ORGANISATIE, DUURZAAMHEID EN
MANAGEMENT: THEORIE EN CASES
CONTENTS
Sessie 1: setting the scene – organisaties en management in turbulentie ................................. 5
Situering en inleiding tot de cursus ........................................................................... 5
Impact van turbulentie op organisaties ...................................................................... 7
Crisis als voorwaarde voor vernieuwing ...................................................................... 9
sessie 2: omgaan met crises .....................................................................................11
crisis – de basis .................................................................................................11
Wat maakt een situatie een crisis? ........................................................................11
crisis als event of als een proces? .........................................................................11
hoe lang duurt een crisis? ..................................................................................14
crisis management .............................................................................................14
Crisis management steunt op vier pijlers ................................................................15
OODA ..........................................................................................................16
betrokkenen bij crisis .......................................................................................17
Centraal en decentraal overleg – ibobbo .............................. Error! Bookmark not defined.
anticiperen op crises ...........................................................................................19
signalen en de omgeving ....................................................................................19
Risico-analyses ...............................................................................................19
inzetten op een weerbare organisatie ......................................................................21
Adaptatie na crises ..........................................................................................21
VUCA WORLD .................................................................................................23
Crisis en governance ........................................................................................23
wrap-up en key take-aways ...................................................................................24
sessie 3: gastcollege ‘een wereld in verandering’............................................................25
de systeemdenker ..............................................................................................25
basisvragen en doelen van de algemene systeem theorie ................................................25
de systeemcomponenten: de functie of het doel ..........................................................26
meetbare elementen: stocks .................................................................................26
iets over hoe we met data omgaan ..........................................................................28
stappen in systeemverandering vanuit data ................................................................28
wat zijn datagedreven beslissingen? .........................................................................29
circulus virtuosus: een wereld van schokken en onzekerheden .........................................29
quid van een cyclische wereld naar een wereld van schokken? .........................................32
schokken versus conjunctuurbewegingen ................................................................32
, schokken versus conjuncturele evoluties .................................................................32
redundantie is de basis van schokbestendigheid ........................................................33
environment, social, governance ............................................................................34
dubbele materialiteit: je bent zo duurzaam als je ecosysteem ......................................36
esg omnibus: stop de klok en inhoud .....................................................................37
duurzamheidswetgeving: last of opportuniteit? ............................................................38
ESg: moeten of willen? ......................................................................................38
praktijken om esg-risico’s te monitoren, voorkomen en beperken .....................................38
esg due diligence ............................................................................................38
verschillende esg praktijken mogelijk/combineerbaar ................................................39
systeedenken met data: de esg transitie in de KMO ......................................................39
het belgisch kmo landschap in transitie ..................................................................39
sessie 4: organisaties en managers .............................................................................43
Structuur en ‘purpose’ van een organisatie ................................................................43
evolutie van het organisatiedenken .........................................................................47
wat is management en wat doet een manager? ............................................................49
management volgens mintzberg..............................................................................52
sessie 5: het strategisch management proces ................................................................54
Evolutie van management modellen .........................................................................54
Historische achtergrond van management ..................................................................55
het belang van strategisch management ....................................................................64
het strategisch managementproces ..........................................................................65
de externe omgeving...........................................................................................67
soorten organisatiestrategieën ...............................................................................70
sessie 6: organisatieverandering ................................................................................71
wat is organisatieverandering? ...............................................................................71
het strategisch managementproces .......................................................................71
drijfveren voor verandering ................................................................................71
wat is verandering? ..........................................................................................72
twee zienswijzen op het veranderingsproces ............................................................73
weerstand bij verandering ....................................................................................75
kübler-ross veranderingscurve .............................................................................76
het dad fenomeen ...........................................................................................76
performantie van veranderingsprogramma’s ............................................................77
