Zorg voor oudere volwassenen –
TBL 4
- Mantelzorg
- Opname woonzorgcentrum
1. Mantelzorg
1.1 Inleiding
- Verpleegkundigen willen inzicht krijgen in de zorgvrager maar ook bij de
mantelzorgers
o Dit vraagt een systemische manier van werken dat gebaseerd is op
inzicht in zowel systeemtheoretische als systeemtherapeutische
principes geldend voor kwetsbare ouderen
- De multidisciplinaire behandeling van kwetsbare ouderen en
mantelzorgers vraagt naast de medische kennis om specifieke interesse in
het verleden en de context waarin de zorgvrager is opgegroeid
- Kwetsbare ouderen en mantelzorgers ervaren lichamelijke en cognitieve
achteruitgang als ingrijpend
De psychische problemen van ouderen beïnvloeden niet alleen hun
kwaliteit van leven, maar ook die van de mantelzorgers
1.2 Prevalentie
- Er zal een veelvoud zijn van mantelzorgers die betrokken zullen zijn
o = partners en kinderen van wie verwacht wordt dat zij zoveel
mogelijk ondersteuning bieden en van wie velen deze ondersteuning
met hun baan zullen moeten combineren
- Mantelzorgers maken deel uit van een familiesysteem
o Hierbij kunnen ook levensfasegerelateerde stressoren aanwezig zijn
Bv. burn- out, chronische ziekte
Deze stressoren kunnen kwaliteit van leven aantasten
- 80% van de mantelzorgers ervaart overbelasting bij dementie
- 20% van de mantelzorgers heeft last van depressiviteit
1.3 Etiologie
= bij ouderen met invaliderende somatische aandoeningen bv. CVA met of zonder
cognitieve problemen of dementie, kunnen psychiatrische factoren een grote rol
spelen
- Bv. depressie, agitatie, angst, achterdocht en psychose
- Deze factoren veroorzaken een sterke stressreactie die vaak tot uiting
komt in (ernstige) gedragsproblemen
o Mantelzorgers lopen door die gedragsproblematiek een groot
risico op overbelasting
,Overbelastende mantelzorgers
- Overbelasting kan ook veroorzaakt worden door belastende factoren van
de mantelzorgers
o Bv. geringe kennis van cognitieve achteruitgang en dementie,
weinig inzicht in gedragsproblematiek, eigen
persoonlijkheidsproblematiek en levensfasegerelateerde
problematiek
- VPK met deze kennis zijn instaat ouderen en mantelzorgers pro-actief
ondersteuning te bieden door inzicht te geven, eerste lijn te betrekken en
multidisciplinair overleg vast te stellen
VRAAG: Welke factoren geven een verhoogd risico op overbelasting van
de mantelzorger?
- Ouderen met invaliderende somatische aandoeningen => psychiatrische
factoren => sterke stressreactie => gedragsproblematiek => risico op
overbelasting bij mantelzorgers.
- Belastende factoren van mantelzorgers:
o Geringe kennis van cognitieve achteruitgang en dementie
o Weinig inzicht in gedragsproblematiek
o Eigen persoonlijkheidsproblematiek-
o Levensfasegerelateerde problematiek
1.4 Externe en persoonlijke factoren
Somatische functiekenmerken
= ouderen worden vaak geconfronteerd met ernstige ziekten dat grote gevolgen
kan hebben ze ze verlies ervaren van autonomie en zelfstandigheid
- Verlies op lichamelijk niveau
- Verlies op psychisch niveau
- Verlies op sociaal en maatschappelijk niveau
1. Verlies op lichamelijk niveau
= het lichaam is vanbinnen of vanbuiten beschadigd
- Het functioneren is niet meer als daarvoor
- De persoon ziet zich vaak geconfronteerd worden let lichamelijke klachten
en functieverlies o.a. als gevolg van ziekte of behandeling
2. Verlies op psychisch niveau
= de eigenwaarde van de persoon wankelt
- Emoties zoals boosheid, angst en paniek kunnen zich voordoen en de
persoon labiel maken
- De zieke partner wordt meer afhankelijker van mantelzorgers
o Zij zullen meer verantwoordelijkheden krijgen en zullen de meeste
verzorgende taken op zich nemen
- Mantelzorgers lopen risico op psychologische problemen
, o Ze krijgen te maken met verwerking van emoties, onzekerheid over
de toekomst en angst voor verlies van partner of ouder(s)
3. Verlies op sociaal en maatschappelijk niveau
= door de ziekte kunnen relaties veranderen of soms zelf beëindigd worden
- Het komt ook voor dat iemand als gevolg van de ziekte gedwongen wordt
