Hoofdstuk 13 De wereld na 1945
1. Oost en West
Koude oorlog: de permanente oorlogsdreiging tussen 1945 en 1989 tussen het
communistische Oosten onder leiding van de Sovjet-Unie en het kapitalistische Westen
onder leiding van de Verenigde Staten; beide blokken streden wereldwijd om invloed.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden ze nog samen gestreden tegen het fascisme
(Nazi’s). Zodra echter het fascisme verslagen was kwamen de oude tegenstellingen tussen
het totalitaire systeem van de Sovjet-Unie en het kapitalistische systeem van de Verenigde
Staten weer tegenover elkaar te staan.
De term Koude Oorlog geeft aan dat de wereldmachten nooit een rechtstreekse ‘hete oorlog’
hebben gevoerd. Wel was er sprake van oorlogsdreiging en strijd om wereldwijde invloed.
De Koude Oorlog begon met een fase van blokvorming (het ontstaan van groepen landen
met hetzelfde economische en politieke systeem) waar Europa werd verdeeld in ‘blokken’.
Dit proces begon al in 1943, tijdens de Conferentie van Teheran. De landen in Oost-Europa
zouden onder de invloed komen van de Sovjet-Unie (communistisch) en de landen in West-
Europa onder de invloed van de Verenigde Staten (democratisch en kapitalistisch).
Tijdens de conferentie van Jalta, februari 1945, besloten Stalin, Roosevelt en Churchill
Duitsland in vieren te verdelen in een Franse, Engelse, Amerikaanse en Russische zone. De
drie westelijke zones kregen een democratische bestuursvorm terwijl in
de Russische zone het communisme werd ingevoerd. Uiteindelijk viel
Duitsland in twee delen uiteen. De Bondsrepubliek Duitsland (BRD) en
de Duitse Democratische Republiek (DDR).
Deze splitsing gebeurde nadat de westerse geallieerden in 1948 in hun
bezettingszones een nieuwe munt hadden ingevoerd, de Duitse mark.
Stalin reageerde door een blokkade van West Berlijn in te stellen.
Daarop stelden de geallieerden een luchtbrug in: de 2,2 miljoen
inwoners van West-Berlijn werden bijna een jaar lang bevoorraad met
behulp van westerse vliegtuigen.
Het gevolg van de blokkade was wel dat de landen in het Westen nog nauwer gingen
samenwerken. In april 1949 werd de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO)
opgericht waarin de verdragsstaten een militair bondgenootschap sloten.
Toen in 1955 de Bondsrepubliek Duitsland lid werd van de NAVO, besloten de Sovjet-Unie
en de landen van het Oostblok ook tot de oprichting van een militair bondgenootschap, het
Warschaupact.
Vanaf 1949 ontstond een tweede fase in de Koude Oorlog: de wapenwedloop. Deze zou
duren tot 1989. In 1945 hadden de verenigde staten Hiroshima en Nagasaki met
atoombommen vernietigd. Het bezit van kernwapens gaf de VS een onoverwinnelijk gevoel.
Maar al in 1949 bleek dat de Sovjet-Unie ook atoombommen had ontwikkeld. Om een strijd
om de wereldmacht bouwden
Vanaf dat moment werd het aantal kernbommen sterk uitgebreid. Maar de beide
grootmachten zorgden er echter voor dat de kernwapens nooit in één klap konden worden
uitgeschakeld. Die strategie noemen we wederzijdse afschrikking.
Daarnaast werden technologisch nog betere wapens ontwikkeld. Naast de wapenwedloop
ontstond er ook een race rond de exploitatie van de ruimte.
, Tijdens de Cubacrisis in 1962 stonden de twee grootmachten echt tegenover elkaar. De VS
had namelijk ontdekt dat de Sovjet-Unie kernraketten had geïnstalleerd op Cuba. Met deze
rakketten kon elke Amerikaanse stad worden bereikt. President Kennedy stelde een
ultimatum aan de Sovjet-Unie en op het laatste moment trok de Sovjet-Unie de raketten
terug. Gelukkig zijn tijdens de Koude Oorlog nooit kernbommen gebruikt en door de
Cubacrisis kwam er ook meer aandacht voor ontwapening.
De gevolgen van de koude oorlog
1. Binnen Europa ontstond een vrijwel ondoordringbaar ´IJzeren gordijn´ tussen de Oostblok
landen en de Westbloklanden. Vooral via Berlijn kon men nog naar het Westblok komen,
maar de bouw van de Berlijnse muur maakte daar in 1961 een einde aan. Pas in 1989 zou
deze worden afgebroken.