communicatie bij verandering ................................................................................77
doelstelling van communicatie ............................................................................77
appreciative inquiry .........................................................................................79
aanpak van communicatie ..................................................................................80
, hoe organisatieverandering aanpakken? ....................................................................81
verandermanagement .......................................................................................81
categorieën van verandering ...............................................................................81
aanpak organisatieverandering ............................................................................82
sessie 7: organisatiecultuur ......................................................................................84
wat is organisatiecultuur? .....................................................................................84
Case: cultuurverandering bij bombardier ................................................................86
het belang van organisatiecultuur ...........................................................................87
het concurrerende waarden model & organizational culture assessment instrument (ocai) ........90
Organizational culture assessment instrument (OCAI) .................................................90
Concurrerende waarden model ............................................................................90
sessie 8: besluitvormingsprocessen .............................................................................95
het rationeel besluitvormingsproces.........................................................................95
bounded rationality & intuïtie ................................................................................99
type problemen en besluitvorming ........................................................................ 101
stijl van besluitvorming...................................................................................... 104
vertekening en fouten in besluitvorming ................................................................. 104
veel voorkomende fouten en vertekeningen in besluitvorming ..................................... 105
debiasing van een onderneming ......................................................................... 107
sessie 9: introduction to networks, governance and management ...................................... 108
topic 1: fundamentals and social capital ................................................................. 108
contemporary perspectives in m&o sciences .......................................................... 108
network, nodes, and ties ................................................................................. 108
network fundamentals .................................................................................... 108
what is social capital ...................................................................................... 109
topic 2: what are organizational networks? .............................................................. 109
topic 3: why do we need this organizational form?...................................................... 110
tailor-made solutions...................................................................................... 110
resources and competences are distributed ........................................................... 111
topic 4: how do they work? ................................................................................. 111
working definition ......................................................................................... 111
network design challenges ............................................................................... 111
example of BZS............................................................................................. 112
topic 5: network governance ............................................................................... 112
governance ................................................................................................. 112
topic 6: network effectiveness ............................................................................. 114
governance challenge ..................................................................................... 115
crisis governance .......................................................................................... 115
, Key takeaway .............................................................................................. 116
sessie 10: governance in balans ............................................................................... 117
terug naar de basics van O&M .............................................................................. 117
the universal problem of management .................................................................... 117
terug naar sessie 3: organisatiestructuren ................................................................ 118
kan je het strategisch managementproces gebruiken bij crisis? ....................................... 118
nood aan een soort ‘turbo change’ ........................................................................ 118
beslissingen nemen onder extreme druk .................................................................. 119
met welk probleem worden we geconfronteerd? ........................................................ 119
even recapituleren ........................................................................................... 119
gastcollege sessie 10: governance in (de) balans ........................................................... 120
interne cultuur ................................................................................................ 120
Doelstelling en aanpak ....................................................................................... 121
Governance IKEA ............................................................................................. 121
,SESSIE 1: SETTING THE SCENE – ORGANISATIES EN MANAGEMENT IN TURBULENTIE
SITUERING EN INLEIDING TOT DE CURSUS
Perfect world:
• Organisaties en structuren
• Management en leiderschap
• Strategisch management
Binnen organisatie en management leeft vaak een ‘perfect world’-mentaliteit: het idee dat succes
gegarandeerd is als je bepaalde stappen volgt. In werkelijkheid is de samenleving veel complexer en
laat succes zich niet vangen in één simpele formule
Voorbeeld: Het ‘perfecte wereld’ paradigma
➔ Hoe de hamburger geadverteerd wordt is de perfect
world, hoe je ze effectief krijgt (foto) is de realiteit
Normal chaos:
• Veranderingsmanagement
• Organisatiecultuur
• Besluitvorming in organisaties
Binnen organisaties heerst dagelijks een zekere mate van chaos. Dat is normaal, want ze
functioneren in een complexe en onvoorspelbare omgeving. De impact hiervan is dat organisaties
flexibel en veerkrachtig moeten zijn om met deze voortdurende dynamiek om te gaan
Voorbeeld:
Spreeuwen vliegen samen in steeds wisselende
formaties zonder tegen elkaar te botsen. Dit lijkt
chaotisch, maar er zit een vorm van natuurlijke
coördinatie achter: ze houden voortdurend een
bepaalde afstand, vliegen met gelijke snelheid en
bewegen telkens richting het midden van de groep.
