Gerechtelijk recht
Hoe een open vraag of casus oplossen?
Casus: IRAC-methode (issue, rule, application, conclusion)
Als je begrippen gebruikt, altijd de definitie van het begrip geven en deze
toepassen op de casus
IRAC bij inleidende voorbeeldvraag:
- Issue: hoe iemand bijtrekken in de procedure
- Rule: wetsartikel
- Application: je kan een derde betrekken d.m.v. een dagvaarding
- Conclusion: je kan deze concrete persoon betrekken d.m.v. een
dagvaarding
Deel 1: Algemene beginselen
Hoofdstuk 1: Wezen en functie van het gerechtelijk recht
1. Begripsomschrijving
Gerechtelijk recht: het geheel van rechtsregels die betrekking hebben op de
effectuering (effectiviteit) van de materieelrechtelijke aanspraken van de
rechtssubjecten.
- Bv eigendomsrecht wordt geschonden door krakers in jouw eigendom, de
manier hoe dit wordt opgelost wordt gevormd in het gerechtelijk recht.
Gerechtelijk recht: niet echt ‘proces’recht, want het is meer dan enkel de
regels i.v.m. het verloop van de procedures. (Vb) rechtsvorderingen, organisatie
rechtscolleges, bevoegdheden en executierecht)
Gerechtelijk recht is gemeen recht: ook van toepassing strafrecht, tuchtrecht,
bestuursrecht… tenzij er bijzondere procedurewetten zijn. (Gerechtelijk
“privaatrecht” is dus een foute benaming – het overstijgt het privaatrecht)
Verband met materieel recht: een materieel recht wordt miskend, vervolgens
worden de geschillen beslecht d.m.v. het gerechtelijk recht deel van het
materieel recht.
Gerechtelijk recht is dynamisch en afhankelijk van het maatschappelijke en
politieke leven
- Voorbeeld: Zaak Bart De Pauw: stalking: gedeeltelijk schuldig bevonden
door strafrechtbank Echter ook een burgerlijk aspect: VRT onterecht
samenwerking gestopt met hem en zijn vennootschap (koekentroef)
- Gevolg: De Pauw kon niet meer werken, ook buiten de VRT onrechtmatige
beëindiging, imagoschade… Vraagt VRT 12 miljoen euro
schadevergoeding
- VRT: ‘terecht beëindigd’
- Hoe kan De Pauw de schade toch krijgen? Naar de rechtbank stappen:
dagvaarding enz.
, 2. Bronnen
Grondwet
- art. 13 GW: recht op toegang tot de rechter
- art. 23, 2° GW: recht op juridische bijstand (sociale grondrechten)
- art. 40, 144-159 GW: rechterlijk macht
“De rechterlijke macht wordt uitgeoefend door de hoven en rechtbanken.
De arresten en vonnissen worden in naam des Konings ten uitvoer gelegd.”
Verdragsrecht en recht van de Europese Unie
- Art. 6 Europees Verdrag Rechten van de Mens en art. 14 BUPO
Verordening nr.1215/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 12
december 2012 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en
de ten uitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken =
Brussel I bis Verordening
Welk recht wordt toegepast bij aanknopingspunten van verschillende Europese
lidstaten?
Gerechtelijk wetboek
Wet 10 oktober 1967, in werking 1 november 1970. Ontwerp van Charles van
Reepinghen, Koninklijke commissaris voor de gerechtelijke hervorming
(opgevolgd door Ernest Krings)
Betrachtingen:
- Modernisering van een drie eeuwen oud procesrecht (Ordonnance Civile
1667; Code de procedure civile 1806; Wet Rechterlijke Organisatie 1869;
Wet Bevoegdheid 1876)
- Eenheid van rechtsmacht cfr. recenter eenheidsloket of centrale
inleidingskamer
- Eenheid van rechtspleging
- Vereenvoudiging en versnelling van rechtspleging
o bijv. verdwijnen pleitbezorgers; afschaffing van verplichte
procesvertegenwoordiging; minder formalisme; kennisgeving bij
gerechtsbrief; wijziging van eis; beslagprocedure;
1. Eenheid van rechtsmacht
(Zoals in Nederland nu: heeft niet al die moeilijke
bevoegdheidsverdelingen, maar gewoon per hiërarchisch niveau 1
soort rechtbank) Niet gewerkt
2. Eenheid van rechtspleging
Vroeger: veel leemtes in de procedures, rechters gaan zelf de
procedures maken.