2. Binnen Europa was er sprake van invloedssferen, maar daarbuiten niet. De VS probeerde
door middel van de containmentpolitiek het communisme tegen te houden. Politiek vertaalt
in de Marshalhulp en de oprichting van de NAVO.
Containmentpolitiek: Amerikaanse politiek tijdens de Koude Oorlog die erop was gericht te
voorkomen dat het communisme zich als een olievlek zou verspreiden en waarbij
Amerikaanse steun werd beloofd en verleend aan alle landen die door het communisme
werden bedreigd (staat ook bekend als Trumanleer, zie ook dominotheorie)
3. Regionale conflicten groeiden uit tot strijdtonelen in de Koude Oorlog zoals de strijd in het
Midden Oosten waar in 1948 Israël werd opgericht dat gesteund werd door de VS en
Arabische landen door de Sovjet-Unie. In Afrika bleek dat in Namibië, Ethiopië, Mozambique
en Angola.
4. Belangrijkste confrontaties vonden plaats in Azië. In 1949 ontstond uit de burgeroorlog in
China de Chinese Volksrepubliek onder leiding van Mao Zedong. De VS waren nu bang dat
andere staten ook communistisch zouden worden. Dat noemen we de dominotheorie. Die
angst werd bevestigd toen Noord Korea Zuid-Korea binnenviel in 1950. Troepen van de
Verenigde Naties slaagden er uiteindelijk in de Noord-Koreanen weer terug te drijven op
Noord-Koreaans grondgebied. Nog steeds staat men daar tegenover elkaar.
In de jaren zestig ontwikkelde de strijd zich steeds verder in Vietnam. Maar ook Laos en
Cambodja dreigde in communistische handen te vallen. De VS steunden Zuid Vietnam in
deze oorlog, maar uiteindelijk verloor de VS deze oorlog en in 1975 en werd heel Vietnam
communistisch. Redenen daarvoor waren onder andere:
a) dat de Amerikanen geen antwoord wisten op de guerillatactiek: militaire strijd door kleine,
onverwachte aanvallen met lichte wapens in plaats van grote veldslagen met tanks en
vliegtuigen
b) de aanwezigheid van Amerikaanse tv-stations in Vietnam speelde ook een grote rol omdat
tv-beelden over de oorlog direct in de Amerikaanse huiskamers te zien waren.
c) op het Amerikaanse thuisfront ontstond steeds meer weerzin tegen de oorlog in Vietnam,
vooral toen het aantal gesneuvelden steeds groter werd.
1. Oost en West
Koude oorlog: de permanente oorlogsdreiging tussen 1945 en 1989 tussen het
communistische Oosten onder leiding van de Sovjet-Unie en het kapitalistische Westen
onder leiding van de Verenigde Staten; beide blokken streden wereldwijd om invloed.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden ze nog samen gestreden tegen het fascisme
(Nazi’s). Zodra echter het fascisme verslagen was kwamen de oude tegenstellingen tussen
het totalitaire systeem van de Sovjet-Unie en het kapitalistische systeem van de Verenigde
Staten weer tegenover elkaar te staan.
De term Koude Oorlog geeft aan dat de wereldmachten nooit een rechtstreekse ‘hete oorlog’
hebben gevoerd. Wel was er sprake van oorlogsdreiging en strijd om wereldwijde invloed.
De Koude Oorlog begon met een fase van blokvorming (het ontstaan van groepen landen
met hetzelfde economische en politieke systeem) waar Europa werd verdeeld in ‘blokken’.
Dit proces begon al in 1943, tijdens de Conferentie van Teheran. De landen in Oost-Europa
zouden onder de invloed komen van de Sovjet-Unie (communistisch) en de landen in West-
Europa onder de invloed van de Verenigde Staten (democratisch en kapitalistisch).
Tijdens de conferentie van Jalta, februari 1945, besloten Stalin, Roosevelt en Churchill
Duitsland in vieren te verdelen in een Franse, Engelse, Amerikaanse en Russische zone. De
drie westelijke zones kregen een democratische bestuursvorm terwijl in
de Russische zone het communisme werd ingevoerd. Uiteindelijk viel
Duitsland in twee delen uiteen. De Bondsrepubliek Duitsland (BRD) en
de Duitse Democratische Republiek (DDR).
Deze splitsing gebeurde nadat de westerse geallieerden in 1948 in hun
bezettingszones een nieuwe munt hadden ingevoerd, de Duitse mark.
Stalin reageerde door een blokkade van West Berlijn in te stellen.
Daarop stelden de geallieerden een luchtbrug in: de 2,2 miljoen
inwoners van West-Berlijn werden bijna een jaar lang bevoorraad met
behulp van westerse vliegtuigen.
Het gevolg van de blokkade was wel dat de landen in het Westen nog nauwer gingen
samenwerken. In april 1949 werd de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO)
opgericht waarin de verdragsstaten een militair bondgenootschap sloten.
