ANATOMIE VAN HET
LOCOMOTORISCH
SYSTEEM
Deel onderste ledematen, craniale zenuwen,
hoofd & hals en abdominale wand
Abstract
Deze samenvatting is gebaseerd op de blokwijzer: ‘anatomie en embryologie van het
locomotorisch systeem’. Er werd gewerkt met een duidelijke structuur, veel illustraties en
kort & bondige tekst.
,Inhoud
Myologie en artrologie van de onderste ledematen ...................................................................4
Spieren & gewrichten ...........................................................................................................4
Heupspieren ...........................................................................................................................6
Iliopsoasgroep .....................................................................................................................7
4 gluteusspieren ..................................................................................................................8
6 diepe & kleine rotatoren van de heup .................................................................................9
2 spieren v/h anterieure compartiment ............................................................................... 10
5 spieren van het mediale of adductorcompartiment van de dij ........................................... 12
De dorsale dijspieren of de ischiocrurale spieren ................................................................ 13
Het kniegewricht – articulatio genus ....................................................................................... 14
Ligamenten en versterkingen.............................................................................................. 14
Intra-articulaire structuren ................................................................................................. 16
Bloedvoorziening ............................................................................................................... 17
Bezenuwing ....................................................................................................................... 17
Beweging ........................................................................................................................... 17
De spieren van het onderbeen ............................................................................................... 18
Dorsale loge – oppervlakkige groep ..................................................................................... 18
Dorsale loge – diepe groep ................................................................................................. 19
Voorste loge ...................................................................................................................... 21
Laterale loge ...................................................................................................................... 24
Spieren van de voetzool/planta pedis ..................................................................................... 25
Aponeurosis plantaris ........................................................................................................ 25
Spieren voetzool ................................................................................................................ 25
De beenverbindingen van onderbeen en enkel........................................................................ 28
Articulatio tibiofibularis ...................................................................................................... 28
Syndesmosis tibiofibularis ................................................................................................. 28
De enkelgewrichten en ligamenten van enkel en voet ............................................................. 29
Articulatio talocruralis/ bovenste spronggewricht ............................................................... 29
Articulatio subtalaris/ deel 1 onderste spronggewricht ........................................................ 30
Articulatio talocalcaneonaviculare/ deel 2 onderste sprongewricht ..................................... 30
Andere lig onderste sprongewricht ..................................................................................... 30
Het lig. Plantare longum ..................................................................................................... 31
Voetgewelf ........................................................................................................................ 31
Arteriën en venen van de onderste ledematen ........................................................................ 33
A. Iliaca interna .................................................................................................................. 33
1
, A. profunda femoris en zijtakken......................................................................................... 36
A. poplitea ......................................................................................................................... 37
A. tibialis posterior ............................................................................................................. 38
A. plantaris medialis en lateralis ......................................................................................... 38
A. tibialis anterior ............................................................................................................... 39
V. saphena magna ............................................................................................................. 40
Nervi spinales van de onderste ledematen ............................................................................. 41
Plexus lumbosacralis ......................................................................................................... 41
