Nederlands 2.2
Inhoudsopgave
1. Boeken voor beginnende lezers..........................................................................................................................3
1.1. Beginnende lezers..........................................................................................................................................3
1.2. Leesmethodes.................................................................................................................................................4
1.3. Eerste echte boekjes......................................................................................................................................4
1.4. Kaf en koren..................................................................................................................................................5
1.5. Zoveel meer dan alleen letters.......................................................................................................................5
1.6. AVI-niveaus...................................................................................................................................................5
2. Prentenboeken.....................................................................................................................................................7
2.1. Inleiding.........................................................................................................................................................7
2.2. Technieken en stijlen.....................................................................................................................................8
2.2.1. Technieken.............................................................................................................................................8
2.2.2. Stijlen.....................................................................................................................................................9
2.3. Hoe prenten spreken....................................................................................................................................10
2.3.1. Lijnvoering..........................................................................................................................................10
2.3.2. Kleurgeving.........................................................................................................................................10
2.3.3. Gezichtspunt en perspectief.................................................................................................................10
2.3.4. Afstand.................................................................................................................................................11
2.3.5. Vlakverdeling en compositie...............................................................................................................11
2.4. Wat doen prentenboeken?...........................................................................................................................11
3. Leesbevordering................................................................................................................................................13
3.1. Op de goede grond......................................................................................................................................13
3.1.1. Doelen van leesbevordering................................................................................................................13
3.1.2. Waar het om gaat.................................................................................................................................13
3.1.3. Uitgangspunten leesbevordering.........................................................................................................14
3.2. Boekpromotie...............................................................................................................................................14
3.2.1. Ruimte voor boeken.............................................................................................................................14
3.2.2. School en bibliotheek: twee boeken op één buik.................................................................................15
3.2.3. In de schrijnwerper..............................................................................................................................15
3.2.4. Vrij lezen en kringlezen.......................................................................................................................15
3.2.5. Boekensnuffelen..................................................................................................................................15
3.2.6. Prikkelende presentatie........................................................................................................................15
3.2.7. Leesfiches............................................................................................................................................15
3.2.8. Leesdagboek en leesautobiografie.......................................................................................................15
3.2.9. Boekenrubriek in de schoolkrant of boekenkrant................................................................................15
3.2.10. Boekenjuf of boekenmeester.............................................................................................................16
3.2.11. Een auteur of illustrator in de klas.....................................................................................................16
3.2.12. Lezing over boeken............................................................................................................................17
3.2.13. Boekenbeurs op school......................................................................................................................17
3.2.14. Jeugd- en Kinderboekenweek............................................................................................................17
3.2.15. Week van de auteur...........................................................................................................................17
3.2.16. Boekenfeest........................................................................................................................................17
3.2.17. Speciale gelegenheden.......................................................................................................................17
3.2.18. Boekenweb........................................................................................................................................18
3.2.19. Speelse promotie................................................................................................................................18
3.2.20. Kinderboekenmuseum.......................................................................................................................18
1
, 3.2.21. Kinder- en jeugdjury’s.......................................................................................................................19
3.2.22. Specifieke leesbevorderende programma’s.......................................................................................19
3.3. Naar een boek toewerken............................................................................................................................19
3.3.1. Wijzer maken.......................................................................................................................................19
