Hoofdstuk 8 Verlichting en revoluties
De meeste mensen in de 18e eeuw geloofden, in tegenstelling tot Voltaire, dat
kerkelijke rituelen wel effect hadden. Ze geloofden dat God een directe invloed op
hun leven had, dit gaf ze een gevoel van zekerheid.
Voltaire was het daar niet mee eens, want er was geen bewijs dat het werkte. Hij
noemde het geloof dogmatisch: zonder bewijs aangekomen wordt. Hij zocht naar
bewijzen en onderbouwde dat met logische redenen.
Deze nieuwe (kritische) manier van denken werd de Verlichting genoemd.
Sinds de wetenschappelijke revolutie was het vertrouwen in het eigen vertand enorm
gegroeid. Geleerden begrepen de wereld immers steeds beter door logisch na te
denken (rationalisme) en door onderzoek via waarneming (empirisme).
De verlichting: aanduiding van een periode waarin een kritische houding ontstond
tegenover geloof en traditie en een groot vertrouwen in de mogelijkheid van de mens
om de wereld rationeel te doorgronden.
o Opvoeding en scholing -> meer kennis -> verbetering van de samenleving.
o De verlichting was een periode van intensief debat en onderzoek.
Geloof en samenleving
De meeste verlichte denker bleven gelovig maar een enkeling vroeg zich af of het
bestaan van God wel rationeel te bewijzen was.
Mechanisch wereldbeeld God had de wereld, de mens en de
natuurwetenschappen geschapen, maar bemoeide zich na de schepping niet meer
met de wereld, zij bewonderden de natuur waarin alles volgens wetten verliep.
Deïsme: het idee dat het bestaan van God blijkt uit de werking van de natuur.
Het traditionele geloof kam niet alleen door deïsme maar ook door
cultuurrelativisme (het idee dat je een vreemde cultuur niet op grond van je eigen
cultuur moet beoordelen) onder druk te staan.
o “Koningen en de kerk misbruiken religie om het volk onwetend en
gehoorzaam te houden”
o “Religie zorgt voor orde in de samenleving”
Veel denkers dachten na over de perfecte bestuursvorm. Zo ontstonden 3 nieuwe
ideeën.
John Locke
Alle mensen hebben van nature dezelfde rechten. Burgers sluiten een contract met
de regering. Als die faalt mogen ze de regering afzetten.
Jean-Jacques Rousseau
Volkssoevereiniteit: het idee dat de hoogste macht in een staat bij het volk ligt.
, Montesquieu
Scheiding der machten (trias politica): waar de macht is verdeeld over drie, elkaar
controlerende onderdelen. De wetgevende macht, uitvoerende macht en rechtelijke
macht.
2. Vorsten en verlichte ideeën
Koning Frederik maakte van Pruisen een moderne staat.
- Hij gaf religieuze vrijheid, stimuleerde wetenschap, streefde scholing voor iedereen.
- Hij voerde een nationaal wetboek in en moderne bureaucratie: ambtenaren waren
in dienst van de koning, en zagen toe op uitvoering van alle nieuwe regels.
Onder druk van dure oorlogen probeerde alle Europese vorsten hun land efficiënter
te leiden.
Frederiks koningschap is om 2 reden een voorbeeld van het verlicht absolutisme:
- Hij voorde zijn hervormingen door met de bedoeling de samenleving te verbeteren
- Hij baseerde zijn macht niet op religie maar op een rationele redenering
Frederik streefde naar modern en welvarend, maar de sociale verhoudingen in
Pruisen waren nog helemaal feodaal. De adel genoot daar van zijn privileges en zijn
land werd bewerkt door lijfeigenen.
Maar, Frederik schafte de lijfeigenschap niet af want hij moest de adel te vriend
houden.
Frederik was een uitzondering, want de meeste koningen keurden de verlichte
ideeën af. Publieke opinie: een verzameling van meningen als gevolg van
discussies onder de burgers.
Hoe werden de verlichte ideeën verspreid?
- De meeste verlichte denkers schreven boeken, vaak las alleen de rijke adel dat
- De laatste nieuwtjes over politiek en wetenschap werd in tijdschriften gezet
- Koffiehuis, een café waar je koffie kon drinken en kranten of tijdschriften kon lezen
- Er waren verenigingen opgericht om samen onderzoek te doen te lezen en te
discussiëren over de nieuwe ontdekkingen en ideeën.
Oprichting Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen in 1784.