Plexus lumbalis (T12 – L4) .................................................................................................. 42
Plexus sacralis (L4 – S3 à 4) ................................................................................................ 44
Eindtakken n. ischiadicus................................................................................................... 46
Topografische anatomie van de onderste ledematen .............................................................. 49
Regio glutealis ................................................................................................................... 49
Anulus femoralis................................................................................................................ 49
Femoralisschede ............................................................................................................... 50
Trigonum femorale............................................................................................................. 51
Canalis adductorius/ adductorkanaal van Hunter ............................................................... 52
Fossa poplitea ................................................................................................................... 53
Loges onderbeen ............................................................................................................... 54
Fascia cruris en retinacula ................................................................................................. 55
Craniale zenuwen.................................................................................................................. 56
N. olfactorius (I) ................................................................................................................. 58
N. opticus (II) ..................................................................................................................... 58
N. oculomotorius (III) ......................................................................................................... 58
N. trochlearis (IV) ............................................................................................................... 58
N. Abducens (VI) ................................................................................................................ 58
N. trigeminus (V) ................................................................................................................ 58
• N. opthalmicus (V1) ............................................................................................... 58
• N. maxillaris (V2): ................................................................................................... 58
• N. mandibularis (V3): ............................................................................................. 59
N. facialis (VII) met n. intermedius en n. intermediofacialis ................................................. 59
N. vestibulocochlearis (VIII)................................................................................................ 59
N. glossopharyngeus (IX) .................................................................................................... 59
N. vagus (X) ....................................................................................................................... 59
N. accessorius (XI) ............................................................................................................. 59
N. hypoglossus (XII) ........................................................................................................... 59
2
,Hoofd & Hals ......................................................................................................................... 60
Hoofd ................................................................................................................................ 60
Hals .................................................................................................................................. 61
Spieren van de Hals ........................................................................................................... 62
Infrahyoïdale spieren ......................................................................................................... 62
Paravertebrale spieren ....................................................................................................... 64
Prevertebrale spieren ......................................................................................................... 66
Suprahyoïdale spieren ....................................................................................................... 67
Plexus Cervicalis (C1-4) ..................................................................................................... 68
Regio cervicalis lateralis ................................................................................................. 69
Regio cervicalis anterior ................................................................................................. 69
Truncus sympathicus v/h autonome zenuwstelsel .............................................................. 70
De abdominale wand............................................................................................................. 71
Innervatie sensibel en motorisch ........................................................................................ 71
Musculatuur ventrolaterale buikwand ................................................................................ 72
Rectusschede ................................................................................................................... 74
Musculatuur dorsale buikwand .......................................................................................... 75
Diafragma ......................................................................................................................... 76