3.3.2. Warm maken in een gesprek of door creatieve werkvormen..............................................................19
3.3.3. Nieuwsgierig maken en sfeer scheppen...............................................................................................19
3.4. Voorlezen en vertellen.................................................................................................................................19
3.4.1. Voorlezen en boekpromotie.................................................................................................................19
3.4.2. Voorlezen of vertellen.........................................................................................................................20
3.4.3. Wat maakt een boek een goed voorleesboek?.....................................................................................20
3.4.4. Voorlezen kun je leren.........................................................................................................................20
3.5. Leeservaringen uitwisselen.........................................................................................................................21
3.5.1. Leerkracht als ervaren gesprekspartner...............................................................................................21
3.5.2. Gesprek op gang brengen....................................................................................................................21
3.5.3. Gesprek verdiepen en verruimen.........................................................................................................21
3.5.4. In de keuken van de schrijver..............................................................................................................23
3.5.5. Chambers vragen.................................................................................................................................25
3.6. Creatieve verwerking...................................................................................................................................26
4. Anderstalige nieuwkomers...............................................................................................................................26
4.1. Organisatie op school..................................................................................................................................26
4.1.1. Omzendbrief........................................................................................................................................26
4.1.2. Statuut van onthaalleerkracht..............................................................................................................27
4.1.3. Praktische organisatie..........................................................................................................................27
4.2. Veilige en zorgzame klasomgeving..............................................................................................................28
4.2.1. Klasinrichting......................................................................................................................................28
4.2.2. Communicatie......................................................................................................................................28
4.2.3. Organisatorische aandachtspunten.......................................................................................................28
4.2.4. Andere leerlingen en ouders informeren.............................................................................................28
4.3. Werken aan taalvaardigheid.......................................................................................................................28
4.3.1. Wat moeten nieuwkomers leren..........................................................................................................28
4.3.2. Hoe pak je deze opdracht het beste aan?.............................................................................................29
4.4. Omgaan met socio-emotionele problemen of gedragsproblemen...............................................................30
4.5. Contact met ouders......................................................................................................................................31
4.6. Lesmaterialen..............................................................................................................................................31
4.6.1. Lesmateriaal van CTO bedoeld voor nieuwkomer in de reguliere klas..............................................31
4.6.2. Lesmateriaal van CTO bedoeld voor onthaalklas................................................................................31
4.6.3. Lesmateriaal van CTO bedoeld voor reguliere leerlingen, bruikbaar in de onthaalklas bij gevorderde
nieuwkomers..................................................................................................................................................31
4.6.4. Lesmaterialen voor anderstalige nieuwkomer in de buitenschoolse opvang.......................................31
4.6.5. Lesmaterialen van anderen..................................................................................................................32
4.7. Andere materialen om in de les te gebruiken..............................................................................................32
4.7.1. Leesbevordering..................................................................................................................................32
4.7.2. ICT.......................................................................................................................................................32
4.8. Evaluatie- en toetsmateriaal CTO voor nieuwkomers................................................................................32
4.9. Mogelijke initiatieven om de integratie van nieuwkomers vlot te laten verlopen.......................................32
4.10. Publicaties van het CTO over nieuwkomers.............................................................................................32
4.11. Publicaties van anderen over nieuwkomers..............................................................................................33
4.12. Sociale media.............................................................................................................................................33
4.13. Nuttige adressen........................................................................................................................................33
4.14. Enkele cijfers.............................................................................................................................................33
2
, 4.15. Meertaligheid............................................................................................................................................34
4.16. Taalverwerving..........................................................................................................................................34
5. Taalbeschouwing...............................................................................................................................................34
5.1. Basisterminologie........................................................................................................................................34
5.1.1. Woordleer............................................................................................................................................34
