S A M E N VAT T I N G
INLEIDING TOT DE
NUCLEAIRE
GENEESKUNDE
1
, INHOUDSTAFEL
Inhoudstafel .........................................................................................................................................2
Basisprincipes, meetapparatuur & radioprotectie ................................................................................4
1.1 Basisprincipes .................................................................................................................................................................4
1.2 Radiofarmaca .................................................................................................................................................................5
1.3 Beeldvorming: ɣ-camera, SPECT, PET en hybride beeldvorming..........................................................................................6
1.4 Stralingsbelasting en elementen van radioprotectie ...........................................................................................................8
Skeletscintigra e ................................................................................................................................11
2.1 Samenstelling botweefsel ...............................................................................................................................................11
2.2 Principe ........................................................................................................................................................................11
2.3 Methodologie ...............................................................................................................................................................12
2.4 Klinische indicaties ........................................................................................................................................................13
Moleculaire beeldvorming van de hersenen ......................................................................................17
3.1 Basisprincipes................................................................................................................................................................17
3.2 Klinische indicaties ........................................................................................................................................................17
Moleculaire beeldvorming van de schildklier ....................................................................................20
4.1 Basisprincipes ...............................................................................................................................................................20
4.2 Schildklierscintigra e .....................................................................................................................................................20
4.3 Klinische indicaties ........................................................................................................................................................20
Moleculaire beeldvorming van de longen..........................................................................................23
5.1 Perfusiescintigra e van de longen...................................................................................................................................23
5.2 Ventilatiescintigra e van de longen ................................................................................................................................23
5.3 Gecombineerde ventilatie-perfusiescintigra e ..................................................................................................................23
Moleculaire beeldvorming van het hart .............................................................................................25
6.1 Meting van myocardperfusie ..........................................................................................................................................25
6.2 Hibernatie van het myocard: evaluatie dmv PET ..............................................................................................................27
6.3 Radionuclidenangiogra e - ventriculogra e ....................................................................................................................27
Moleculaire beeldvorming in de nefro-urologie .................................................................................28
7.1 Statisch nieronderzoek met 99mTc-DMSA .......................................................................................................................28
7.2 Dynamisch nieronderzoek met 99mTC-MAG3 of 99mTc-EC ..............................................................................................28
7.3 Renogra e na niertransplantatie.....................................................................................................................................29
7.4 Meting van glomerulaire ltratiesnelheid in vitro ..............................................................................................................29
Moleculaire beeldvorming van het GI-stelsel .....................................................................................30
8.1 Bepaling van maagontlediging .......................................................................................................................................30
8.2 Opsporen van bloedingen in het GI kanaal ....................................................................................................................30
8.3 Meckel scintigra e ........................................................................................................................................................30
8.4 Hepatobiliaire scintigra e (cholescintigra e) ...................................................................................................................31
Moleculaire beeldvorming in de oncologie ........................................................................................32
9.1 FDG PET/CT .................................................................................................................................................................32
9.2 Sentinel-node scintigra e ...............................................................................................................................................33
9.3 Nieuwe PET tracers in oncologie ....................................................................................................................................33
9.4 Oncologie en SPECT tracers ..........................................................................................................................................34
Moleculaire beeldvorming van infectie en in ammatie .....................................................................35
10.1 GEmerkte WBC scintigra e ..........................................................................................................................................35
2
