Sociale psychologie
Hoofdstuk 5: Macht en onmacht
5.1 Openingscase: Machiavelli
Machiavelli : boek over visie op macht, nodige kenmerken om macht te hebben :
Meedogenloos en wantrouwend
Vijanden vernietigen
Wreed tegen bevolking
Het doel heiligt de middelen: immorele beslissingen en daden om heerschappij te
krijgen. Adolf Hitler en Jozef Stalin haalden hier inspiratie
Psychologie : machiavellisme = persoonlijkheidsstructuur, gekenmerkt door:
Neiging tot manipuleren
Ongevoeligheid
Egoïsme
Narcisme
De betekenis van ‘macht’
In het dagelijkse leven In de psychologie
Macht ten opzichte van anderen Controle over jezelf
Dominantie – onderwerping Controle over anderen
Politiek Controle over de situatie
Rijkdom Controle van de omgeving op jou
Behavioristische visie= weinig invloed beperkte controle, onder controle van prikkels uit
omgeving, we reageren op straffen en belonen (black box)
Psychodynamische stromingen= onmacht, onbewuste bepaalt ons gedrag aangestuurd door
driften
Levenslooppsychologie (Piaget) intentioneel handelen
5.2 Het Stanford-gevangenisexperiment
5.2.1 Aanleiding
In de jaren 60 en 70 waren er wantoestanden in gevangenissen in Amerika
Drie mogelijke oorzaken van de wantoestanden:
1. Gevangenen (deze zitten er met een reden, zullen een bepaalde afwijkende
persoonlijkheid hebben wat maakt dat ze in de gevangenis zitten)
2. Bewakers (cipier worden is niet voor iedereen gegeven, geen afkeer van agressief
gedrag)
3. Gevangenissysteem (zeer sterke hiërarchie, wij vs. zij- gevoel)
Zimbardo (Standford University) = ging nagaan via experiment welke van de 3 oorzaken juist
was
, 5.2.2 Onderzoeksopzet
Experiment: ontrole en manipulatie van onderzoeksetting
De rekrutering
Selectie gebeurde via advertentie in krant
24 mannen werden uitverkozen door selectiecriteria (12 bewakers en 12 gevangenen)
Er werd een random toewijzing van groepen gebeurd
Toestemming van de proefpersonen dat ze een zwaar experiment meededen
Er was een hiërarchie binnen de bewakers waaronder een directeur beroepscommissie
en een commissie van toezicht
Het gebeurde in het laboratorium van Standford University die werd omgebouwd tot een
gevangenis: de Standford County Jail
Omgeving
- Ombouwing tot gevangenis
- Drie gevangenen in zeer kleine cel
- Cfr. Vorige hoofdstuk: veel ratten in kleine kooi=> we creëren een gedragsmatig riool
5.2.3 Start experiment
14 augustus 1971
Gevangenen:
- De gevangen opgepakt en naar politiebureau gebracht (obv zware misdaad)
- Daarna werden ze geblinddoekt naar de Standford County Jail gebracht
- Uitkleden en kregen kleed met nummer ipv naam
- Kregen alleen noodzakelijke spullen, muts (gemaakt van nylonkous), beddengoed
- Ze hadden 16 basisgedragsregels
Destabiliseren gevangenen
Bewakers:
- Kaki uniform en een reflecterende zonnebri
= gevoel van macht uitstralen
- Opdracht alles in orde te houden, verboden om fysiek geweld te gebruiken
5.2.4 Verloop van het experiment
1. Rustige start
2. Sfeer omgeslagen naar rellen door gevangenen -> bewakers gingen streng zijn en nam
privileges af en gaf die aan de gevangenen die goed waren, 1e gevangene verlaat
experiment na 36 uur door hevige emotionele uitputting
3. Gerucht dat ontsnapping gepland was, bewakers waren boos en straften de
gevangenen door push ups of wc poetsen
4. 3 gevangene verlaten experiment door psychologische overspannenheid
5. Bewakers werden agressiever, wij versus zij situatie, gevangenen werden passiever en
hulpelozer ze vertoonden aangeleerd hulpeloos gedrag
6. Onmiddellijke stopzetting experiment
Experiment van normaal 14 dagen, stopgezet na 6 dagen
