Gerechtelijk recht Vastgoed 2024 – 2025
Gerechtelijk recht
Deel 1: Inleidende begrippen
1. Begrippen rechtsstaat en rechtsregels
Rechtsstaat:
Het leven van (rechts-)personen en overheid wordt geordend op basis van wetgeving
en reglementen.
Wetgeving komt tot stand door de wetgevende en uitvoerende macht.
De overheid moet objectieve doelstellingen hebben bij het opstellen van wetten en
reglementen.
Rechtsregels:
Geformuleerd door internationale, federale of regionale gezagsorganen.
Doel: gedrag van (rechts-)personen reguleren binnen een afdwingbaar systeem.
2. Onderscheid tussen publiek recht en privaat recht
Publiek recht: alle rechtsregels die de overheid organiseren + alle regels over de
relatie tussen de overheid en burgers
Privaat recht: alle rechtsregels die de verhouding tussen burgers regelt
2.1. Het grondwettelijk recht en administratief recht
(publiek recht)
Grondwettelijk recht:
“Basisregels” omtrent de organisatie van de Staat (inclusief wie is bevoegd voor wat)
+ basisrechten van burgers
Vb. Arrest van 20 oktober 2022 waarbij de euthanasiewet ongrondwettelijk wordt
verklaard doordat alle geneesheren die op eender welke wijze de wet hebben
geschonden allemaal kunnen vervolgd worden voor gifmoord
Wat doet het grondwettelijk hof?
Administratief recht
Regelt de organisatie en structuur van de uitvoerende macht.
Voorbeeld:
o Decreet betreffende de Omgevingsvergunning dat o.a. bepaalt waarvoor je
een omgevingsvergunningmoet aanvragen en hoe de procedure verloopt.
o Gemeentedecreet dat o.a. bepaalt wat de organen van de gemeente zijn
(gemeenteraad, college van Burgemeester en Schepenen, Burgemeester) en
wat hun bevoegdheden zijn.
Raad van State bestaat uit 2 afdelingen:
o Afdeling wetgeving: geeft advies over ontwerpen van wetten, decreten,...
o Afdeling administratie: overheidsbeslissingen die strijdig zijn met o.a. het
administratief recht, kunnen bij deze afdeling aangevochten worden.
Raad van State: werkdruk te hoog en dus werden nieuwe colleges opgericht.
o Gekendste voorbeelden:
Raad voor Vreemdelingenbetwistingen
Raad voor Vergunningsbetwistingen
1
Elias Laurent
,Gerechtelijk recht Vastgoed 2024 – 2025
2.2. Strafrecht en strafprocesrecht (publiek recht)
Geweldsmonopolie en Strafrecht
Geweldsmonopolie:
o Alleen de overheid mag geweld gebruiken om wetten af te dwingen.
o Burgers mogen het recht niet in eigen handen nemen.
Bescherming tegen willekeur:
o Een burger kan alleen vervolgd en gestraft worden als dit wettelijk bepaald is
(nulla poena sine lege).
Rol van het Openbaar Ministerie:
o Voert onderzoek en laat verdachten vervolgen.
o De strafrechtbank beslist over schuld en straf.
Misdrijven en straffen:
o Overtreding: 1-7 dagen cel en/of geldboete (€1-€25 x opdeciemen).
Voorbeeld: openbare dronkenschap.
o Wanbedrijf: 8 dagen - 5 jaar cel en/of geldboete (€26+ x opdeciemen).
Voorbeeld: diefstal, slagen en verwondingen.
o Misdaad: min. 5 jaar of levenslang.
Voorbeeld: moord, doodslag.
Alternatieve en bijkomende straffen:
o Elektronisch toezicht, werkstraf, probatie.
o Rijverbod, verbeurdverklaring, ontzetting uit rechten.
o Mogelijkheid tot straf met uitstel of opschorting onder voorwaarden.
Strafprocesrecht
Principes:
o Onschuldpresumptie en twijfel in voordeel van verdachte.
o Geen dubbele bestraffing.
Rol van de procureur des Konings:
o Leidt opsporing en vervolging.
o Kan seponeren of minnelijke schikking voorstellen.
Onderzoek en proces:
o Opsporingsonderzoek: door politie en procureur.
o Gerechtelijk onderzoek: door onderzoeksrechter (bij zware zaken).
o Raadkamer: beslist over verdere vervolging.
o Rechtbank: oordeelt over schuld en straf.
Uitvoering van de straf:
o Registratie in Centraal Strafregister.
o Strafuitvoeringsrechtbank beslist over elektronisch toezicht en
voorwaardelijke invrijheidstelling.
2.3. Fiscaal recht
Definitie: Regelt hoe de overheid financiële middelen verwerft via belastingen en
heffingen.
Belastingen: Voor algemene financiering van overheidsdiensten.
o Directe belastingen: Periodieke aanslag op personen, afhankelijk van hun
situatie.
Voorbeeld: Personenbelasting.
2
Elias Laurent
, Gerechtelijk recht Vastgoed 2024 – 2025
o Indirecte belastingen: Geheven op materiële feiten of rechtshandelingen.
