dat ketters vervolgd moesten
worden. Mensen geloofden in hun eigen religieuze waarheid en dachten dat ze de
andere helpen. In de bijbel staat de doodstraf op afgoderij en valse profeten,
katholieken en protestanten gebruikten dit allebei voor de vervolging van de
ander.
Het tweede was de confessionalisering, verschillende christelijke stromingen
gingen zich sterker definiëren na de reformatie en er kwamen scherpe
scheidslijnen. Dit gebeurd in Augsburg voor de lutheranen en Trente voor de
katholieken. Er kwam groepsvorming op door het zingen van liederen en
predikers verspreidde het vijand denken. De tegenstellingen waren ook voor
bevestiging van de eigen identiteit.
Het derde was het idee van corpus christianum. Geloof was een collectieve zaak
en een dorp zag zichzelf als een religieus lichaam. Iedereen moest zich inzetten
voor het geloof van de gemeenschap. Als een iemand ketterse ideeën had moest
deze persoon verbrand of vermoord worden voor de zielenheil van de anderen.
Het werd gezien als een noodzaak. Een ketter was als een ziekte die uit het
lichaam verwijderd moest worden.