Het Gedrag
instrument
Objectief observeren van gedrag
van cliënten met een
psychogeriatrische aandoening
Opleiding Hanzehogeschool Groningen
Opleiding tot Verpleegkundige
Module Analyseren en verbeteren van
zorg
Osiriscode HVVB20MAVZ
Studiejaar 2020-2021
Studenten
Docentbegeleider
Opdrachtgever UNO-UMCG, afdeling
Huisartsgeneeskunde &
Ouderengeneeskunde
Datum 21-01-2021
,Samenvatting
Inleiding
Probleemgedrag is steeds meer een knelpunt in de zorg voor mensen met dementie, omdat het
een groot beroep doet op de zorgverleners en leidt tot een verminderde kwaliteit van leven van
de cliënt. Met behulp van instrumenten voor het signaleren en observeren van probleemgedrag
kunnen de verpleegkundigen en verzorgenden systematisch informatie verzamelen voor de
inbreng in het multidisciplinair overleg. Het UNO-UMCG heeft de ambitie om een meer praktisch
hanteerbaar instrument te ontwikkelen, dat actueel gedrag meet en het meten van gedrag
eenvoudig en hanteerbaar maakt voor zorgmedewerkers. Het UNO-UMCG heeft daarom een start
gemaakt met de ontwikkeling van het Gedrag instrument. Dit instrument zou een nieuwe methode
kunnen worden voor zorgprofessionals om gedrag te meten.
Doelstelling
Het doel van dit onderzoek is om binnen de onderzoeksperiode de constructvaliditeit van het
Gedrag instrument te exploreren door observatie scores van het Gedrag instrument te vergelijken
met observatie scores van de OSLA en naar aanleiding hiervan een advies te kunnen geven aan
het UNO-UMCG.
Samenvatting van de methode
In een kwantitatief observationeel onderzoek werd het Gedrag instrument gecollationeerd met een
gevalideerde screeningsmethode, de OSLA. De instrumenten zijn transversaal onderzocht op een
psychogeriatrische afdeling van een verpleeghuis in het noorden van Nederland. Er is een
doelgerichte steekproef getrokken van 180 observaties.
Resultaten
Van de vooraf gestelde 180 observaties zijn er 179 uitgevoerd. Vraag 2E van het Gedrag
instrument is vanwege vals positieve en vals negatieve totaalscores uitgesloten van de analyses.
De totaalscores van beide instrumenten komen enkel in categorie ‘midden’ met elkaar overeen.
In de categorieën 'laag' en 'hoog’ verschillen de instrumenten. Er is middels Spearmans rho een
middelmatige correlatie van 0,551 geconstateerd tussen het Gedrag instrument en de OSLA.
Conclusie
Uit de analyses blijkt dat het Gedrag instrument gedrag meet en er een verschil te zien is tussen
aangepast gedrag en probleemgedrag, maar geen duidelijke uitspraak gedaan kan worden over
de constructvaliditeit omdat het instrument waarmee de overeenkomsten en verschillen worden
getoetst niet voldoende vergelijkbaar is.
Belangrijkste aanbevelingen
Om een uitspraak te kunnen doen over de constructvaliditeit wordt aangeraden in een
vervolgonderzoek het Gedrag instrument in de praktijk te vergelijken met een valide instrument
want beter overeenkomt dan de OSLA. Ook wordt aanbevolen om te kijken of en welke scores er
aan het instrument gegeven moeten worden.
1
,Voorwoord
Dit onderzoeksverslag is geschreven in het kader van het afstudeeronderzoek van onze opleiding
tot Verpleegkundige aan de Hanzehogeschool te Groningen.
In opdracht van het UNO-UMCG hebben wij een afstudeeronderzoek uitgevoerd naar de
ontwikkeling van het Gedrag Instrument. Wij hebben veel steun ervaren van onze begeleiders,
die ons vanuit het UNO-UMCG intensief hebben begeleid bij het schrijven en uitvoeren van het
onderzoek.