, Nu: eenheid, dus overal in België hetzelfde Wel gewerkt
3. Minder omslachtige, snellere en minder kostbare
rechtsbedeling
Geding inleidende akte: niet meer betekening (=
gerechtsdeurwaardersexploot, duur) maar door kennisgeving ook
mogelijk. 1992: wet: recht op eenvoudig en snel proces Wel
gewerkt
Amendering in het parlement. Latere aanvullingen:
- Arbitragewet 4 juli 1972 (Deel VI)
- Nieuwe wet op de bemiddeling 25 februari 2005 (Deel VII)
- Collaboratieve onderhandelingen (wet 12 juni 2018, inwerkinggetreden op
1 jan. 2019) (Deel VIII)
Verwaarlozing 1970 - 1995
- Wet van 3 augustus 1992 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek
Nadien talrijke wetswijzigingen
- Octupuswetgeving met HRJ – 7 december 1998
o Na zaak Dutroux: vertrouwenscrisis nood aan hervormingen
o Vb) Politiedienst op slechts 2 niveau’s (federaal en lokaal)
o Vb) Topmagistraten niet meer voor het leven
o Vb) Oprichting Hoge Raad van de Justitie
- Rechtsbijstand – 1 juli 2006 (Vlaamse bevoegdheid)
Belangrijke recente hervormingen:
- 2007: procedure van deskundigenonderzoek, bestrijding van de
gerechtelijke achterstand Zeer ambitieus
- 2014: vlinderakkoord: (6de staatshervorming) (Vb) Familie- en
jeugdrechtbank, gevoegde rechtbanken en territoriale bevoegdheden –
Herschikte taakverdeling)
- 2015: vereenvoudiging civiele procedure (Potpourri 1)
- 2018: waterzooiwet (bevordering van alternatieve vormen van
geschilbeslechting – Bemiddeling, collaboratief handelen…)
Gerechtelijke arrondissementen
Gerechterlijk gebied Antwerpen
Gerechterlijk arrondissement Antwerpen
Afd. Antwerpen
Afd. Mechelen Gerechterlijk gebied Gent
Afd. Turnhout Gerechterlijk arrondissement Oost-Vlaanderen
Gerechterlijk arrondissement Limburg Afd. Dendermonde
Afd. Hasselt Afd. Gent
Afd. Tongeren Afd. Oudenaarde
Gerechterlijk
▪ gebied Bergen Gerechterlijk arrondissement West-Vlaanderen
•
Gerechterlijk arrondissement Henegouwen Afd. Brugge
Afd. Bergen Afd. Ieper
Afd. Charleroi Afd. Kortrijk
Afd. Doornik Afd. Veurne
Gerechterlijk gebied Brussel ▪ Gerechterlijk gebied Luik
Gerechterlijk arrondissement Brussel •
Gerechterlijk arrondissement Eupen
Afd. Brussel Afd. Eupen
Afd. Halle-Volvoorde Gerechterlijk arrondissement Namen
Gerechterlijk arrondissement Leuven Afd. Dinant
Afd. Leuven Afd. Namen
Gerechterlijk arrondissement Waals-Brabant Gerechterlijk arrondissement Luik
Afd. Nijvel Afd. Hoei
Afd. Luik
Afd. Verviers
, Afd. Mache-en-famenne
Afd. Neufchâteau
DUS waar zijn welke rechtscolleges?
- Arbeidsrechtbanken en ondernemingsrechtbanken: niveau van het
gerechterlijk gebied
- Vrederechter: kanton
- REA: arrondissement
Veel hervormingen zijn eigenlijk mislukt. We moeten op zoek naar wat wel kan
worden aangepast; “quickwins” (Koen Geens)
- Potpourri 1: “a reasonable justice, within reasonable delays at a
reasonable”
- Potpourri 5: vereenvoudiging en modernisering burgerlijk (proces)recht
(om ideaal van potpourri 1 te bereiken)
Wat te kennen?
