ASAENEMENTE 3 SEMESETARA 1 2025
UNIQUE NO.
DUE DATE: 2025
, POTŠIŠO YA 1
1.1 Tema ya Maswafo, Mogolo le Legano mo Kwagatšong ya Medumopolelo ya
Sesotho sa Leboa
Ge re bolela ka maswafo, mogolo le legano mo go kwagatšeng medumopolelo, re
bolela ka tsela yeo re laolago go kgwatha ga modumo ge re bolela.
Maswafo (Aspiration) ke ge modumo o sepedišwa ke moya wa phefo o tšwago
ka ganong. Mohlala o mobotse ke modumo wa /ph/ mo lentšung la phala (go
bolelang phala ya kolobe). O utlwa phefo e tšwa ge o re "phala". Fa o ka re pala,
o ka bona phapano gore pala ga e na moya wa phefo.
Mogolo (Tone) o šoma bjalo ka mmino ge re bolela. Sesotho sa Leboa se
šomiša mogolo go fapanya moelelo wa mantšu. Mohlala, mpša (ngwana wa ntja)
le mpša (bjalwana) a ngwalwa ka tsela e swanago empa mogolo o fapana,
gomme o fetola moelelo.
Legano (Intonation) ke tsela yeo re feto-fetolang molodi ge re bolela, kudu ge re
dira dipotšišo goba re gatelela ntlha. Mohlala, ge o re: O ya kae? molodi o rotoga
mafelelong, eupša ge o re O ya gae, o opela ka godimo mo mafelelong go
gatelela nnete.
Ka kakaretšo, maswafo, mogolo le legano di thuša gore polelo e kwele gabotse ebile e
kwešišege ka botlalo.
1.2 Phapano Gare ga Mongwalo wa Tlwaelo le Mongwalo wa Sefonetiki
Mongwalo wa Tlwaelo ke woo re o dirišago letšatši le letšatši ge re ngwala,
gomme ga o hlalose ka mohlala modumo wo mongwe le wo mongwe o
kwagatšwago. Mohlala, lentšu ntja le ngwalwa bjalo, eupša ka sefofonetiki le ka
ngwalwa /nʧa/ go bontšha tsela yeo le kwagatšwago ka yona.