Zo ontstaat er ‘normale chaos’ die toch geordend is
Governance:
• Weerbaarheid in turbulentie
• Crisis governance
• Netwerk governance
• Inzetten op duurzame organisaties (ESG)
, Governance verwijst naar de manier waarop organisaties worden bestuurd en hoe zij omgaan met
uitdagingen en crisissen. In moderne context wordt dit vaak verbonden met ESG (Environment,
Social, Governance), waarbij naast financieel succes ook duurzaamheid, sociale
verantwoordelijkheid en goed bestuur centraal staan
Organisatielevenscyclus:
• Birth: Ontstaat door enthousiaste mensen die ergens in geloven en er tijd en energie in
steken (bv. Nike in de beginfase). Dit is een fase van emergent action: experimenteren,
ontplooien, veel plezier en initiatief, maar vaak weinig inkomsten.
• Growth: Organisatie groeit richting maturiteit (rational action). Processen en richtlijnen
(standard operating procedures) worden ingevoerd. Dit brengt meer structuur, maar ook
een vleugje bureaucratie.
• Normal chaos: Wanneer groei stabiliseert of afneemt, ontstaat er opnieuw een zekere mate
van chaos.
Creatieve destructie:
= het proces waarbij bestaande structuren of werkwijzen worden afgebroken om ruimte te maken
voor vernieuwing. Zo kan een organisatie terugkeren naar haar roots, zichzelf heruitvinden en
duurzame groei realiseren
Plan versus realiteit
Een idee uitwerken tot een success zit vol hindernissen
MANAGEMENT: THEORIE EN CASES
CONTENTS
Sessie 1: setting the scene – organisaties en management in turbulentie ................................. 5
Situering en inleiding tot de cursus ........................................................................... 5
Impact van turbulentie op organisaties ...................................................................... 7
Crisis als voorwaarde voor vernieuwing ...................................................................... 9
sessie 2: omgaan met crises .....................................................................................11
crisis – de basis .................................................................................................11
Wat maakt een situatie een crisis? ........................................................................11
crisis als event of als een proces? .........................................................................11
hoe lang duurt een crisis? ..................................................................................14
crisis management .............................................................................................14
Crisis management steunt op vier pijlers ................................................................15
OODA ..........................................................................................................16
betrokkenen bij crisis .......................................................................................17
Centraal en decentraal overleg – ibobbo .............................. Error! Bookmark not defined.