Hoofdstuk 5: Macht en onmacht
5.1 Openingscase: Machiavelli
Machiavelli : boek over visie op macht, nodige kenmerken om macht te hebben :
Meedogenloos en wantrouwend
Vijanden vernietigen
Wreed tegen bevolking
Het doel heiligt de middelen: immorele beslissingen en daden om heerschappij te
krijgen. Adolf Hitler en Jozef Stalin haalden hier inspiratie
Psychologie : machiavellisme = persoonlijkheidsstructuur, gekenmerkt door:
Neiging tot manipuleren
Ongevoeligheid
Egoïsme
Narcisme
De betekenis van ‘macht’
In het dagelijkse leven In de psychologie
Macht ten opzichte van anderen Controle over jezelf
Dominantie – onderwerping Controle over anderen
Politiek Controle over de situatie
Rijkdom Controle van de omgeving op jou
Behavioristische visie= weinig invloed beperkte controle, onder controle van prikkels uit
omgeving, we reageren op straffen en belonen (black box)
Psychodynamische stromingen= onmacht, onbewuste bepaalt ons gedrag aangestuurd door
driften
Levenslooppsychologie (Piaget) intentioneel handelen
5.2 Het Stanford-gevangenisexperiment
5.2.1 Aanleiding
In de jaren 60 en 70 waren er wantoestanden in gevangenissen in Amerika
Drie mogelijke oorzaken van de wantoestanden:
1. Gevangenen (deze zitten er met een reden, zullen een bepaalde afwijkende
persoonlijkheid hebben wat maakt dat ze in de gevangenis zitten)
2. Bewakers (cipier worden is niet voor iedereen gegeven, geen afkeer van agressief
gedrag)
3. Gevangenissysteem (zeer sterke hiërarchie, wij vs. zij- gevoel)
Zimbardo (Standford University) = ging nagaan via experiment welke van de 3 oorzaken juist
was
, 5.2.2 Onderzoeksopzet
Experiment: ontrole en manipulatie van onderzoeksetting
De rekrutering
Selectie gebeurde via advertentie in krant
24 mannen werden uitverkozen door selectiecriteria (12 bewakers en 12 gevangenen)
Er werd een random toewijzing van groepen gebeurd
Toestemming van de proefpersonen dat ze een zwaar experiment meededen
Er was een hiërarchie binnen de bewakers waaronder een directeur beroepscommissie
en een commissie van toezicht
Het gebeurde in het laboratorium van Standford University die werd omgebouwd tot een
gevangenis: de Standford County Jail
Omgeving
- Ombouwing tot gevangenis
- Drie gevangenen in zeer kleine cel
- Cfr. Vorige hoofdstuk: veel ratten in kleine kooi=> we creëren een gedragsmatig riool
5.2.3 Start experiment
14 augustus 1971
Gevangenen:
- De gevangen opgepakt en naar politiebureau gebracht (obv zware misdaad)
- Daarna werden ze geblinddoekt naar de Standford County Jail gebracht
- Uitkleden en kregen kleed met nummer ipv naam
- Kregen alleen noodzakelijke spullen, muts (gemaakt van nylonkous), beddengoed
- Ze hadden 16 basisgedragsregels
Destabiliseren gevangenen
Bewakers:
- Kaki uniform en een reflecterende zonnebri
= gevoel van macht uitstralen
- Opdracht alles in orde te houden, verboden om fysiek geweld te gebruiken
5.2.4 Verloop van het experiment
1. Rustige start
2. Sfeer omgeslagen naar rellen door gevangenen -> bewakers gingen streng zijn en nam
privileges af en gaf die aan de gevangenen die goed waren, 1e gevangene verlaat
experiment na 36 uur door hevige emotionele uitputting
3. Gerucht dat ontsnapping gepland was, bewakers waren boos en straften de
gevangenen door push ups of wc poetsen
4. 3 gevangene verlaten experiment door psychologische overspannenheid
5. Bewakers werden agressiever, wij versus zij situatie, gevangenen werden passiever en
hulpelozer ze vertoonden aangeleerd hulpeloos gedrag
6. Onmiddellijke stopzetting experiment
Experiment van normaal 14 dagen, stopgezet na 6 dagen