‘Het Nut’ meende dat het economisch verval in de Republiek tegen kon worden
gegaan als het volk zou worden opgevoed tot deugdzame burgers
- Voorstellen om het onderwijs te hervormen, nieuwe schoolboeken
- Oprichting volksbibliotheken
De meeste mensen in de 18e eeuw geloofden, in tegenstelling tot Voltaire, dat
kerkelijke rituelen wel effect hadden. Ze geloofden dat God een directe invloed op
hun leven had, dit gaf ze een gevoel van zekerheid.
Voltaire was het daar niet mee eens, want er was geen bewijs dat het werkte. Hij
noemde het geloof dogmatisch: zonder bewijs aangekomen wordt. Hij zocht naar
bewijzen en onderbouwde dat met logische redenen.
Deze nieuwe (kritische) manier van denken werd de Verlichting genoemd.
Sinds de wetenschappelijke revolutie was het vertrouwen in het eigen vertand enorm
gegroeid. Geleerden begrepen de wereld immers steeds beter door logisch na te
denken (rationalisme) en door onderzoek via waarneming (empirisme).
De verlichting: aanduiding van een periode waarin een kritische houding ontstond
tegenover geloof en traditie en een groot vertrouwen in de mogelijkheid van de mens
om de wereld rationeel te doorgronden.
o Opvoeding en scholing -> meer kennis -> verbetering van de samenleving.
o De verlichting was een periode van intensief debat en onderzoek.
Geloof en samenleving
De meeste verlichte denker bleven gelovig maar een enkeling vroeg zich af of het
bestaan van God wel rationeel te bewijzen was.
Mechanisch wereldbeeld God had de wereld, de mens en de
natuurwetenschappen geschapen, maar bemoeide zich na de schepping niet meer
met de wereld, zij bewonderden de natuur waarin alles volgens wetten verliep.
Deïsme: het idee dat het bestaan van God blijkt uit de werking van de natuur.
Het traditionele geloof kam niet alleen door deïsme maar ook door
cultuurrelativisme (het idee dat je een vreemde cultuur niet op grond van je eigen
cultuur moet beoordelen) onder druk te staan.
o “Koningen en de kerk misbruiken religie om het volk onwetend en
gehoorzaam te houden”
o “Religie zorgt voor orde in de samenleving”
Veel denkers dachten na over de perfecte bestuursvorm. Zo ontstonden 3 nieuwe
ideeën.
John Locke
Alle mensen hebben van nature dezelfde rechten. Burgers sluiten een contract met
de regering. Als die faalt mogen ze de regering afzetten.
Jean-Jacques Rousseau
Volkssoevereiniteit: het idee dat de hoogste macht in een staat bij het volk ligt.
, Montesquieu
Scheiding der machten (trias politica): waar de macht is verdeeld over drie, elkaar
controlerende onderdelen. De wetgevende macht, uitvoerende macht en rechtelijke
macht.
2. Vorsten en verlichte ideeën
Koning Frederik maakte van Pruisen een moderne staat.
- Hij gaf religieuze vrijheid, stimuleerde wetenschap, streefde scholing voor iedereen.
- Hij voerde een nationaal wetboek in en moderne bureaucratie: ambtenaren waren
in dienst van de koning, en zagen toe op uitvoering van alle nieuwe regels.
Onder druk van dure oorlogen probeerde alle Europese vorsten hun land efficiënter
te leiden.
Frederiks koningschap is om 2 reden een voorbeeld van het verlicht absolutisme:
- Hij voorde zijn hervormingen door met de bedoeling de samenleving te verbeteren
- Hij baseerde zijn macht niet op religie maar op een rationele redenering
Frederik streefde naar modern en welvarend, maar de sociale verhoudingen in
Pruisen waren nog helemaal feodaal. De adel genoot daar van zijn privileges en zijn
land werd bewerkt door lijfeigenen.
Maar, Frederik schafte de lijfeigenschap niet af want hij moest de adel te vriend
houden.
Frederik was een uitzondering, want de meeste koningen keurden de verlichte
ideeën af. Publieke opinie: een verzameling van meningen als gevolg van
discussies onder de burgers.
Hoe werden de verlichte ideeën verspreid?
- De meeste verlichte denkers schreven boeken, vaak las alleen de rijke adel dat
- De laatste nieuwtjes over politiek en wetenschap werd in tijdschriften gezet
- Koffiehuis, een café waar je koffie kon drinken en kranten of tijdschriften kon lezen
- Er waren verenigingen opgericht om samen onderzoek te doen te lezen en te
discussiëren over de nieuwe ontdekkingen en ideeën.
Oprichting Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen in 1784.
‘Het Nut’ meende dat het economisch verval in de Republiek tegen kon worden
gegaan als het volk zou worden opgevoed tot deugdzame burgers
- Voorstellen om het onderwijs te hervormen, nieuwe schoolboeken
- Oprichting volksbibliotheken