anticiperen op crises ...........................................................................................19
signalen en de omgeving ....................................................................................19
Risico-analyses ...............................................................................................19
inzetten op een weerbare organisatie ......................................................................21
Adaptatie na crises ..........................................................................................21
VUCA WORLD .................................................................................................23
Crisis en governance ........................................................................................23
wrap-up en key take-aways ...................................................................................24
sessie 3: gastcollege ‘een wereld in verandering’............................................................25
de systeemdenker ..............................................................................................25
basisvragen en doelen van de algemene systeem theorie ................................................25
de systeemcomponenten: de functie of het doel ..........................................................26
meetbare elementen: stocks .................................................................................26
iets over hoe we met data omgaan ..........................................................................28
stappen in systeemverandering vanuit data ................................................................28
wat zijn datagedreven beslissingen? .........................................................................29
circulus virtuosus: een wereld van schokken en onzekerheden .........................................29
quid van een cyclische wereld naar een wereld van schokken? .........................................32
schokken versus conjunctuurbewegingen ................................................................32
, schokken versus conjuncturele evoluties .................................................................32
redundantie is de basis van schokbestendigheid ........................................................33
environment, social, governance ............................................................................34
dubbele materialiteit: je bent zo duurzaam als je ecosysteem ......................................36
esg omnibus: stop de klok en inhoud .....................................................................37
duurzamheidswetgeving: last of opportuniteit? ............................................................38
ESg: moeten of willen? ......................................................................................38
praktijken om esg-risico’s te monitoren, voorkomen en beperken .....................................38
esg due diligence ............................................................................................38
verschillende esg praktijken mogelijk/combineerbaar ................................................39
systeedenken met data: de esg transitie in de KMO ......................................................39
het belgisch kmo landschap in transitie ..................................................................39
sessie 4: organisaties en managers .............................................................................43
Structuur en ‘purpose’ van een organisatie ................................................................43
evolutie van het organisatiedenken .........................................................................47
wat is management en wat doet een manager? ............................................................49
management volgens mintzberg..............................................................................52
sessie 5: het strategisch management proces ................................................................54
Evolutie van management modellen .........................................................................54
Historische achtergrond van management ..................................................................55
het belang van strategisch management ....................................................................64
het strategisch managementproces ..........................................................................65
de externe omgeving...........................................................................................67
soorten organisatiestrategieën ...............................................................................70
sessie 6: organisatieverandering ................................................................................71
wat is organisatieverandering? ...............................................................................71
het strategisch managementproces .......................................................................71
drijfveren voor verandering ................................................................................71
wat is verandering? ..........................................................................................72
twee zienswijzen op het veranderingsproces ............................................................73
weerstand bij verandering ....................................................................................75
kübler-ross veranderingscurve .............................................................................76
het dad fenomeen ...........................................................................................76
performantie van veranderingsprogramma’s ............................................................77
communicatie bij verandering ................................................................................77
doelstelling van communicatie ............................................................................77
appreciative inquiry .........................................................................................79
aanpak van communicatie ..................................................................................80
, hoe organisatieverandering aanpakken? ....................................................................81
verandermanagement .......................................................................................81
categorieën van verandering ...............................................................................81
aanpak organisatieverandering ............................................................................82
sessie 7: organisatiecultuur ......................................................................................84
wat is organisatiecultuur? .....................................................................................84
Case: cultuurverandering bij bombardier ................................................................86
het belang van organisatiecultuur ...........................................................................87
het concurrerende waarden model & organizational culture assessment instrument (ocai) ........90
Organizational culture assessment instrument (OCAI) .................................................90