, 10.2 FDG PET bij infectie en in ammatie ..............................................................................................................................35
Therapie dmv radionucliden...............................................................................................................36
11.1 Basisprincipes ..............................................................................................................................................................36
11.2 131I-therapie ...............................................................................................................................................................36
11.3 Pijnbestrijding bij bosmetastasen met 153Sm 223 Ra .....................................................................................................37
11.4 Behandeling van neuro-endocriene tumoren (177Lu of 90Y-DOTATATE) ..........................................................................38
3
,BASISPRIN CIPES, MEETAPPARATUUR
& RADIOPROTECTIE
1.1 B A S I S P R I N C I P E S
Nucleaire geneeskunde:
Maakt gebruik van radiofarmaca (radioactieve stoffen) o
1. Werking van orgaan/weefsel in beeld te brengen (DIAGNOSTIEK
→ In kleine onschadelijke hoeveelheden = tracersto
2. Abnormaal werkend weefsel behandelen & bestralen van binnenuit (THERAPIE
Verschil met radiologie:
Moleculaire of cellulair niveau een verandering gaan opzoeken, functionele beeldvorming
wordt onderzocht bij nucleaire technieke
Bij radiologie zoekt een structureel letsel o
⇨ Men kan dit ook combinere
Radioactiviteit
Kern instabiel (te veel energie) → Deel uitgezonden als stralin
KERN: bestaat uit neutronen en protone
Soorten: Deeltjes straling (ɑ: 2p+2n ; β- : elektronen ; β+ : positronen
- Veel celschade
- Uitwendig niet detecteerbaa
- Therapeutisc
Elektromagnetische straling (ɣ-straling, RX stralen
- Wenig celschad
- Uitwendig detecteerbaar
- Slechts lage dosis nodig van radiofarmac
- Penetreert meer dan deeltjesstralin
- Beeldvorming
4
, 1.2 RADIOFARMAC A
Diagnostiek
Vectormolecule → zorgt voor speci eke moleculaire interactie met doelwi
Doelwit: receptor, transporter, enzym,…
Radionuclide wordt aan de vector gekoppeld en is het molecule dat kan worden getraceer
Soorten radionucliden
- ⁹⁹ᵐTc - MDP → Botscintigra
- ⁹⁹ᵐTc- MIBI → hartonderzoe
- ¹²³I-FPCIT → dopamine transporte
- ⁶⁸Ga-PSMA → prostaatkanke
- ¹⁸F-FDG → glucose metabolisme, hersenen,
- ¹¹C-PIB → amyloïde neersla
BELANGRIJK: Er is een verschil tussen de radionucliden
→ indien single foton uitstuurt → SPECT gebruiken
→ Positronen uitsturen → PET gebruike
Soorten onderzoeken
Alle organen kunnen worden onderzocht doordat men verschillende sectormoleculen
kan gebruike
vb. Bot, long, hersenen,
Therapie
Vectormolecule → speci eke moleculaire interacties met doelwit
Radionuclide aan de vector gekoppeld en zendt obv zijn verval een deeltjesstraling uit die
dan de destructie initieert van de doelwitcelle
Bruikbare radionucliden in biomedische sector
Diagnostiek
Informatie vs. minimale stralingsbelastin
- Relatief kort half-leven die overeenkomt met duur onderzoe
- Geen deeltjesstraling (deze is ioniserend
- ɣ-straling: 100-300 ke
- Hoogste speci eke activiteit dwz weinig bijwerkingen en makkelijk te tracere
Therapie
- Voldoende kort half-leven overeenkomend met hospitalisatieperiod
- Deeltjesstraling met maximale weefselpenetratie zodat het letsel volledig bereikt word
- Speci eke activiteit medium - hoo
- Tegelijk met ɣ-straling uitstralen → visualisatie mogelijk (therapiemonitoring
⇨ 2300 stabile radionuclides, maar slechts een paar gebruikt (geen natuurlijke want te lage
energie
5
INLEIDING TOT DE
NUCLEAIRE
GENEESKUNDE
1
, INHOUDSTAFEL
Inhoudstafel .........................................................................................................................................2
Basisprincipes, meetapparatuur & radioprotectie ................................................................................4
1.1 Basisprincipes .................................................................................................................................................................4
1.2 Radiofarmaca .................................................................................................................................................................5
1.3 Beeldvorming: ɣ-camera, SPECT, PET en hybride beeldvorming..........................................................................................6
1.4 Stralingsbelasting en elementen van radioprotectie ...........................................................................................................8
Skeletscintigra e ................................................................................................................................11
2.1 Samenstelling botweefsel ...............................................................................................................................................11
2.2 Principe ........................................................................................................................................................................11
2.3 Methodologie ...............................................................................................................................................................12
2.4 Klinische indicaties ........................................................................................................................................................13
Moleculaire beeldvorming van de hersenen ......................................................................................17
3.1 Basisprincipes................................................................................................................................................................17
3.2 Klinische indicaties ........................................................................................................................................................17
Moleculaire beeldvorming van de schildklier ....................................................................................20
4.1 Basisprincipes ...............................................................................................................................................................20
4.2 Schildklierscintigra e .....................................................................................................................................................20
4.3 Klinische indicaties ........................................................................................................................................................20
Moleculaire beeldvorming van de longen..........................................................................................23
5.1 Perfusiescintigra e van de longen...................................................................................................................................23
5.2 Ventilatiescintigra e van de longen ................................................................................................................................23