Recessus costodiaphragmaticus ....................................................................................... 77
Openingen in het diafragma ............................................................................................... 77
3
, Myologie en artrologie van de onderste ledematen
Spieren & gewrichten
Sacro-iliacaal gewricht
• Sacrum – os coxae: beide facies auricularis → vertande/oneffen gewrichtsoppervlakken
→ maken ontwrichting zeldzaam
• Synoviaal gewricht:
- Bij volwassenen ontstaan fibreuze banden in de gewrichtsholte
- 50j = volledig fibreus bindweefsel
- 100j = synostose/verbening
• Intrinsieke lig. (lig. In het kapsel): verhinderen het naar ventraal schuiven v/h sacrum
- Lig. Sacro-iliacum anterior
- Ligg. Sacro-iliacum interossea (tuberositas sacralis – iliaca)
- Lig. Sacro-iliaca posterior (Spina iliaca posterior superior – crista sacralis
lateralis)
• Extrinsieke lig. (los van kapsel): verhinderen het naar ventraal kantelen v/h
promontorium
- Lig. Iliolumbale (proc. Costalis - crista iliaca)
- Lig. Sacrospinale (sacrum - spina ischiadicum) → vormt nieuwe foramen
waardoor nervi lopen (zie fig)
- Lig. Sacrotuberale (sacrum- tuber
ischaidicum)
• Functie:
- Overdracht lichaamsgewicht
- Weinig beweeglijk → stabiliteit
• Doorbloeding
- A. glutealis superior
- A. iliolumbalis
- Aa. Sacrales laterales
• Innervatie:
- N. gluteus superior
- Plexus sacralis
- Dorsale rami S1-2
4
,Symphyse pubica
• Symphyse
• Weinig beweeglijk
• Discus interpubicus
• Lig. Pubicum superius en arcuatum
Heupgewricht/articulatio coxae
• Synoviaal kogelgewricht
• Gewrichtsvlakken en labrum
- Fossa acetabulum:
Gevuld met vet
- Facies lunata
- Labrum acetabuli
- Incisura acetabuli
- Lig. Transversum acetabuli:
overbrugt incisura acetabuli
- Lig. Capitis femoris/teres
• Gewrichtskapsel
- Membrana synovialis
- Membrana fibrosa/ capsula fibrosa
• Versterking van de capsula
- Lig iliofemorale:
o Stevigste band v/h lichaam
o Omgekeerde letter Y
o Spina iliaca anterior inferior – linea intertrochanterica
o Pars lateralis & medialis
o Limiteert extentie heup
o Verzet zich tegen naar achter kantelen
- Zona orbicularis
o Ringvormige vezels
o Versterkt capsula rond smalste deel collum
- Lig. Pubofemorale
o Eminentia iliopubica - linea intertrochanterica
o Remt abductie & exorotatie
- Lig. Ischiofemorale
o Achterste deel acetabuli (os ischii) – trochanter major
o Remt retroflexie & endorotatie
• Bloedvoorziening
- Aa. Circumflexa femoris medialis & lateralis
- A. obturatoria (in lig. Capitis femoris)
• Innervatie
- N. obturatorius
- N. femoralis
5
, Heupspieren
Fascia lata
• lateraal gedeelte van de fascia = tractus iliotibialis
• twee spieren hechten hieraan vast:
- m. tensor fascia latae
- m. gluteus maximus
• vanaf binnenzijde vertrekken 2 bindweefseltussenschotten:
- Septum intermusculare femoris mediale: hecht aan labrum mediale linea aspera
→ scheidt extensoren van adductoren
- Septum intermusculare femoris laterale: hecht aan labrum laterale linea aspera
→ scheidt extensoren van flexoren (hamstrings)
• Hiatus saphenus: infrolateraal tuberculum pubicum
6
,Iliopsoasgroep
M. psoas major
O: corpus vertebra T12-L4
I: trochanter minor (onderdoor lacuna
musculorum en lig. Inguinale)
W:
Heupgewricht: anteflexie, exorotatie
Wervelklom: extensie, laterale flexie
Inn: lumbale plexus
M. psoas minor (inconstant)
O: corpora T12-L1
I: pecten ossis pubis
W: ondersteunt m. psoas major op de
wervelkolom
Inn: plexus lumbalis
M. iliacus
O: fossa iliaca (ook onderdoor lacuna
musculorum en lig. Inguinale)
I: versmelt met pees van m. psoas major
W: ondersteunt m. psoas major op heupgewricht
Inn: plexus lumbalis
7
,4 gluteusspieren
M. tensor fasciae
M. gluteus maximus latae
O: dorsaal linea glutea posterior, os sacrum, lig. Sacrotuberale, fasc. thoracolumbalis
I: tuberositas glutea, tractus iliotibialis
W: stabilisatie: oprichten romp vanuit flexie Belet vooroverkantelen bekken, retroflexie,
exorotatie,
ab- en adductie, onrechtstreeks (via tractus) extensie knie
Inn: n. gluteus inferior
M. gluteus medius
O: ala ossis ilieum (tss linea glutea posterior & anterior)
I: top trochanter major
W: ABDUCTIE, verhindert afzakking bekken bij heffen van 1 been (teken van trendelenburg)
Inn: n. gluteus superior
M. gluteus minimus
O: ala ossis ilieum (tss linea glutea inferior en anterior)
I: top trochanter major
W: abductie, eveneens teken van trendelenburg
Inn: n. gluteus superior
M. tensor fasciae latae
O: spina iliaca anterior superior
I: fascia lata (tractus iliotibilalis)
W: in synergie m. gleuteus maximus stabilisatie heup & knie via tractus, abductie, anteflexie en
endorotatie + strekken knie
Inn: n. gluteus superior
8
, Bursa synoviales
• B. trochanterica: t.h.v. trochanter major en m. gluteus maximus
• B. ischiadicum: t.h.v. tuber ischiadicum en m. gluteus maximus
6 diepe & kleine rotatoren van de heup
M. obturatorius externus
M. piriformis I: fossa trochanterica
O: sacrum W: ondersteunen M . obturatorius internus
I: top trochanter major Inn: plexus sacralis
W: exorotatie M. quadratus femoris
Inn: n. ischiadicus O: tuber ischiadicum
M. obturatorum internus I: crista intertrochanterica
O: membrana obturatoria W: exorotatie
I: fossa trochanterica Inn: plexus sacralis
W: exorotatie M. obturatorius externus
Inn: plexus sacralis O: membrana obturatoria, onderdoor het
heupgewricht
Mm. Gemelli superior & inferior
I: fossa trochanterica
O: superieur spina ischiadica, inferieur
tuber ischiadicum W: exorotatie
Inn: n. obturatorius
9
LOCOMOTORISCH
SYSTEEM
Deel onderste ledematen, craniale zenuwen,
hoofd & hals en abdominale wand
Abstract
Deze samenvatting is gebaseerd op de blokwijzer: ‘anatomie en embryologie van het
locomotorisch systeem’. Er werd gewerkt met een duidelijke structuur, veel illustraties en
kort & bondige tekst.