Concurrerende waarden model ............................................................................90
sessie 8: besluitvormingsprocessen .............................................................................95
het rationeel besluitvormingsproces.........................................................................95
bounded rationality & intuïtie ................................................................................99
type problemen en besluitvorming ........................................................................ 101
stijl van besluitvorming...................................................................................... 104
vertekening en fouten in besluitvorming ................................................................. 104
veel voorkomende fouten en vertekeningen in besluitvorming ..................................... 105
debiasing van een onderneming ......................................................................... 107
sessie 9: introduction to networks, governance and management ...................................... 108
topic 1: fundamentals and social capital ................................................................. 108
contemporary perspectives in m&o sciences .......................................................... 108
network, nodes, and ties ................................................................................. 108
network fundamentals .................................................................................... 108
what is social capital ...................................................................................... 109
topic 2: what are organizational networks? .............................................................. 109
topic 3: why do we need this organizational form?...................................................... 110
tailor-made solutions...................................................................................... 110
resources and competences are distributed ........................................................... 111
topic 4: how do they work? ................................................................................. 111
working definition ......................................................................................... 111
network design challenges ............................................................................... 111
example of BZS............................................................................................. 112
topic 5: network governance ............................................................................... 112
governance ................................................................................................. 112
topic 6: network effectiveness ............................................................................. 114
governance challenge ..................................................................................... 115
crisis governance .......................................................................................... 115
, Key takeaway .............................................................................................. 116
sessie 10: governance in balans ............................................................................... 117
terug naar de basics van O&M .............................................................................. 117
the universal problem of management .................................................................... 117
terug naar sessie 3: organisatiestructuren ................................................................ 118
kan je het strategisch managementproces gebruiken bij crisis? ....................................... 118
nood aan een soort ‘turbo change’ ........................................................................ 118
beslissingen nemen onder extreme druk .................................................................. 119
met welk probleem worden we geconfronteerd? ........................................................ 119
even recapituleren ........................................................................................... 119
gastcollege sessie 10: governance in (de) balans ........................................................... 120
interne cultuur ................................................................................................ 120
Doelstelling en aanpak ....................................................................................... 121
Governance IKEA ............................................................................................. 121
,SESSIE 1: SETTING THE SCENE – ORGANISATIES EN MANAGEMENT IN TURBULENTIE
SITUERING EN INLEIDING TOT DE CURSUS
Perfect world:
• Organisaties en structuren
• Management en leiderschap
• Strategisch management
Binnen organisatie en management leeft vaak een ‘perfect world’-mentaliteit: het idee dat succes
gegarandeerd is als je bepaalde stappen volgt. In werkelijkheid is de samenleving veel complexer en
laat succes zich niet vangen in één simpele formule
Voorbeeld: Het ‘perfecte wereld’ paradigma
➔ Hoe de hamburger geadverteerd wordt is de perfect
world, hoe je ze effectief krijgt (foto) is de realiteit
Normal chaos:
• Veranderingsmanagement
• Organisatiecultuur
• Besluitvorming in organisaties
Binnen organisaties heerst dagelijks een zekere mate van chaos. Dat is normaal, want ze
functioneren in een complexe en onvoorspelbare omgeving. De impact hiervan is dat organisaties
flexibel en veerkrachtig moeten zijn om met deze voortdurende dynamiek om te gaan
Voorbeeld:
Spreeuwen vliegen samen in steeds wisselende
formaties zonder tegen elkaar te botsen. Dit lijkt
chaotisch, maar er zit een vorm van natuurlijke
coördinatie achter: ze houden voortdurend een
bepaalde afstand, vliegen met gelijke snelheid en
bewegen telkens richting het midden van de groep.
Zo ontstaat er ‘normale chaos’ die toch geordend is
Governance:
• Weerbaarheid in turbulentie
• Crisis governance
• Netwerk governance
• Inzetten op duurzame organisaties (ESG)
, Governance verwijst naar de manier waarop organisaties worden bestuurd en hoe zij omgaan met
uitdagingen en crisissen. In moderne context wordt dit vaak verbonden met ESG (Environment,
Social, Governance), waarbij naast financieel succes ook duurzaamheid, sociale
verantwoordelijkheid en goed bestuur centraal staan
Organisatielevenscyclus:
• Birth: Ontstaat door enthousiaste mensen die ergens in geloven en er tijd en energie in
steken (bv. Nike in de beginfase). Dit is een fase van emergent action: experimenteren,
ontplooien, veel plezier en initiatief, maar vaak weinig inkomsten.
• Growth: Organisatie groeit richting maturiteit (rational action). Processen en richtlijnen
(standard operating procedures) worden ingevoerd. Dit brengt meer structuur, maar ook
een vleugje bureaucratie.
• Normal chaos: Wanneer groei stabiliseert of afneemt, ontstaat er opnieuw een zekere mate
van chaos.
Creatieve destructie:
= het proces waarbij bestaande structuren of werkwijzen worden afgebroken om ruimte te maken
voor vernieuwing. Zo kan een organisatie terugkeren naar haar roots, zichzelf heruitvinden en
duurzame groei realiseren
Plan versus realiteit
Een idee uitwerken tot een success zit vol hindernissen