5.3 Gecombineerde ventilatie-perfusiescintigra e ..................................................................................................................23
Moleculaire beeldvorming van het hart .............................................................................................25
6.1 Meting van myocardperfusie ..........................................................................................................................................25
6.2 Hibernatie van het myocard: evaluatie dmv PET ..............................................................................................................27
6.3 Radionuclidenangiogra e - ventriculogra e ....................................................................................................................27
Moleculaire beeldvorming in de nefro-urologie .................................................................................28
7.1 Statisch nieronderzoek met 99mTc-DMSA .......................................................................................................................28
7.2 Dynamisch nieronderzoek met 99mTC-MAG3 of 99mTc-EC ..............................................................................................28
7.3 Renogra e na niertransplantatie.....................................................................................................................................29
7.4 Meting van glomerulaire ltratiesnelheid in vitro ..............................................................................................................29
Moleculaire beeldvorming van het GI-stelsel .....................................................................................30
8.1 Bepaling van maagontlediging .......................................................................................................................................30
8.2 Opsporen van bloedingen in het GI kanaal ....................................................................................................................30
8.3 Meckel scintigra e ........................................................................................................................................................30
8.4 Hepatobiliaire scintigra e (cholescintigra e) ...................................................................................................................31
Moleculaire beeldvorming in de oncologie ........................................................................................32
9.1 FDG PET/CT .................................................................................................................................................................32
9.2 Sentinel-node scintigra e ...............................................................................................................................................33
9.3 Nieuwe PET tracers in oncologie ....................................................................................................................................33
9.4 Oncologie en SPECT tracers ..........................................................................................................................................34
Moleculaire beeldvorming van infectie en in ammatie .....................................................................35
10.1 GEmerkte WBC scintigra e ..........................................................................................................................................35
2
, 10.2 FDG PET bij infectie en in ammatie ..............................................................................................................................35
Therapie dmv radionucliden...............................................................................................................36
11.1 Basisprincipes ..............................................................................................................................................................36
11.2 131I-therapie ...............................................................................................................................................................36
11.3 Pijnbestrijding bij bosmetastasen met 153Sm 223 Ra .....................................................................................................37
11.4 Behandeling van neuro-endocriene tumoren (177Lu of 90Y-DOTATATE) ..........................................................................38
3
,BASISPRIN CIPES, MEETAPPARATUUR
& RADIOPROTECTIE
1.1 B A S I S P R I N C I P E S
Nucleaire geneeskunde:
Maakt gebruik van radiofarmaca (radioactieve stoffen) o
1. Werking van orgaan/weefsel in beeld te brengen (DIAGNOSTIEK
→ In kleine onschadelijke hoeveelheden = tracersto
2. Abnormaal werkend weefsel behandelen & bestralen van binnenuit (THERAPIE
Verschil met radiologie:
Moleculaire of cellulair niveau een verandering gaan opzoeken, functionele beeldvorming
wordt onderzocht bij nucleaire technieke
Bij radiologie zoekt een structureel letsel o
⇨ Men kan dit ook combinere
Radioactiviteit
Kern instabiel (te veel energie) → Deel uitgezonden als stralin
KERN: bestaat uit neutronen en protone
Soorten: Deeltjes straling (ɑ: 2p+2n ; β- : elektronen ; β+ : positronen
- Veel celschade
- Uitwendig niet detecteerbaa
- Therapeutisc
Elektromagnetische straling (ɣ-straling, RX stralen
- Wenig celschad
- Uitwendig detecteerbaar
- Slechts lage dosis nodig van radiofarmac
- Penetreert meer dan deeltjesstralin
- Beeldvorming
4
, 1.2 RADIOFARMAC A
Diagnostiek
Vectormolecule → zorgt voor speci eke moleculaire interactie met doelwi
Doelwit: receptor, transporter, enzym,…
Radionuclide wordt aan de vector gekoppeld en is het molecule dat kan worden getraceer
Soorten radionucliden
- ⁹⁹ᵐTc - MDP → Botscintigra
- ⁹⁹ᵐTc- MIBI → hartonderzoe
- ¹²³I-FPCIT → dopamine transporte
- ⁶⁸Ga-PSMA → prostaatkanke
- ¹⁸F-FDG → glucose metabolisme, hersenen,
- ¹¹C-PIB → amyloïde neersla
BELANGRIJK: Er is een verschil tussen de radionucliden
→ indien single foton uitstuurt → SPECT gebruiken
→ Positronen uitsturen → PET gebruike
Soorten onderzoeken
Alle organen kunnen worden onderzocht doordat men verschillende sectormoleculen
kan gebruike
vb. Bot, long, hersenen,
Therapie
Vectormolecule → speci eke moleculaire interacties met doelwit
Radionuclide aan de vector gekoppeld en zendt obv zijn verval een deeltjesstraling uit die
dan de destructie initieert van de doelwitcelle
Bruikbare radionucliden in biomedische sector
Diagnostiek
Informatie vs. minimale stralingsbelastin
- Relatief kort half-leven die overeenkomt met duur onderzoe
- Geen deeltjesstraling (deze is ioniserend
- ɣ-straling: 100-300 ke
- Hoogste speci eke activiteit dwz weinig bijwerkingen en makkelijk te tracere
Therapie
- Voldoende kort half-leven overeenkomend met hospitalisatieperiod
- Deeltjesstraling met maximale weefselpenetratie zodat het letsel volledig bereikt word
- Speci eke activiteit medium - hoo
- Tegelijk met ɣ-straling uitstralen → visualisatie mogelijk (therapiemonitoring
⇨ 2300 stabile radionuclides, maar slechts een paar gebruikt (geen natuurlijke want te lage
energie
5