,Inhoud
Myologie en artrologie van de onderste ledematen ...................................................................4
Spieren & gewrichten ...........................................................................................................4
Heupspieren ...........................................................................................................................6
Iliopsoasgroep .....................................................................................................................7
4 gluteusspieren ..................................................................................................................8
6 diepe & kleine rotatoren van de heup .................................................................................9
2 spieren v/h anterieure compartiment ............................................................................... 10
5 spieren van het mediale of adductorcompartiment van de dij ........................................... 12
De dorsale dijspieren of de ischiocrurale spieren ................................................................ 13
Het kniegewricht – articulatio genus ....................................................................................... 14
Ligamenten en versterkingen.............................................................................................. 14
Intra-articulaire structuren ................................................................................................. 16
Bloedvoorziening ............................................................................................................... 17
Bezenuwing ....................................................................................................................... 17
Beweging ........................................................................................................................... 17
De spieren van het onderbeen ............................................................................................... 18
Dorsale loge – oppervlakkige groep ..................................................................................... 18
Dorsale loge – diepe groep ................................................................................................. 19
Voorste loge ...................................................................................................................... 21
Laterale loge ...................................................................................................................... 24
Spieren van de voetzool/planta pedis ..................................................................................... 25
Aponeurosis plantaris ........................................................................................................ 25
Spieren voetzool ................................................................................................................ 25
De beenverbindingen van onderbeen en enkel........................................................................ 28
Articulatio tibiofibularis ...................................................................................................... 28
Syndesmosis tibiofibularis ................................................................................................. 28
De enkelgewrichten en ligamenten van enkel en voet ............................................................. 29
Articulatio talocruralis/ bovenste spronggewricht ............................................................... 29
Articulatio subtalaris/ deel 1 onderste spronggewricht ........................................................ 30
Articulatio talocalcaneonaviculare/ deel 2 onderste sprongewricht ..................................... 30
Andere lig onderste sprongewricht ..................................................................................... 30
Het lig. Plantare longum ..................................................................................................... 31
Voetgewelf ........................................................................................................................ 31
Arteriën en venen van de onderste ledematen ........................................................................ 33
A. Iliaca interna .................................................................................................................. 33
1
, A. profunda femoris en zijtakken......................................................................................... 36
A. poplitea ......................................................................................................................... 37
A. tibialis posterior ............................................................................................................. 38
A. plantaris medialis en lateralis ......................................................................................... 38
A. tibialis anterior ............................................................................................................... 39
V. saphena magna ............................................................................................................. 40
Nervi spinales van de onderste ledematen ............................................................................. 41
Plexus lumbosacralis ......................................................................................................... 41
Plexus lumbalis (T12 – L4) .................................................................................................. 42