5.1.2. Zinsleer................................................................................................................................................36
5.2. Taalbeschouwingsactiviteiten......................................................................................................................38
5.2.1. Raadpleging.........................................................................................................................................38
5.2.2. Onderwerpen........................................................................................................................................38
6. Rekenen op taal.................................................................................................................................................39
6.1. Inleiding.......................................................................................................................................................39
6.2. Wat is wiskundetaal?...................................................................................................................................39
6.2.1. Kenmerken wiskundetaal.....................................................................................................................40
6.3. Kader ‘Rekenen op taal’..............................................................................................................................41
7. Verklarende woordenlijst uit leerplan Nederlands ......................................................................................42
8. Actualiteit rond taal en jeugdliteratuur..........................................................................................................45
8.1. Boekenprijzen..............................................................................................................................................45
1. Boeken voor beginnende lezers
1.1. Beginnende lezers
· Ontluikende geletterdheid aantal vaardigheden die kinderen zich eigen
maken en belang hebben bij het latere lezen:
· Boeken zijn bedoeld om naar te kijken
· Prenten beelden werkelijkheid uit
· Boeken over verzonnen situaties bestaan
3
, · Prentenboeken kind leert iets over het verloop van het verhaal
kind leert vooruitkijken
kind leer verschillende verhaalgenres kennen
1.2. Leesmethodes
· Kinderen leren lezen met een leesmethode:
Wanneer Naam Wat? Voorbeeld
Begin spelmethode letters kregen een naam en ‘bee ie dee’
de
19 moesten tot woorden worden ‘bid’
eeuw samengevoegd
klankmethode woorden opgesplitst in klanken /
Midden Analytische- vertrekken vanuit klankzuivere ‘aap’
de
19 synthetische woorden ‘noot’
eeuw methode die afgebeeld zijn met wandplaten ‘Mies’ …
1. Woordbeelden herkennen
Hoogeveen 2. Verschillen en overeenkomsten
tussen letters ontdekken
3. Spraakklanken ontbinden
4. Letters en klanken samenvoegen
1930 Globaalmethode Vertrekken vanuit hele woorden en /
zinnen die kinderen herkennen om
naar letters en klanken te gaan
problemen bij inprenting door
groot aantal woorden
1960 Structuurmethode Vertrekken vanuit beperkt aantal ‘boom’
structuurwoorden ‘roos’
Caesarius Kinderen lezen meteen hele ‘vis’
Mommers woorden maar horen en zien ook de
samengestelde delen
/ Natuurlijke Kinderen ontdekken op eigen tempo /
methode het schriftsysteem (Freinetscholen)
1980 ‘Veilig Leren Combinatie van verschillende /
1990 Lezen’-methode methodes:
Methodisch en gestructureerd lezen
met ruimte voor zelfontdekking
1.3. Eerste echte boekjes
· Kenmerken:
· Aantrekkelijke inhoud en vorm
· Vertalingen uit het Engels
· Geschreven door bekende auteurs en illustratoren
· Volgen strikte richtlijnen van AVI-niveaus:
· Woord- en zinslengte
· Lengte van verhaal
· Structuur
4
Inhoudsopgave
1. Boeken voor beginnende lezers..........................................................................................................................3
1.1. Beginnende lezers..........................................................................................................................................3
1.2. Leesmethodes.................................................................................................................................................4
1.3. Eerste echte boekjes......................................................................................................................................4
1.4. Kaf en koren..................................................................................................................................................5
1.5. Zoveel meer dan alleen letters.......................................................................................................................5
1.6. AVI-niveaus...................................................................................................................................................5
2. Prentenboeken.....................................................................................................................................................7
2.1. Inleiding.........................................................................................................................................................7
2.2. Technieken en stijlen.....................................................................................................................................8
2.2.1. Technieken.............................................................................................................................................8
2.2.2. Stijlen.....................................................................................................................................................9
2.3. Hoe prenten spreken....................................................................................................................................10
2.3.1. Lijnvoering..........................................................................................................................................10
2.3.2. Kleurgeving.........................................................................................................................................10
2.3.3. Gezichtspunt en perspectief.................................................................................................................10
2.3.4. Afstand.................................................................................................................................................11
2.3.5. Vlakverdeling en compositie...............................................................................................................11
2.4. Wat doen prentenboeken?...........................................................................................................................11
3. Leesbevordering................................................................................................................................................13
3.1. Op de goede grond......................................................................................................................................13
3.1.1. Doelen van leesbevordering................................................................................................................13
3.1.2. Waar het om gaat.................................................................................................................................13
3.1.3. Uitgangspunten leesbevordering.........................................................................................................14
