Sociaal-medische wetenschappen
Colleges: C1✔, C3✔, C8 (+DC8), DC7 ✔, C10
Werkgroepen: WG1✔, WG3✔, WG5✔, WG10, WG12 (+DC9)✔, WG13✔
Inhoudsopgave
K | C1 | Introductie ziekte en gezondheid ..............................................................................................................2
K | C3 | Ervaren van en omgaan met ziekte ...........................................................................................................3
K | WG1 | Ziekte en gezondheid .............................................................................................................................8
K | WG3 | Patiëntervaring .....................................................................................................................................11
K | WG5 | Sociologische theorieën & Zorggebruik...............................................................................................14
K | C8 | Verdieping Gezondheidsverschillen ........................................................................................................16
K | DC8 | Gezondheidsverschillen ....................................................................................................................16
K | DC7 | Epidemiologie en maten van gezondheid .............................................................................................23
K | WG10 | Gezondheidsmaten en gezondheidsverschillen ................................................................................27
K | WG12 | Gezondheidsgedrag (HAPA-model) ...................................................................................................28
KK | DC9 | Gezondheidsgedrag ........................................................................................................................29
K | C10 | Cultuur en ziekte/gezondheid ...............................................................................................................36
K | WG13 | Cultuur en ziekte/gezondheid ...........................................................................................................38
, K | C1 | Introductie ziekte en gezondheid
Verplichte literatuur
• Hofmann, B. (2016). Disease, illness, and sickness. In M. Solomon, J. R. Simon, & H. Kincaid (Eds.), The Routledge companion
to philosophy of medicine (pp. 16-26, chapter 2). London: Routledge. Download Hofmann, B. (2016). Disease, illness, and
sickness. In M. Solomon, J. R. Simon, & H. Kincaid (Eds.), The Routledge companion to philosophy of medicine (pp. 16-26,
chapter 2). London: Routledge.(focus op p. 16-20)
• Schermer, M. (2013). Wat is ziek, wat is gezond? Over verschillende begrippen van ziekte. In M. Schermer, M. Boenink, & G.
Meynen (Eds.) Komt een filosoof bij de dokter (pp. 115-128, chapter 8). Amsterdam: Boom.Download Schermer, M. (2013).
Wat is ziek, wat is gezond? Over verschillende begrippen van ziekte. In M. Schermer, M. Boenink, & G. Meynen (Eds.) Komt
een filosoof bij de dokter (pp. 115-128, chapter 8). Amsterdam: Boom.
• Huber, M., & Jung, H. P. (2015). Persoonsgerichte zorg is gebaat bij kennis van ziekte én van gezondheid. Bijblijven, 31, 589-
597.Links to an external site.
• Steel, J. van der (2016). Definitie 'gezondheid' aan herziening toe. Medisch Contact, 23, 18-19.Links to an external site.
Leerdoelen
Op genuanceerde wijze betekenis geven aan de begrippen ziekte en gezondheid en het spanningsveld
binnen en tussen beide begrippen beschrijven;
- Volgens het biomedisch model: Gezondheid is de afwezigheid van ziekte en ziekte is de storing
van een normaal functionerend organisme (Dichotoom). Het spanningsveld tussen beide
begrippen is dat Gezondheid niet alleen de afwezigheid van ziekte is en ziekte niet alleen maar
een verstoring is, er hangen ook gedragingen aan vast. Volgens het Biopsychosociaal model
(Nieuw) is ziekte en gezondheid een continuüm. Samenspel van bio(disease), psycho(Illness)
en sociale(sickness) factoren, verschillende aangrijpingspunten voor preventie
Aangeven hoe de betekenis die we aan ziekte en gezondheid toekennen onderhevig is aan tijd en
cultuur;
Toelichten dat de gezondheidstoestand de uitkomst is van een multicausaal proces met diverse
determinanten.
, K | C3 | Ervaren van en omgaan met ziekte
Stress-copingmodel
Stressoren
§ Situaties, gebeurtenissen of prikkels die belastend zijn en een aanpassing vergen
§ Ingrijpende levensgebeurtenissen (critical life events) vs. dagelijkse moeilijkheden (daily
hassles) vs. chronische stressorenà dagelijkse moeilijkheden die steeds terugkeren
§ Kenmerken: hoge intensiteit (sterke prikkels), lange duur, lage voorspelbaarheid, lage
beheersbaarheid (onwetendheid), hoge ambiguïteit (niet weten wat de uitkomst zou zijn),
geen controle hebben
Stressoren en gezondheid/ziekte
§ Ziekte als stressor: ingrijpend levensgebeurtenis of dagelijkse moeilijkheid?