Voorbeeld: BTW, successierechten.
Retributies: Betaling als tegenprestatie voor specifieke overheidsdiensten.
o Voorbeeld: Huisvuilophaling, riolering.
2.4. Sociaal zekerheidsrecht
Sociaal Recht
Sociale zekerheid:
o Verplichte solidariteit ter bescherming tegen risico’s zoals gezondheid, werk
en basisinkomen.
o Gebaseerd op verzekeringstechniek, maar met verplichte aansluiting.
o Verschillende sociale statuten: ambtenaren, werknemers, zelfstandigen.
o Publiekrechtelijk karakter, samen met arbeidsrecht vormt het het sociaal
recht.
Privaatrecht en Rechtsregels
Privaatrecht: Regelt juridische relaties tussen burgers.
o Voorbeelden: Burgerlijk recht, ondernemingsrecht, arbeidsrecht.
Soorten rechtsregels:
o Openbare orde: Essentieel voor goed functionerend rechtssysteem, geen
afwijking mogelijk.
o Dwingend recht: Van privaat belang, maar niet af te wijken.
o Aanvullend recht: Afwijking mogelijk als partijen dat wensen.
3. De plaats v/h gerechtelijk recht in het juridisch
landschap
Handhaving van rechtsregels:
Burgers moeten rechtsregels volgen in hun relatie met de overheid en onderling.
Niet iedereen volgt deze regels vrijwillig conflicten moeten beslecht worden door
een onafhankelijk overheidsorgaan.
Gerechtelijk recht:
Regelt de organisatie en werking van rechtbanken en de rechterlijke macht.
Bevat procedureregels voor privaatrechtelijke geschillen.
Wordt deels bepaald door nationale, federale en Europese wetgeving.
Hoge Raad voor de Justitie (HRJ):
Staat in voor aanwerving en bevordering van magistraten.
Controleert de werking van het gerecht.
Recht op een eerlijk proces:
Een burger kan een procedure starten om zijn subjectieve rechten te laten erkennen.
De rechter moet onafhankelijk en onpartijdig zijn
Recht op een eerlijke en openbare behandeling en een gemotiveerde uitspraak
Rechtspraak en rechtsleer:
Rechtspraak: Geheel van vonnissen (lagere rechtbanken) en arresten (hogere
rechtbanken).
Hof van Cassatie: Hoog gezaghebbende rechtspraak.
Rechtsleer: Wetenschappelijke publicaties waarin juristen wetgeving en toepassing
bespreken.
3
Elias Laurent
Gerechtelijk recht
Deel 1: Inleidende begrippen
1. Begrippen rechtsstaat en rechtsregels
Rechtsstaat:
Het leven van (rechts-)personen en overheid wordt geordend op basis van wetgeving
en reglementen.
Wetgeving komt tot stand door de wetgevende en uitvoerende macht.
De overheid moet objectieve doelstellingen hebben bij het opstellen van wetten en
reglementen.
Rechtsregels:
Geformuleerd door internationale, federale of regionale gezagsorganen.
Doel: gedrag van (rechts-)personen reguleren binnen een afdwingbaar systeem.
2. Onderscheid tussen publiek recht en privaat recht
Publiek recht: alle rechtsregels die de overheid organiseren + alle regels over de
relatie tussen de overheid en burgers
Privaat recht: alle rechtsregels die de verhouding tussen burgers regelt
2.1. Het grondwettelijk recht en administratief recht
(publiek recht)
Grondwettelijk recht:
“Basisregels” omtrent de organisatie van de Staat (inclusief wie is bevoegd voor wat)
+ basisrechten van burgers
Vb. Arrest van 20 oktober 2022 waarbij de euthanasiewet ongrondwettelijk wordt
verklaard doordat alle geneesheren die op eender welke wijze de wet hebben
geschonden allemaal kunnen vervolgd worden voor gifmoord
Wat doet het grondwettelijk hof?
Administratief recht
Regelt de organisatie en structuur van de uitvoerende macht.
Voorbeeld:
o Decreet betreffende de Omgevingsvergunning dat o.a. bepaalt waarvoor je
een omgevingsvergunningmoet aanvragen en hoe de procedure verloopt.
o Gemeentedecreet dat o.a. bepaalt wat de organen van de gemeente zijn
(gemeenteraad, college van Burgemeester en Schepenen, Burgemeester) en
wat hun bevoegdheden zijn.
Raad van State bestaat uit 2 afdelingen:
o Afdeling wetgeving: geeft advies over ontwerpen van wetten, decreten,...
o Afdeling administratie: overheidsbeslissingen die strijdig zijn met o.a. het
administratief recht, kunnen bij deze afdeling aangevochten worden.
Raad van State: werkdruk te hoog en dus werden nieuwe colleges opgericht.
o Gekendste voorbeelden:
Raad voor Vreemdelingenbetwistingen
Raad voor Vergunningsbetwistingen
1
Elias Laurent
,Gerechtelijk recht Vastgoed 2024 – 2025
2.2. Strafrecht en strafprocesrecht (publiek recht)
Geweldsmonopolie en Strafrecht
Geweldsmonopolie:
o Alleen de overheid mag geweld gebruiken om wetten af te dwingen.
o Burgers mogen het recht niet in eigen handen nemen.