3.2. Boekpromotie...............................................................................................................................................14
3.2.1. Ruimte voor boeken.............................................................................................................................14
3.2.2. School en bibliotheek: twee boeken op één buik.................................................................................15
3.2.3. In de schrijnwerper..............................................................................................................................15
3.2.4. Vrij lezen en kringlezen.......................................................................................................................15
3.2.5. Boekensnuffelen..................................................................................................................................15
3.2.6. Prikkelende presentatie........................................................................................................................15
3.2.7. Leesfiches............................................................................................................................................15
3.2.8. Leesdagboek en leesautobiografie.......................................................................................................15
3.2.9. Boekenrubriek in de schoolkrant of boekenkrant................................................................................15
3.2.10. Boekenjuf of boekenmeester.............................................................................................................16
3.2.11. Een auteur of illustrator in de klas.....................................................................................................16
3.2.12. Lezing over boeken............................................................................................................................17
3.2.13. Boekenbeurs op school......................................................................................................................17
3.2.14. Jeugd- en Kinderboekenweek............................................................................................................17
3.2.15. Week van de auteur...........................................................................................................................17
3.2.16. Boekenfeest........................................................................................................................................17
3.2.17. Speciale gelegenheden.......................................................................................................................17
3.2.18. Boekenweb........................................................................................................................................18
3.2.19. Speelse promotie................................................................................................................................18
3.2.20. Kinderboekenmuseum.......................................................................................................................18
1
, 3.2.21. Kinder- en jeugdjury’s.......................................................................................................................19
3.2.22. Specifieke leesbevorderende programma’s.......................................................................................19
3.3. Naar een boek toewerken............................................................................................................................19
3.3.1. Wijzer maken.......................................................................................................................................19
3.3.2. Warm maken in een gesprek of door creatieve werkvormen..............................................................19
3.3.3. Nieuwsgierig maken en sfeer scheppen...............................................................................................19
3.4. Voorlezen en vertellen.................................................................................................................................19
3.4.1. Voorlezen en boekpromotie.................................................................................................................19
3.4.2. Voorlezen of vertellen.........................................................................................................................20
3.4.3. Wat maakt een boek een goed voorleesboek?.....................................................................................20
3.4.4. Voorlezen kun je leren.........................................................................................................................20
3.5. Leeservaringen uitwisselen.........................................................................................................................21
3.5.1. Leerkracht als ervaren gesprekspartner...............................................................................................21
3.5.2. Gesprek op gang brengen....................................................................................................................21
3.5.3. Gesprek verdiepen en verruimen.........................................................................................................21
3.5.4. In de keuken van de schrijver..............................................................................................................23
3.5.5. Chambers vragen.................................................................................................................................25
3.6. Creatieve verwerking...................................................................................................................................26
4. Anderstalige nieuwkomers...............................................................................................................................26
4.1. Organisatie op school..................................................................................................................................26
4.1.1. Omzendbrief........................................................................................................................................26
4.1.2. Statuut van onthaalleerkracht..............................................................................................................27
4.1.3. Praktische organisatie..........................................................................................................................27
4.2. Veilige en zorgzame klasomgeving..............................................................................................................28
4.2.1. Klasinrichting......................................................................................................................................28
4.2.2. Communicatie......................................................................................................................................28
4.2.3. Organisatorische aandachtspunten.......................................................................................................28
4.2.4. Andere leerlingen en ouders informeren.............................................................................................28
4.3. Werken aan taalvaardigheid.......................................................................................................................28