Plexus sacralis (L4 – S3 à 4) ................................................................................................ 44
Eindtakken n. ischiadicus................................................................................................... 46
Topografische anatomie van de onderste ledematen .............................................................. 49
Regio glutealis ................................................................................................................... 49
Anulus femoralis................................................................................................................ 49
Femoralisschede ............................................................................................................... 50
Trigonum femorale............................................................................................................. 51
Canalis adductorius/ adductorkanaal van Hunter ............................................................... 52
Fossa poplitea ................................................................................................................... 53
Loges onderbeen ............................................................................................................... 54
Fascia cruris en retinacula ................................................................................................. 55
Craniale zenuwen.................................................................................................................. 56
N. olfactorius (I) ................................................................................................................. 58
N. opticus (II) ..................................................................................................................... 58
N. oculomotorius (III) ......................................................................................................... 58
N. trochlearis (IV) ............................................................................................................... 58
N. Abducens (VI) ................................................................................................................ 58
N. trigeminus (V) ................................................................................................................ 58
• N. opthalmicus (V1) ............................................................................................... 58
• N. maxillaris (V2): ................................................................................................... 58
• N. mandibularis (V3): ............................................................................................. 59
N. facialis (VII) met n. intermedius en n. intermediofacialis ................................................. 59
N. vestibulocochlearis (VIII)................................................................................................ 59
N. glossopharyngeus (IX) .................................................................................................... 59
N. vagus (X) ....................................................................................................................... 59
N. accessorius (XI) ............................................................................................................. 59
N. hypoglossus (XII) ........................................................................................................... 59
2
,Hoofd & Hals ......................................................................................................................... 60
Hoofd ................................................................................................................................ 60
Hals .................................................................................................................................. 61
Spieren van de Hals ........................................................................................................... 62
Infrahyoïdale spieren ......................................................................................................... 62
Paravertebrale spieren ....................................................................................................... 64
Prevertebrale spieren ......................................................................................................... 66
Suprahyoïdale spieren ....................................................................................................... 67
Plexus Cervicalis (C1-4) ..................................................................................................... 68
Regio cervicalis lateralis ................................................................................................. 69
Regio cervicalis anterior ................................................................................................. 69
Truncus sympathicus v/h autonome zenuwstelsel .............................................................. 70
De abdominale wand............................................................................................................. 71
Innervatie sensibel en motorisch ........................................................................................ 71
Musculatuur ventrolaterale buikwand ................................................................................ 72
Rectusschede ................................................................................................................... 74
Musculatuur dorsale buikwand .......................................................................................... 75