Bescherming tegen willekeur:
o Een burger kan alleen vervolgd en gestraft worden als dit wettelijk bepaald is
(nulla poena sine lege).
Rol van het Openbaar Ministerie:
o Voert onderzoek en laat verdachten vervolgen.
o De strafrechtbank beslist over schuld en straf.
Misdrijven en straffen:
o Overtreding: 1-7 dagen cel en/of geldboete (€1-€25 x opdeciemen).
Voorbeeld: openbare dronkenschap.
o Wanbedrijf: 8 dagen - 5 jaar cel en/of geldboete (€26+ x opdeciemen).
Voorbeeld: diefstal, slagen en verwondingen.
o Misdaad: min. 5 jaar of levenslang.
Voorbeeld: moord, doodslag.
Alternatieve en bijkomende straffen:
o Elektronisch toezicht, werkstraf, probatie.
o Rijverbod, verbeurdverklaring, ontzetting uit rechten.
o Mogelijkheid tot straf met uitstel of opschorting onder voorwaarden.
Strafprocesrecht
Principes:
o Onschuldpresumptie en twijfel in voordeel van verdachte.
o Geen dubbele bestraffing.
Rol van de procureur des Konings:
o Leidt opsporing en vervolging.
o Kan seponeren of minnelijke schikking voorstellen.
Onderzoek en proces:
o Opsporingsonderzoek: door politie en procureur.
o Gerechtelijk onderzoek: door onderzoeksrechter (bij zware zaken).
o Raadkamer: beslist over verdere vervolging.
o Rechtbank: oordeelt over schuld en straf.
Uitvoering van de straf:
o Registratie in Centraal Strafregister.
o Strafuitvoeringsrechtbank beslist over elektronisch toezicht en
voorwaardelijke invrijheidstelling.
2.3. Fiscaal recht
Definitie: Regelt hoe de overheid financiële middelen verwerft via belastingen en
heffingen.
Belastingen: Voor algemene financiering van overheidsdiensten.
o Directe belastingen: Periodieke aanslag op personen, afhankelijk van hun
situatie.
Voorbeeld: Personenbelasting.
2
Elias Laurent
, Gerechtelijk recht Vastgoed 2024 – 2025
o Indirecte belastingen: Geheven op materiële feiten of rechtshandelingen.
Voorbeeld: BTW, successierechten.
Retributies: Betaling als tegenprestatie voor specifieke overheidsdiensten.
o Voorbeeld: Huisvuilophaling, riolering.
2.4. Sociaal zekerheidsrecht
Sociaal Recht
Sociale zekerheid:
o Verplichte solidariteit ter bescherming tegen risico’s zoals gezondheid, werk
en basisinkomen.
o Gebaseerd op verzekeringstechniek, maar met verplichte aansluiting.
o Verschillende sociale statuten: ambtenaren, werknemers, zelfstandigen.
o Publiekrechtelijk karakter, samen met arbeidsrecht vormt het het sociaal
recht.
Privaatrecht en Rechtsregels
Privaatrecht: Regelt juridische relaties tussen burgers.
o Voorbeelden: Burgerlijk recht, ondernemingsrecht, arbeidsrecht.
Soorten rechtsregels:
o Openbare orde: Essentieel voor goed functionerend rechtssysteem, geen
afwijking mogelijk.
o Dwingend recht: Van privaat belang, maar niet af te wijken.
o Aanvullend recht: Afwijking mogelijk als partijen dat wensen.
3. De plaats v/h gerechtelijk recht in het juridisch
landschap
Handhaving van rechtsregels:
Burgers moeten rechtsregels volgen in hun relatie met de overheid en onderling.
Niet iedereen volgt deze regels vrijwillig conflicten moeten beslecht worden door
een onafhankelijk overheidsorgaan.
Gerechtelijk recht:
Regelt de organisatie en werking van rechtbanken en de rechterlijke macht.
Bevat procedureregels voor privaatrechtelijke geschillen.
Wordt deels bepaald door nationale, federale en Europese wetgeving.
Hoge Raad voor de Justitie (HRJ):
Staat in voor aanwerving en bevordering van magistraten.
Controleert de werking van het gerecht.
Recht op een eerlijk proces:
Een burger kan een procedure starten om zijn subjectieve rechten te laten erkennen.
De rechter moet onafhankelijk en onpartijdig zijn
Recht op een eerlijke en openbare behandeling en een gemotiveerde uitspraak
Rechtspraak en rechtsleer:
Rechtspraak: Geheel van vonnissen (lagere rechtbanken) en arresten (hogere
rechtbanken).
Hof van Cassatie: Hoog gezaghebbende rechtspraak.
Rechtsleer: Wetenschappelijke publicaties waarin juristen wetgeving en toepassing
bespreken.
3
Elias Laurent