werk en andere activiteiten op te geven
Cognitieve functiekenmerken
= mantelzorgers geven aan dat de cognitieve problematiek van de partner of
ouders een behoorlijke impact heeft op de onderlinge relatie
- Partners geven aan moeite te hebben met een veranderde relatie
o Bij dementie gaat het vooral van een gelijkwaardige relatie naar een
verzorgende relatie
- Mantelzorgers geven aan dat ze inhoudelijk onvoldoende op de hoogte zijn
van dementie en de gevolgen daarvan
Persoonlijkheidsfunctiekenmerken
Persoonlijkheidsstoornis
= een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen binnen de
cultuur van de betrokkene duidelijk afwijken van de verwachting
Er bestaan 3 niveaus van ernst:
- Persoonlijkheidsstoornis ernstige vorm
- Persoonlijkheidsprobleem milde vorm
- Persoonlijkheidsbeperking lichte vorm
Mensen met de diagnose persoonlijkheidsstoornis- of probleem:
= zijn meestal slecht in staat zichzelf te troosten, gerust te stellen of te kalmeren
- In gezelschap blijven ze eenzaam
- Er is een voortdurend gevoel van onrust en innerlijke leegte
- Ze ondervinden problemen in relaties en hun relaties ervaren grote
problemen met hen
Persoonlijkheidsprobleem
= bij stress kan een persoonlijkheidsprobleem zowel bij de oudere als bij de
mantelzorgers oplaaien
Belevingsfunctiekenmerken
= depressie bij ouderen en bij mantelzorgers wordt dikwijls wel als zodanig
herkend
- Onderliggende problemen blijven wel onzichtbaar
o Bv. stoornissen in de ontwikkeling, verslavingsproblematiek,
verliezen van een baan/partner/kind/kinderloosheid, trauma vanuit
het verleden of een partner of kind met een levensbedreigende
ziekte
- Ook komt vaak psychiatrische co- of multimorbididiteit voor
TBL 4
- Mantelzorg
- Opname woonzorgcentrum
1. Mantelzorg
1.1 Inleiding
- Verpleegkundigen willen inzicht krijgen in de zorgvrager maar ook bij de
mantelzorgers
o Dit vraagt een systemische manier van werken dat gebaseerd is op
inzicht in zowel systeemtheoretische als systeemtherapeutische
principes geldend voor kwetsbare ouderen
- De multidisciplinaire behandeling van kwetsbare ouderen en
mantelzorgers vraagt naast de medische kennis om specifieke interesse in
het verleden en de context waarin de zorgvrager is opgegroeid
- Kwetsbare ouderen en mantelzorgers ervaren lichamelijke en cognitieve
achteruitgang als ingrijpend
De psychische problemen van ouderen beïnvloeden niet alleen hun
kwaliteit van leven, maar ook die van de mantelzorgers
1.2 Prevalentie
- Er zal een veelvoud zijn van mantelzorgers die betrokken zullen zijn
o = partners en kinderen van wie verwacht wordt dat zij zoveel
mogelijk ondersteuning bieden en van wie velen deze ondersteuning
met hun baan zullen moeten combineren
- Mantelzorgers maken deel uit van een familiesysteem
o Hierbij kunnen ook levensfasegerelateerde stressoren aanwezig zijn
Bv. burn- out, chronische ziekte
Deze stressoren kunnen kwaliteit van leven aantasten
- 80% van de mantelzorgers ervaart overbelasting bij dementie
- 20% van de mantelzorgers heeft last van depressiviteit
1.3 Etiologie
= bij ouderen met invaliderende somatische aandoeningen bv. CVA met of zonder
cognitieve problemen of dementie, kunnen psychiatrische factoren een grote rol
spelen
- Bv. depressie, agitatie, angst, achterdocht en psychose
- Deze factoren veroorzaken een sterke stressreactie die vaak tot uiting
komt in (ernstige) gedragsproblemen
o Mantelzorgers lopen door die gedragsproblematiek een groot
risico op overbelasting
,Overbelastende mantelzorgers
- Overbelasting kan ook veroorzaakt worden door belastende factoren van
de mantelzorgers
o Bv. geringe kennis van cognitieve achteruitgang en dementie,
weinig inzicht in gedragsproblematiek, eigen
persoonlijkheidsproblematiek en levensfasegerelateerde
problematiek
- VPK met deze kennis zijn instaat ouderen en mantelzorgers pro-actief
ondersteuning te bieden door inzicht te geven, eerste lijn te betrekken en
multidisciplinair overleg vast te stellen
VRAAG: Welke factoren geven een verhoogd risico op overbelasting van
de mantelzorger?