Diafragma ......................................................................................................................... 76
Recessus costodiaphragmaticus ....................................................................................... 77
Openingen in het diafragma ............................................................................................... 77
3
, Myologie en artrologie van de onderste ledematen
Spieren & gewrichten
Sacro-iliacaal gewricht
• Sacrum – os coxae: beide facies auricularis → vertande/oneffen gewrichtsoppervlakken
→ maken ontwrichting zeldzaam
• Synoviaal gewricht:
- Bij volwassenen ontstaan fibreuze banden in de gewrichtsholte
- 50j = volledig fibreus bindweefsel
- 100j = synostose/verbening
• Intrinsieke lig. (lig. In het kapsel): verhinderen het naar ventraal schuiven v/h sacrum
- Lig. Sacro-iliacum anterior
- Ligg. Sacro-iliacum interossea (tuberositas sacralis – iliaca)
- Lig. Sacro-iliaca posterior (Spina iliaca posterior superior – crista sacralis
lateralis)
• Extrinsieke lig. (los van kapsel): verhinderen het naar ventraal kantelen v/h
promontorium
- Lig. Iliolumbale (proc. Costalis - crista iliaca)
- Lig. Sacrospinale (sacrum - spina ischiadicum) → vormt nieuwe foramen
waardoor nervi lopen (zie fig)
- Lig. Sacrotuberale (sacrum- tuber
ischaidicum)
• Functie:
- Overdracht lichaamsgewicht
- Weinig beweeglijk → stabiliteit
• Doorbloeding
- A. glutealis superior
- A. iliolumbalis
- Aa. Sacrales laterales
• Innervatie:
- N. gluteus superior
- Plexus sacralis
- Dorsale rami S1-2
4
,Symphyse pubica
• Symphyse
• Weinig beweeglijk
• Discus interpubicus
• Lig. Pubicum superius en arcuatum
Heupgewricht/articulatio coxae
• Synoviaal kogelgewricht
• Gewrichtsvlakken en labrum
- Fossa acetabulum:
Gevuld met vet
- Facies lunata
- Labrum acetabuli
- Incisura acetabuli
- Lig. Transversum acetabuli:
overbrugt incisura acetabuli
- Lig. Capitis femoris/teres
• Gewrichtskapsel
- Membrana synovialis
- Membrana fibrosa/ capsula fibrosa
• Versterking van de capsula
- Lig iliofemorale:
o Stevigste band v/h lichaam
o Omgekeerde letter Y
o Spina iliaca anterior inferior – linea intertrochanterica
o Pars lateralis & medialis
o Limiteert extentie heup
o Verzet zich tegen naar achter kantelen
- Zona orbicularis
o Ringvormige vezels
o Versterkt capsula rond smalste deel collum
- Lig. Pubofemorale
o Eminentia iliopubica - linea intertrochanterica
o Remt abductie & exorotatie
- Lig. Ischiofemorale
o Achterste deel acetabuli (os ischii) – trochanter major
o Remt retroflexie & endorotatie
• Bloedvoorziening
- Aa. Circumflexa femoris medialis & lateralis
- A. obturatoria (in lig. Capitis femoris)
• Innervatie
- N. obturatorius
- N. femoralis
5
, Heupspieren
Fascia lata
• lateraal gedeelte van de fascia = tractus iliotibialis
• twee spieren hechten hieraan vast:
- m. tensor fascia latae
- m. gluteus maximus
• vanaf binnenzijde vertrekken 2 bindweefseltussenschotten:
- Septum intermusculare femoris mediale: hecht aan labrum mediale linea aspera
→ scheidt extensoren van adductoren
- Septum intermusculare femoris laterale: hecht aan labrum laterale linea aspera
→ scheidt extensoren van flexoren (hamstrings)
• Hiatus saphenus: infrolateraal tuberculum pubicum
6
,Iliopsoasgroep
M. psoas major
O: corpus vertebra T12-L4
I: trochanter minor (onderdoor lacuna
musculorum en lig. Inguinale)
W:
Heupgewricht: anteflexie, exorotatie
Wervelklom: extensie, laterale flexie
Inn: lumbale plexus
M. psoas minor (inconstant)
O: corpora T12-L1
I: pecten ossis pubis
W: ondersteunt m. psoas major op de
wervelkolom
Inn: plexus lumbalis
M. iliacus
O: fossa iliaca (ook onderdoor lacuna
musculorum en lig. Inguinale)
I: versmelt met pees van m. psoas major
W: ondersteunt m. psoas major op heupgewricht
Inn: plexus lumbalis
7
,4 gluteusspieren
M. tensor fasciae
M. gluteus maximus latae
O: dorsaal linea glutea posterior, os sacrum, lig. Sacrotuberale, fasc. thoracolumbalis
I: tuberositas glutea, tractus iliotibialis
W: stabilisatie: oprichten romp vanuit flexie Belet vooroverkantelen bekken, retroflexie,
exorotatie,
ab- en adductie, onrechtstreeks (via tractus) extensie knie
Inn: n. gluteus inferior
M. gluteus medius
O: ala ossis ilieum (tss linea glutea posterior & anterior)
I: top trochanter major
W: ABDUCTIE, verhindert afzakking bekken bij heffen van 1 been (teken van trendelenburg)
Inn: n. gluteus superior
M. gluteus minimus
O: ala ossis ilieum (tss linea glutea inferior en anterior)
I: top trochanter major
W: abductie, eveneens teken van trendelenburg
Inn: n. gluteus superior
M. tensor fasciae latae
O: spina iliaca anterior superior
I: fascia lata (tractus iliotibilalis)
W: in synergie m. gleuteus maximus stabilisatie heup & knie via tractus, abductie, anteflexie en
endorotatie + strekken knie
Inn: n. gluteus superior
8
, Bursa synoviales
• B. trochanterica: t.h.v. trochanter major en m. gluteus maximus
• B. ischiadicum: t.h.v. tuber ischiadicum en m. gluteus maximus
6 diepe & kleine rotatoren van de heup
M. obturatorius externus
M. piriformis I: fossa trochanterica
O: sacrum W: ondersteunen M . obturatorius internus
I: top trochanter major Inn: plexus sacralis
W: exorotatie M. quadratus femoris
Inn: n. ischiadicus O: tuber ischiadicum
M. obturatorum internus I: crista intertrochanterica
O: membrana obturatoria W: exorotatie
I: fossa trochanterica Inn: plexus sacralis
W: exorotatie M. obturatorius externus
Inn: plexus sacralis O: membrana obturatoria, onderdoor het
heupgewricht
Mm. Gemelli superior & inferior
I: fossa trochanterica
O: superieur spina ischiadica, inferieur
tuber ischiadicum W: exorotatie
Inn: n. obturatorius
9