1. Ger. W.: doelen + in welke mate gerealiseerd
2. 1ste 25 jaar bijna niets veranderd (enkel de hervorming van 1992)
3. 2de 25 jaar: veel hervormingen
o Rechterlijke organisatie: bruggen tussen de 3 machten (HrJ): 2014
o Hervorming 2007
o Hervormingen 2015
o Hervormingen: potpourri’s van Koen Geens
4. Weten doorheen het Ger. W. wanneer en hoe het tot stand is gekomen
Potpourri I: Wet van 19 oktober 2015 houdende wijziging van het burgerlijk
procesrecht en houdende diverse bepalingen inzake justitie, BS 22 oktober
2015: “a reasonable justice, within reasonable delays at a reasonable cost”
Potpourri V: wet van 6 juli 2017 houdende vereenvoudiging, harmonisering,
informatisering en modernisering van bepalingen van burgerlijk recht en van
burgerlijk procesrecht alsook van het notariaat, en houdende diverse
bepalingen inzake justitie
Waterzooiwet: Wet 18 juni 2018 houdende diverse bepalingen inzake
burgerlijk recht en bepalingen met het oog op de bevordering van
alternatieve vormen van geschillenoplossing (BS 2 juli 2018)
Knelpunten waren/blijven:
- Behoudsgezinde mentaliteit van rechtspractici
- Inertie van de rechtspractici bij de receptie van nieuwe wetteksten inzake
gerechtelijk recht
- Geen moderne infrastructuur maar e-justice krijgt vorm
Bijzondere wetteksten
Bijv. BW, WER (boeken XV-XVII Rechtshandhaving), talrijke bijzondere wetten
(Wet 15 juni 1935 gebruik der talen in gerechtszaken) en decreten (bijv.
Woninghuurdecreet - leer van de impliciete bevoegdheden - GwH nauwe band
materieel recht) Gevolg: geen eenheid van rechtspleging
Hoe een open vraag of casus oplossen?
Casus: IRAC-methode (issue, rule, application, conclusion)
Als je begrippen gebruikt, altijd de definitie van het begrip geven en deze
toepassen op de casus
IRAC bij inleidende voorbeeldvraag:
- Issue: hoe iemand bijtrekken in de procedure
- Rule: wetsartikel
- Application: je kan een derde betrekken d.m.v. een dagvaarding
- Conclusion: je kan deze concrete persoon betrekken d.m.v. een
dagvaarding
Deel 1: Algemene beginselen
Hoofdstuk 1: Wezen en functie van het gerechtelijk recht
1. Begripsomschrijving
Gerechtelijk recht: het geheel van rechtsregels die betrekking hebben op de
effectuering (effectiviteit) van de materieelrechtelijke aanspraken van de
rechtssubjecten.
- Bv eigendomsrecht wordt geschonden door krakers in jouw eigendom, de
manier hoe dit wordt opgelost wordt gevormd in het gerechtelijk recht.
Gerechtelijk recht: niet echt ‘proces’recht, want het is meer dan enkel de
regels i.v.m. het verloop van de procedures. (Vb) rechtsvorderingen, organisatie
rechtscolleges, bevoegdheden en executierecht)
Gerechtelijk recht is gemeen recht: ook van toepassing strafrecht, tuchtrecht,
bestuursrecht… tenzij er bijzondere procedurewetten zijn. (Gerechtelijk
“privaatrecht” is dus een foute benaming – het overstijgt het privaatrecht)
Verband met materieel recht: een materieel recht wordt miskend, vervolgens
worden de geschillen beslecht d.m.v. het gerechtelijk recht deel van het
materieel recht.