Wij zijn dankbaar dat wij, ondanks de Coronacrisis, hebben mogen observeren in het verpleeghuis.
Vanuit de opleiding hebben wij begeleiding en advies mogen krijgen van onze docent. Ook
hebben wij veel gehad aan de feedback en begeleiding van onze tweede docent, die
meerdere malen onze stukken heeft doorgelezen.
Wij wensen u veel leesplezier tijdens het lezen van ons onderzoeksverslag.
Groningen, januari 2021
2
,Inhoudsopgave
Samenvatting ................................................................................................................................. 1
Voorwoord ..................................................................................................................................... 2
Inhoudsopgave .............................................................................................................................. 3
Inleiding ......................................................................................................................................... 5
1 Doel- en vraagstelling ............................................................................................................... 8
1.1 Doelstelling .......................................................................................................................... 8
1.2 Onderzoeksvraag ................................................................................................................. 8
1.3 Deelvragen ........................................................................................................................... 8
1.4 Definiëring van begrippen .................................................................................................... 8
2 Methodologie ............................................................................................................................. 9
2.1 Grondvorm ........................................................................................................................... 9
2.2 Design .................................................................................................................................. 9
2.3 Populatie en steekproef ....................................................................................................... 9
2.4 Inclusie- en exclusiecriteria ................................................................................................ 10
2.5 Dataverzameling ................................................................................................................ 10
2.5.1 Meetinstrumenten ........................................................................................................ 11
2.6 Data-analyse ...................................................................................................................... 12
2.7 Validiteit en betrouwbaarheid ............................................................................................. 13
2.7.1 Betrouwbaarheid.......................................................................................................... 13
2.7.2 Validiteit ....................................................................................................................... 13
2.7.3 Generaliseerbaarheid .................................................................................................. 13
2.8 Ethische aspecten .............................................................................................................. 13
3 Resultaten ................................................................................................................................ 15
3.1 Zijn de resultaten van de observaties met het Gedrag instrument vergelijkbaar met de
resultaten van dezelfde observaties met de OSLA? ................................................................ 15
3.2 Meet het Gedrag instrument wat het beoogt te meten in vergelijking met de OSLA? ....... 16
3.3 Verdiepende analyses ....................................................................................................... 17
4 Discussie.................................................................................................................................. 18
4.1 Inhoudelijke discussie ........................................................................................................ 18
4.1.1 Vraag 2E Gedrag instrument ....................................................................................... 18
4.1.2 Zijn de resultaten van de observaties met het Gedrag instrument vergelijkbaar met de
resultaten van dezelfde observaties met de OSLA? ............................................................ 19
4.1.3 Meet het Gedrag instrument wat het beoogt te meten in vergelijking met de OSLA? . 19
4.1.4 Verdiepende analyses ................................................................................................. 19
4.2 Methodologische discussie ................................................................................................ 20
3
, 4.2.1 Categorieën ................................................................................................................. 20
4.2.2 Kritische reflectie ......................................................................................................... 21