Toen in 1955 de Bondsrepubliek Duitsland lid werd van de NAVO, besloten de Sovjet-Unie
en de landen van het Oostblok ook tot de oprichting van een militair bondgenootschap, het
Warschaupact.
Vanaf 1949 ontstond een tweede fase in de Koude Oorlog: de wapenwedloop. Deze zou
duren tot 1989. In 1945 hadden de verenigde staten Hiroshima en Nagasaki met
atoombommen vernietigd. Het bezit van kernwapens gaf de VS een onoverwinnelijk gevoel.
Maar al in 1949 bleek dat de Sovjet-Unie ook atoombommen had ontwikkeld. Om een strijd
om de wereldmacht bouwden
Vanaf dat moment werd het aantal kernbommen sterk uitgebreid. Maar de beide
grootmachten zorgden er echter voor dat de kernwapens nooit in één klap konden worden
uitgeschakeld. Die strategie noemen we wederzijdse afschrikking.
Daarnaast werden technologisch nog betere wapens ontwikkeld. Naast de wapenwedloop
ontstond er ook een race rond de exploitatie van de ruimte.
, Tijdens de Cubacrisis in 1962 stonden de twee grootmachten echt tegenover elkaar. De VS
had namelijk ontdekt dat de Sovjet-Unie kernraketten had geïnstalleerd op Cuba. Met deze
rakketten kon elke Amerikaanse stad worden bereikt. President Kennedy stelde een
ultimatum aan de Sovjet-Unie en op het laatste moment trok de Sovjet-Unie de raketten
terug. Gelukkig zijn tijdens de Koude Oorlog nooit kernbommen gebruikt en door de
Cubacrisis kwam er ook meer aandacht voor ontwapening.
De gevolgen van de koude oorlog
1. Binnen Europa ontstond een vrijwel ondoordringbaar ´IJzeren gordijn´ tussen de Oostblok
landen en de Westbloklanden. Vooral via Berlijn kon men nog naar het Westblok komen,
maar de bouw van de Berlijnse muur maakte daar in 1961 een einde aan. Pas in 1989 zou
deze worden afgebroken.
2. Binnen Europa was er sprake van invloedssferen, maar daarbuiten niet. De VS probeerde
door middel van de containmentpolitiek het communisme tegen te houden. Politiek vertaalt
in de Marshalhulp en de oprichting van de NAVO.
Containmentpolitiek: Amerikaanse politiek tijdens de Koude Oorlog die erop was gericht te
voorkomen dat het communisme zich als een olievlek zou verspreiden en waarbij
Amerikaanse steun werd beloofd en verleend aan alle landen die door het communisme
werden bedreigd (staat ook bekend als Trumanleer, zie ook dominotheorie)
3. Regionale conflicten groeiden uit tot strijdtonelen in de Koude Oorlog zoals de strijd in het
Midden Oosten waar in 1948 Israël werd opgericht dat gesteund werd door de VS en
Arabische landen door de Sovjet-Unie. In Afrika bleek dat in Namibië, Ethiopië, Mozambique
en Angola.
4. Belangrijkste confrontaties vonden plaats in Azië. In 1949 ontstond uit de burgeroorlog in
China de Chinese Volksrepubliek onder leiding van Mao Zedong. De VS waren nu bang dat
andere staten ook communistisch zouden worden. Dat noemen we de dominotheorie. Die
angst werd bevestigd toen Noord Korea Zuid-Korea binnenviel in 1950. Troepen van de
Verenigde Naties slaagden er uiteindelijk in de Noord-Koreanen weer terug te drijven op
Noord-Koreaans grondgebied. Nog steeds staat men daar tegenover elkaar.
In de jaren zestig ontwikkelde de strijd zich steeds verder in Vietnam. Maar ook Laos en
Cambodja dreigde in communistische handen te vallen. De VS steunden Zuid Vietnam in
deze oorlog, maar uiteindelijk verloor de VS deze oorlog en in 1975 en werd heel Vietnam
communistisch. Redenen daarvoor waren onder andere:
a) dat de Amerikanen geen antwoord wisten op de guerillatactiek: militaire strijd door kleine,
onverwachte aanvallen met lichte wapens in plaats van grote veldslagen met tanks en
vliegtuigen
b) de aanwezigheid van Amerikaanse tv-stations in Vietnam speelde ook een grote rol omdat
tv-beelden over de oorlog direct in de Amerikaanse huiskamers te zien waren.
c) op het Amerikaanse thuisfront ontstond steeds meer weerzin tegen de oorlog in Vietnam,
vooral toen het aantal gesneuvelden steeds groter werd.