Gerechtelijk recht is dynamisch en afhankelijk van het maatschappelijke en
politieke leven
- Voorbeeld: Zaak Bart De Pauw: stalking: gedeeltelijk schuldig bevonden
door strafrechtbank Echter ook een burgerlijk aspect: VRT onterecht
samenwerking gestopt met hem en zijn vennootschap (koekentroef)
- Gevolg: De Pauw kon niet meer werken, ook buiten de VRT onrechtmatige
beëindiging, imagoschade… Vraagt VRT 12 miljoen euro
schadevergoeding
- VRT: ‘terecht beëindigd’
- Hoe kan De Pauw de schade toch krijgen? Naar de rechtbank stappen:
dagvaarding enz.
, 2. Bronnen
Grondwet
- art. 13 GW: recht op toegang tot de rechter
- art. 23, 2° GW: recht op juridische bijstand (sociale grondrechten)
- art. 40, 144-159 GW: rechterlijk macht
“De rechterlijke macht wordt uitgeoefend door de hoven en rechtbanken.
De arresten en vonnissen worden in naam des Konings ten uitvoer gelegd.”
Verdragsrecht en recht van de Europese Unie
- Art. 6 Europees Verdrag Rechten van de Mens en art. 14 BUPO
Verordening nr.1215/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 12
december 2012 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en
de ten uitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken =
Brussel I bis Verordening
Welk recht wordt toegepast bij aanknopingspunten van verschillende Europese
lidstaten?
Gerechtelijk wetboek
Wet 10 oktober 1967, in werking 1 november 1970. Ontwerp van Charles van
Reepinghen, Koninklijke commissaris voor de gerechtelijke hervorming
(opgevolgd door Ernest Krings)
Betrachtingen:
- Modernisering van een drie eeuwen oud procesrecht (Ordonnance Civile
1667; Code de procedure civile 1806; Wet Rechterlijke Organisatie 1869;
Wet Bevoegdheid 1876)
- Eenheid van rechtsmacht cfr. recenter eenheidsloket of centrale
inleidingskamer
- Eenheid van rechtspleging
- Vereenvoudiging en versnelling van rechtspleging
o bijv. verdwijnen pleitbezorgers; afschaffing van verplichte
procesvertegenwoordiging; minder formalisme; kennisgeving bij
gerechtsbrief; wijziging van eis; beslagprocedure;
1. Eenheid van rechtsmacht
(Zoals in Nederland nu: heeft niet al die moeilijke
bevoegdheidsverdelingen, maar gewoon per hiërarchisch niveau 1
soort rechtbank) Niet gewerkt
2. Eenheid van rechtspleging
Vroeger: veel leemtes in de procedures, rechters gaan zelf de
procedures maken.
, Nu: eenheid, dus overal in België hetzelfde Wel gewerkt
3. Minder omslachtige, snellere en minder kostbare
rechtsbedeling
Geding inleidende akte: niet meer betekening (=
gerechtsdeurwaardersexploot, duur) maar door kennisgeving ook
mogelijk. 1992: wet: recht op eenvoudig en snel proces Wel
gewerkt
Amendering in het parlement. Latere aanvullingen:
- Arbitragewet 4 juli 1972 (Deel VI)
- Nieuwe wet op de bemiddeling 25 februari 2005 (Deel VII)
- Collaboratieve onderhandelingen (wet 12 juni 2018, inwerkinggetreden op
1 jan. 2019) (Deel VIII)
Verwaarlozing 1970 - 1995
- Wet van 3 augustus 1992 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek
Nadien talrijke wetswijzigingen
- Octupuswetgeving met HRJ – 7 december 1998
o Na zaak Dutroux: vertrouwenscrisis nood aan hervormingen
o Vb) Politiedienst op slechts 2 niveau’s (federaal en lokaal)
o Vb) Topmagistraten niet meer voor het leven
o Vb) Oprichting Hoge Raad van de Justitie
- Rechtsbijstand – 1 juli 2006 (Vlaamse bevoegdheid)
Belangrijke recente hervormingen:
- 2007: procedure van deskundigenonderzoek, bestrijding van de