4.2.3 Beperkingen tijdens het observeren ............................................................................ 22
4.2.4 Betekenis voor de beroepspraktijk............................................................................... 22
5 Conclusie ................................................................................................................................. 23
6 Aanbevelingen ......................................................................................................................... 24
6.1 Gemoedstoestanden .......................................................................................................... 24
6.2 Vraag 2F ............................................................................................................................ 24
6.3 Vervolgonderzoek .............................................................................................................. 24
6.4 Vraag 2E ............................................................................................................................ 24
Literatuurlijst ................................................................................................................................ 25
Bijlage 1 - Gedragscode praktijkgericht onderzoek ..................................................................... 28
Bijlage 2 - Gedrag instrument ...................................................................................................... 29
Bijlage 3 - OSLA .......................................................................................................................... 31
Bijlage 4 - Tabellen en figuren ..................................................................................................... 33
4
instrument
Objectief observeren van gedrag
van cliënten met een
psychogeriatrische aandoening
Opleiding Hanzehogeschool Groningen
Opleiding tot Verpleegkundige
Module Analyseren en verbeteren van
zorg
Osiriscode HVVB20MAVZ
Studiejaar 2020-2021
Studenten
Docentbegeleider
Opdrachtgever UNO-UMCG, afdeling
Huisartsgeneeskunde &
Ouderengeneeskunde
Datum 21-01-2021
,Samenvatting
Inleiding
Probleemgedrag is steeds meer een knelpunt in de zorg voor mensen met dementie, omdat het
een groot beroep doet op de zorgverleners en leidt tot een verminderde kwaliteit van leven van
de cliënt. Met behulp van instrumenten voor het signaleren en observeren van probleemgedrag
kunnen de verpleegkundigen en verzorgenden systematisch informatie verzamelen voor de
inbreng in het multidisciplinair overleg. Het UNO-UMCG heeft de ambitie om een meer praktisch
hanteerbaar instrument te ontwikkelen, dat actueel gedrag meet en het meten van gedrag
eenvoudig en hanteerbaar maakt voor zorgmedewerkers. Het UNO-UMCG heeft daarom een start
gemaakt met de ontwikkeling van het Gedrag instrument. Dit instrument zou een nieuwe methode
kunnen worden voor zorgprofessionals om gedrag te meten.
Doelstelling
Het doel van dit onderzoek is om binnen de onderzoeksperiode de constructvaliditeit van het
Gedrag instrument te exploreren door observatie scores van het Gedrag instrument te vergelijken
met observatie scores van de OSLA en naar aanleiding hiervan een advies te kunnen geven aan
het UNO-UMCG.
Samenvatting van de methode
In een kwantitatief observationeel onderzoek werd het Gedrag instrument gecollationeerd met een
gevalideerde screeningsmethode, de OSLA. De instrumenten zijn transversaal onderzocht op een
psychogeriatrische afdeling van een verpleeghuis in het noorden van Nederland. Er is een
doelgerichte steekproef getrokken van 180 observaties.
Resultaten
Van de vooraf gestelde 180 observaties zijn er 179 uitgevoerd. Vraag 2E van het Gedrag
instrument is vanwege vals positieve en vals negatieve totaalscores uitgesloten van de analyses.
De totaalscores van beide instrumenten komen enkel in categorie ‘midden’ met elkaar overeen.
In de categorieën 'laag' en 'hoog’ verschillen de instrumenten. Er is middels Spearmans rho een
middelmatige correlatie van 0,551 geconstateerd tussen het Gedrag instrument en de OSLA.
Conclusie
Uit de analyses blijkt dat het Gedrag instrument gedrag meet en er een verschil te zien is tussen
aangepast gedrag en probleemgedrag, maar geen duidelijke uitspraak gedaan kan worden over
de constructvaliditeit omdat het instrument waarmee de overeenkomsten en verschillen worden
getoetst niet voldoende vergelijkbaar is.
Belangrijkste aanbevelingen
Om een uitspraak te kunnen doen over de constructvaliditeit wordt aangeraden in een
vervolgonderzoek het Gedrag instrument in de praktijk te vergelijken met een valide instrument
want beter overeenkomt dan de OSLA. Ook wordt aanbevolen om te kijken of en welke scores er
aan het instrument gegeven moeten worden.
1
,Voorwoord
Dit onderzoeksverslag is geschreven in het kader van het afstudeeronderzoek van onze opleiding
tot Verpleegkundige aan de Hanzehogeschool te Groningen.
In opdracht van het UNO-UMCG hebben wij een afstudeeronderzoek uitgevoerd naar de
ontwikkeling van het Gedrag Instrument. Wij hebben veel steun ervaren van onze begeleiders,
die ons vanuit het UNO-UMCG intensief hebben begeleid bij het schrijven en uitvoeren van het
onderzoek.