§ Ziekte is beide, het hangt af van de ernst van de ziekte ook heeft het te maken met in
welke fase je van de ziekte je je bevindt à in de loop van de ziekte kan het
bijvoorbeeld overgaan naar dagelijkse moeilijkheid (medicijnen nemen bij een
chronische ziekte)
§ Impact van aantal levensgebeurtenissen en dagelijkse moeilijkheden op de gezondheid?
§ Vroeger: levensgebeurtenissen en dagelijkse moeilijkheden hoe slechter de
gezondheid
§ Maar dagelijkse moeikijkheden hebben meer impact op de gezondheid
, Inschattingen (appraisals)
§ Primaire en secundaire inschatting vinden tegelijkertijd plaats en
worden regelmatig herhaald
§ Stress als beide inschattingen negatief zijn!
Stress en stressreacties
§ Stress: subjectief ervaren onevenwicht tussen interne en/of externe
eisen van een situatie en de mogelijkheden ermee om te gaan
§ Stressreacties
§ Fysiologisch à hoge hartslag, hoge bloeddruk, spierspanning
§ Cognitief à minder geconcentreerd, geheugenproblemen
§ Emotioneel à huilen, angst, prikkelbaar, zenuwachtig, gestrest
§ Gedragsmatig à snel opgefokt, terugtrekken, druk, rusteloos, meer fouten maken
Coping
§ Alle mentale en gedragsmatige inspanningen gericht op het omgaan met/managen van de als
stressvol ervaren interne en/of externe eisen
§ Poging om het evenwicht te herstellen is relevant, niet of het daadwerkelijk lukt
§ Geen automatische (fysieke) reacties, maar vergt inspanning
Coping: Dimensies (Solberg Nes & Segerstrom, 2008)
1. Wat: hanteren van het probleem (probleemgerichte coping) vs. reguleren van de negatieve
emoties (emotiegerichte coping)
2. Hoe: zich richten op het probleem/de emoties (toenaderende coping) vs. vermijden of
negeren van het probleem/de emoties (vermijdende coping)
Colleges: C1✔, C3✔, C8 (+DC8), DC7 ✔, C10
Werkgroepen: WG1✔, WG3✔, WG5✔, WG10, WG12 (+DC9)✔, WG13✔
Inhoudsopgave
K | C1 | Introductie ziekte en gezondheid ..............................................................................................................2
K | C3 | Ervaren van en omgaan met ziekte ...........................................................................................................3
K | WG1 | Ziekte en gezondheid .............................................................................................................................8
K | WG3 | Patiëntervaring .....................................................................................................................................11
K | WG5 | Sociologische theorieën & Zorggebruik...............................................................................................14
K | C8 | Verdieping Gezondheidsverschillen ........................................................................................................16
K | DC8 | Gezondheidsverschillen ....................................................................................................................16
K | DC7 | Epidemiologie en maten van gezondheid .............................................................................................23
K | WG10 | Gezondheidsmaten en gezondheidsverschillen ................................................................................27
K | WG12 | Gezondheidsgedrag (HAPA-model) ...................................................................................................28
KK | DC9 | Gezondheidsgedrag ........................................................................................................................29
K | C10 | Cultuur en ziekte/gezondheid ...............................................................................................................36
K | WG13 | Cultuur en ziekte/gezondheid ...........................................................................................................38
, K | C1 | Introductie ziekte en gezondheid
Verplichte literatuur
• Hofmann, B. (2016). Disease, illness, and sickness. In M. Solomon, J. R. Simon, & H. Kincaid (Eds.), The Routledge companion
to philosophy of medicine (pp. 16-26, chapter 2). London: Routledge. Download Hofmann, B. (2016). Disease, illness, and
sickness. In M. Solomon, J. R. Simon, & H. Kincaid (Eds.), The Routledge companion to philosophy of medicine (pp. 16-26,
chapter 2). London: Routledge.(focus op p. 16-20)
• Schermer, M. (2013). Wat is ziek, wat is gezond? Over verschillende begrippen van ziekte. In M. Schermer, M. Boenink, & G.
Meynen (Eds.) Komt een filosoof bij de dokter (pp. 115-128, chapter 8). Amsterdam: Boom.Download Schermer, M. (2013).