gerechtelijke achterstand Zeer ambitieus
- 2014: vlinderakkoord: (6de staatshervorming) (Vb) Familie- en
jeugdrechtbank, gevoegde rechtbanken en territoriale bevoegdheden –
Herschikte taakverdeling)
- 2015: vereenvoudiging civiele procedure (Potpourri 1)
- 2018: waterzooiwet (bevordering van alternatieve vormen van
geschilbeslechting – Bemiddeling, collaboratief handelen…)
Gerechtelijke arrondissementen
Gerechterlijk gebied Antwerpen
Gerechterlijk arrondissement Antwerpen
Afd. Antwerpen
Afd. Mechelen Gerechterlijk gebied Gent
Afd. Turnhout Gerechterlijk arrondissement Oost-Vlaanderen
Gerechterlijk arrondissement Limburg Afd. Dendermonde
Afd. Hasselt Afd. Gent
Afd. Tongeren Afd. Oudenaarde
Gerechterlijk
▪ gebied Bergen Gerechterlijk arrondissement West-Vlaanderen
•
Gerechterlijk arrondissement Henegouwen Afd. Brugge
Afd. Bergen Afd. Ieper
Afd. Charleroi Afd. Kortrijk
Afd. Doornik Afd. Veurne
Gerechterlijk gebied Brussel ▪ Gerechterlijk gebied Luik
Gerechterlijk arrondissement Brussel •
Gerechterlijk arrondissement Eupen
Afd. Brussel Afd. Eupen
Afd. Halle-Volvoorde Gerechterlijk arrondissement Namen
Gerechterlijk arrondissement Leuven Afd. Dinant
Afd. Leuven Afd. Namen
Gerechterlijk arrondissement Waals-Brabant Gerechterlijk arrondissement Luik
Afd. Nijvel Afd. Hoei
Afd. Luik
Afd. Verviers
, Afd. Mache-en-famenne
Afd. Neufchâteau
DUS waar zijn welke rechtscolleges?
- Arbeidsrechtbanken en ondernemingsrechtbanken: niveau van het
gerechterlijk gebied
- Vrederechter: kanton
- REA: arrondissement
Veel hervormingen zijn eigenlijk mislukt. We moeten op zoek naar wat wel kan
worden aangepast; “quickwins” (Koen Geens)
- Potpourri 1: “a reasonable justice, within reasonable delays at a
reasonable”
- Potpourri 5: vereenvoudiging en modernisering burgerlijk (proces)recht
(om ideaal van potpourri 1 te bereiken)
Wat te kennen?
1. Ger. W.: doelen + in welke mate gerealiseerd
2. 1ste 25 jaar bijna niets veranderd (enkel de hervorming van 1992)
3. 2de 25 jaar: veel hervormingen
o Rechterlijke organisatie: bruggen tussen de 3 machten (HrJ): 2014
o Hervorming 2007
o Hervormingen 2015
o Hervormingen: potpourri’s van Koen Geens
4. Weten doorheen het Ger. W. wanneer en hoe het tot stand is gekomen
Potpourri I: Wet van 19 oktober 2015 houdende wijziging van het burgerlijk
procesrecht en houdende diverse bepalingen inzake justitie, BS 22 oktober
2015: “a reasonable justice, within reasonable delays at a reasonable cost”
Potpourri V: wet van 6 juli 2017 houdende vereenvoudiging, harmonisering,
informatisering en modernisering van bepalingen van burgerlijk recht en van
burgerlijk procesrecht alsook van het notariaat, en houdende diverse
bepalingen inzake justitie
Waterzooiwet: Wet 18 juni 2018 houdende diverse bepalingen inzake
burgerlijk recht en bepalingen met het oog op de bevordering van
alternatieve vormen van geschillenoplossing (BS 2 juli 2018)
Knelpunten waren/blijven:
- Behoudsgezinde mentaliteit van rechtspractici
- Inertie van de rechtspractici bij de receptie van nieuwe wetteksten inzake
gerechtelijk recht
- Geen moderne infrastructuur maar e-justice krijgt vorm
Bijzondere wetteksten
Bijv. BW, WER (boeken XV-XVII Rechtshandhaving), talrijke bijzondere wetten
(Wet 15 juni 1935 gebruik der talen in gerechtszaken) en decreten (bijv.
Woninghuurdecreet - leer van de impliciete bevoegdheden - GwH nauwe band
materieel recht) Gevolg: geen eenheid van rechtspleging