Wij zijn dankbaar dat wij, ondanks de Coronacrisis, hebben mogen observeren in het verpleeghuis.
Vanuit de opleiding hebben wij begeleiding en advies mogen krijgen van onze docent. Ook
hebben wij veel gehad aan de feedback en begeleiding van onze tweede docent, die
meerdere malen onze stukken heeft doorgelezen.
Wij wensen u veel leesplezier tijdens het lezen van ons onderzoeksverslag.
Groningen, januari 2021
2
,Inhoudsopgave
Samenvatting ................................................................................................................................. 1
Voorwoord ..................................................................................................................................... 2
Inhoudsopgave .............................................................................................................................. 3
Inleiding ......................................................................................................................................... 5
1 Doel- en vraagstelling ............................................................................................................... 8
1.1 Doelstelling .......................................................................................................................... 8
1.2 Onderzoeksvraag ................................................................................................................. 8
1.3 Deelvragen ........................................................................................................................... 8
1.4 Definiëring van begrippen .................................................................................................... 8
2 Methodologie ............................................................................................................................. 9
2.1 Grondvorm ........................................................................................................................... 9
2.2 Design .................................................................................................................................. 9
2.3 Populatie en steekproef ....................................................................................................... 9
2.4 Inclusie- en exclusiecriteria ................................................................................................ 10
2.5 Dataverzameling ................................................................................................................ 10
2.5.1 Meetinstrumenten ........................................................................................................ 11
2.6 Data-analyse ...................................................................................................................... 12
2.7 Validiteit en betrouwbaarheid ............................................................................................. 13
2.7.1 Betrouwbaarheid.......................................................................................................... 13
2.7.2 Validiteit ....................................................................................................................... 13
2.7.3 Generaliseerbaarheid .................................................................................................. 13
2.8 Ethische aspecten .............................................................................................................. 13
3 Resultaten ................................................................................................................................ 15
3.1 Zijn de resultaten van de observaties met het Gedrag instrument vergelijkbaar met de
resultaten van dezelfde observaties met de OSLA? ................................................................ 15
3.2 Meet het Gedrag instrument wat het beoogt te meten in vergelijking met de OSLA? ....... 16
3.3 Verdiepende analyses ....................................................................................................... 17
4 Discussie.................................................................................................................................. 18
4.1 Inhoudelijke discussie ........................................................................................................ 18
4.1.1 Vraag 2E Gedrag instrument ....................................................................................... 18
4.1.2 Zijn de resultaten van de observaties met het Gedrag instrument vergelijkbaar met de
resultaten van dezelfde observaties met de OSLA? ............................................................ 19
4.1.3 Meet het Gedrag instrument wat het beoogt te meten in vergelijking met de OSLA? . 19
4.1.4 Verdiepende analyses ................................................................................................. 19
4.2 Methodologische discussie ................................................................................................ 20
3
, 4.2.1 Categorieën ................................................................................................................. 20
4.2.2 Kritische reflectie ......................................................................................................... 21
4.2.3 Beperkingen tijdens het observeren ............................................................................ 22
4.2.4 Betekenis voor de beroepspraktijk............................................................................... 22
5 Conclusie ................................................................................................................................. 23
6 Aanbevelingen ......................................................................................................................... 24
6.1 Gemoedstoestanden .......................................................................................................... 24
6.2 Vraag 2F ............................................................................................................................ 24
6.3 Vervolgonderzoek .............................................................................................................. 24
6.4 Vraag 2E ............................................................................................................................ 24
Literatuurlijst ................................................................................................................................ 25
Bijlage 1 - Gedragscode praktijkgericht onderzoek ..................................................................... 28
Bijlage 2 - Gedrag instrument ...................................................................................................... 29
Bijlage 3 - OSLA .......................................................................................................................... 31
Bijlage 4 - Tabellen en figuren ..................................................................................................... 33
4