Wat is ziek, wat is gezond? Over verschillende begrippen van ziekte. In M. Schermer, M. Boenink, & G. Meynen (Eds.) Komt
een filosoof bij de dokter (pp. 115-128, chapter 8). Amsterdam: Boom.
• Huber, M., & Jung, H. P. (2015). Persoonsgerichte zorg is gebaat bij kennis van ziekte én van gezondheid. Bijblijven, 31, 589-
597.Links to an external site.
• Steel, J. van der (2016). Definitie 'gezondheid' aan herziening toe. Medisch Contact, 23, 18-19.Links to an external site.
Leerdoelen
Op genuanceerde wijze betekenis geven aan de begrippen ziekte en gezondheid en het spanningsveld
binnen en tussen beide begrippen beschrijven;
- Volgens het biomedisch model: Gezondheid is de afwezigheid van ziekte en ziekte is de storing
van een normaal functionerend organisme (Dichotoom). Het spanningsveld tussen beide
begrippen is dat Gezondheid niet alleen de afwezigheid van ziekte is en ziekte niet alleen maar
een verstoring is, er hangen ook gedragingen aan vast. Volgens het Biopsychosociaal model
(Nieuw) is ziekte en gezondheid een continuüm. Samenspel van bio(disease), psycho(Illness)
en sociale(sickness) factoren, verschillende aangrijpingspunten voor preventie
Aangeven hoe de betekenis die we aan ziekte en gezondheid toekennen onderhevig is aan tijd en
cultuur;
Toelichten dat de gezondheidstoestand de uitkomst is van een multicausaal proces met diverse
determinanten.
, K | C3 | Ervaren van en omgaan met ziekte
Stress-copingmodel
Stressoren
§ Situaties, gebeurtenissen of prikkels die belastend zijn en een aanpassing vergen
§ Ingrijpende levensgebeurtenissen (critical life events) vs. dagelijkse moeilijkheden (daily
hassles) vs. chronische stressorenà dagelijkse moeilijkheden die steeds terugkeren
§ Kenmerken: hoge intensiteit (sterke prikkels), lange duur, lage voorspelbaarheid, lage
beheersbaarheid (onwetendheid), hoge ambiguïteit (niet weten wat de uitkomst zou zijn),
geen controle hebben
Stressoren en gezondheid/ziekte
§ Ziekte als stressor: ingrijpend levensgebeurtenis of dagelijkse moeilijkheid?
§ Ziekte is beide, het hangt af van de ernst van de ziekte ook heeft het te maken met in
welke fase je van de ziekte je je bevindt à in de loop van de ziekte kan het
bijvoorbeeld overgaan naar dagelijkse moeilijkheid (medicijnen nemen bij een
chronische ziekte)
§ Impact van aantal levensgebeurtenissen en dagelijkse moeilijkheden op de gezondheid?
§ Vroeger: levensgebeurtenissen en dagelijkse moeilijkheden hoe slechter de
gezondheid
§ Maar dagelijkse moeikijkheden hebben meer impact op de gezondheid
, Inschattingen (appraisals)
§ Primaire en secundaire inschatting vinden tegelijkertijd plaats en
worden regelmatig herhaald
§ Stress als beide inschattingen negatief zijn!
Stress en stressreacties
§ Stress: subjectief ervaren onevenwicht tussen interne en/of externe
eisen van een situatie en de mogelijkheden ermee om te gaan
§ Stressreacties
§ Fysiologisch à hoge hartslag, hoge bloeddruk, spierspanning
§ Cognitief à minder geconcentreerd, geheugenproblemen
§ Emotioneel à huilen, angst, prikkelbaar, zenuwachtig, gestrest
§ Gedragsmatig à snel opgefokt, terugtrekken, druk, rusteloos, meer fouten maken
Coping
§ Alle mentale en gedragsmatige inspanningen gericht op het omgaan met/managen van de als
stressvol ervaren interne en/of externe eisen
§ Poging om het evenwicht te herstellen is relevant, niet of het daadwerkelijk lukt
§ Geen automatische (fysieke) reacties, maar vergt inspanning
Coping: Dimensies (Solberg Nes & Segerstrom, 2008)
1. Wat: hanteren van het probleem (probleemgerichte coping) vs. reguleren van de negatieve
emoties (emotiegerichte coping)
2. Hoe: zich richten op het probleem/de emoties (toenaderende coping) vs. vermijden of
negeren van het probleem/de emoties (vermijdende coping)