4.3.1. Wat moeten nieuwkomers leren..........................................................................................................28
4.3.2. Hoe pak je deze opdracht het beste aan?.............................................................................................29
4.4. Omgaan met socio-emotionele problemen of gedragsproblemen...............................................................30
4.5. Contact met ouders......................................................................................................................................31
4.6. Lesmaterialen..............................................................................................................................................31
4.6.1. Lesmateriaal van CTO bedoeld voor nieuwkomer in de reguliere klas..............................................31
4.6.2. Lesmateriaal van CTO bedoeld voor onthaalklas................................................................................31
4.6.3. Lesmateriaal van CTO bedoeld voor reguliere leerlingen, bruikbaar in de onthaalklas bij gevorderde
nieuwkomers..................................................................................................................................................31
4.6.4. Lesmaterialen voor anderstalige nieuwkomer in de buitenschoolse opvang.......................................31
4.6.5. Lesmaterialen van anderen..................................................................................................................32
4.7. Andere materialen om in de les te gebruiken..............................................................................................32
4.7.1. Leesbevordering..................................................................................................................................32
4.7.2. ICT.......................................................................................................................................................32
4.8. Evaluatie- en toetsmateriaal CTO voor nieuwkomers................................................................................32
4.9. Mogelijke initiatieven om de integratie van nieuwkomers vlot te laten verlopen.......................................32
4.10. Publicaties van het CTO over nieuwkomers.............................................................................................32
4.11. Publicaties van anderen over nieuwkomers..............................................................................................33
4.12. Sociale media.............................................................................................................................................33
4.13. Nuttige adressen........................................................................................................................................33
4.14. Enkele cijfers.............................................................................................................................................33
2
, 4.15. Meertaligheid............................................................................................................................................34
4.16. Taalverwerving..........................................................................................................................................34
5. Taalbeschouwing...............................................................................................................................................34
5.1. Basisterminologie........................................................................................................................................34
5.1.1. Woordleer............................................................................................................................................34
5.1.2. Zinsleer................................................................................................................................................36
5.2. Taalbeschouwingsactiviteiten......................................................................................................................38
5.2.1. Raadpleging.........................................................................................................................................38
5.2.2. Onderwerpen........................................................................................................................................38
6. Rekenen op taal.................................................................................................................................................39
6.1. Inleiding.......................................................................................................................................................39
6.2. Wat is wiskundetaal?...................................................................................................................................39
6.2.1. Kenmerken wiskundetaal.....................................................................................................................40
6.3. Kader ‘Rekenen op taal’..............................................................................................................................41
7. Verklarende woordenlijst uit leerplan Nederlands ......................................................................................42
8. Actualiteit rond taal en jeugdliteratuur..........................................................................................................45
8.1. Boekenprijzen..............................................................................................................................................45
1. Boeken voor beginnende lezers
1.1. Beginnende lezers
· Ontluikende geletterdheid aantal vaardigheden die kinderen zich eigen
maken en belang hebben bij het latere lezen:
· Boeken zijn bedoeld om naar te kijken
· Prenten beelden werkelijkheid uit
· Boeken over verzonnen situaties bestaan
3
, · Prentenboeken kind leert iets over het verloop van het verhaal
kind leert vooruitkijken
kind leer verschillende verhaalgenres kennen
1.2. Leesmethodes
· Kinderen leren lezen met een leesmethode:
Wanneer Naam Wat? Voorbeeld
Begin spelmethode letters kregen een naam en ‘bee ie dee’
de
19 moesten tot woorden worden ‘bid’
eeuw samengevoegd
klankmethode woorden opgesplitst in klanken /
Midden Analytische- vertrekken vanuit klankzuivere ‘aap’
de
19 synthetische woorden ‘noot’
eeuw methode die afgebeeld zijn met wandplaten ‘Mies’ …
1. Woordbeelden herkennen
Hoogeveen 2. Verschillen en overeenkomsten
tussen letters ontdekken
3. Spraakklanken ontbinden
4. Letters en klanken samenvoegen
1930 Globaalmethode Vertrekken vanuit hele woorden en /
zinnen die kinderen herkennen om
naar letters en klanken te gaan
problemen bij inprenting door
groot aantal woorden
1960 Structuurmethode Vertrekken vanuit beperkt aantal ‘boom’
structuurwoorden ‘roos’
Caesarius Kinderen lezen meteen hele ‘vis’
Mommers woorden maar horen en zien ook de
samengestelde delen
/ Natuurlijke Kinderen ontdekken op eigen tempo /
methode het schriftsysteem (Freinetscholen)
1980 ‘Veilig Leren Combinatie van verschillende /
1990 Lezen’-methode methodes:
Methodisch en gestructureerd lezen
met ruimte voor zelfontdekking
1.3. Eerste echte boekjes
· Kenmerken:
· Aantrekkelijke inhoud en vorm
· Vertalingen uit het Engels
· Geschreven door bekende auteurs en illustratoren
· Volgen strikte richtlijnen van AVI-niveaus:
· Woord- en zinslengte
· Lengte van verhaal
· Structuur
4