- Ouderen met invaliderende somatische aandoeningen => psychiatrische
factoren => sterke stressreactie => gedragsproblematiek => risico op
overbelasting bij mantelzorgers.
- Belastende factoren van mantelzorgers:
o Geringe kennis van cognitieve achteruitgang en dementie
o Weinig inzicht in gedragsproblematiek
o Eigen persoonlijkheidsproblematiek-
o Levensfasegerelateerde problematiek
1.4 Externe en persoonlijke factoren
Somatische functiekenmerken
= ouderen worden vaak geconfronteerd met ernstige ziekten dat grote gevolgen
kan hebben ze ze verlies ervaren van autonomie en zelfstandigheid
- Verlies op lichamelijk niveau
- Verlies op psychisch niveau
- Verlies op sociaal en maatschappelijk niveau
1. Verlies op lichamelijk niveau
= het lichaam is vanbinnen of vanbuiten beschadigd
- Het functioneren is niet meer als daarvoor
- De persoon ziet zich vaak geconfronteerd worden let lichamelijke klachten
en functieverlies o.a. als gevolg van ziekte of behandeling
2. Verlies op psychisch niveau
= de eigenwaarde van de persoon wankelt
- Emoties zoals boosheid, angst en paniek kunnen zich voordoen en de
persoon labiel maken
- De zieke partner wordt meer afhankelijker van mantelzorgers
o Zij zullen meer verantwoordelijkheden krijgen en zullen de meeste
verzorgende taken op zich nemen
- Mantelzorgers lopen risico op psychologische problemen
, o Ze krijgen te maken met verwerking van emoties, onzekerheid over
de toekomst en angst voor verlies van partner of ouder(s)
3. Verlies op sociaal en maatschappelijk niveau
= door de ziekte kunnen relaties veranderen of soms zelf beëindigd worden
- Het komt ook voor dat iemand als gevolg van de ziekte gedwongen wordt
werk en andere activiteiten op te geven
Cognitieve functiekenmerken
= mantelzorgers geven aan dat de cognitieve problematiek van de partner of
ouders een behoorlijke impact heeft op de onderlinge relatie
- Partners geven aan moeite te hebben met een veranderde relatie
o Bij dementie gaat het vooral van een gelijkwaardige relatie naar een
verzorgende relatie
- Mantelzorgers geven aan dat ze inhoudelijk onvoldoende op de hoogte zijn
van dementie en de gevolgen daarvan
Persoonlijkheidsfunctiekenmerken
Persoonlijkheidsstoornis
= een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen binnen de
cultuur van de betrokkene duidelijk afwijken van de verwachting
Er bestaan 3 niveaus van ernst:
- Persoonlijkheidsstoornis ernstige vorm
- Persoonlijkheidsprobleem milde vorm
- Persoonlijkheidsbeperking lichte vorm
Mensen met de diagnose persoonlijkheidsstoornis- of probleem:
= zijn meestal slecht in staat zichzelf te troosten, gerust te stellen of te kalmeren
- In gezelschap blijven ze eenzaam
- Er is een voortdurend gevoel van onrust en innerlijke leegte
- Ze ondervinden problemen in relaties en hun relaties ervaren grote
problemen met hen
Persoonlijkheidsprobleem
= bij stress kan een persoonlijkheidsprobleem zowel bij de oudere als bij de
mantelzorgers oplaaien
Belevingsfunctiekenmerken
= depressie bij ouderen en bij mantelzorgers wordt dikwijls wel als zodanig
herkend
- Onderliggende problemen blijven wel onzichtbaar
o Bv. stoornissen in de ontwikkeling, verslavingsproblematiek,
verliezen van een baan/partner/kind/kinderloosheid, trauma vanuit
het verleden of een partner of kind met een levensbedreigende
ziekte
- Ook komt vaak psychiatrische co- of multimorbididiteit voor
