Samenvatting Praktisch burgerlijk recht

DEEL 1: INLEIDING RECHT
WAT IS RECHT?
Recht speelt belangrijke rol in privé- en beroepsleven van elke mens.
Verschil recht – moraal – godsdienst:
Moraal
=> Geheel van normen die de bedrijvigheid van de individuele mens beheersen en hem
leiden naar geestelijk welzijn.
=> Streeft naar geestelijke vervolmaking van de mens als individu (innerlijke), niet naar
ordening maatschappelijke leven

Godsdienst
=> Beoogt de eeuwige zaligheid van de mens
=> Regels werden geopenbaard door Opperwezen en regelen de relatie tussen de godheid
en de mens.

ONDERSCHEID OBJECTIEF EN SUBJECTIEF RECHT
- Objectief recht = geheel van rechtsregels
- Subjectief recht = bevoegdheid die een rechtssubject in een objectieve regel vindt,
geheel van aanspraken die een persoon tegenover een ander laat gelden en waaruit
voor de ander plichten ontstaan.

Definitie (objectief) recht
- Een geheel van algemeen geldende normatieve regelen
- Opgelegd of ontvangen en bekrachtigd door de staat
- Waarvan de naleving afdwingbaar is
- En die de ordening van het maatschappelijk leven beogen.

1. EEN GEHEEL VAN ALGEMEEN GELDENDE NORMATIEVE REGELS


VERBODS-, GEBODS-, TOELATINGS- EN ORGANIEKE REGELS
Verbod-, gebodsregels = je moet/je mag niet
 Art. 1604 oud BW: de verkoper moet aan de koper een zaak leveren die met de
overeenkomst in overeenstemming is
 Art. 161 oud BW: het huwelijk is verboden tss. alle bloedverwanten in de rechte
opgaande en nederdalende lijn en de aanverwanten in dezelfde lijn
Toelatingsregels = je mag
 Art. 3.50 BW: het eigendomsrecht verleent aan de eigenaar rechtstreeks het recht
om het voorwerp ervan te gebruiken, hiervan het genot te hebben en erover te
beschikken. De eigenaar heeft de volheid van bevoegdheden, behoudens de
beperkingen die door wetten, verordeningen of door de rechten van derden worden
opgelegd
= als je eigenaar bent van een goed, dan bepaal jij alleen wat je met dat goed doet
Organieke regels = regels die iets organiseren
- Het aantal volksvertegenwoordigers en senatoren, de soorten rechtbanken die
worden opgericht…

,AANVULLEND OF DWINGEND RECHT
Belang: weten of de regels moeten worden nageleefd of ervan mag afgeweken worden
Dwingende bepalingen moeten nageleefd worden door elk rechtssubject  sanctie bij niet-
naleving
 Art. 213 oud BW: echtgenoten zijn jegens elkaar tot samenwoning verplicht; zij zijn
elkaar getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd

2 soorten:
- Regels die de openbare orde aanbelangen
 Art. 161 oud BW: het huwelijk is verboden tss. alle bloedverwanten in de rechte
opgaande en nederdalende lijn en de aanverwanten in dezelfde lijn
- Regels die sommige groepen zwakkere personen beschermen (minderjarigen,
onbekwaam verklaarde geesteszieken, onder invloed van dwaling of dwang een
overeenkomst afgesloten hebben, consument…)
 Art 1596 oud BW: Bij een openbare verkoping mogen, op straffe van nietigheid, noch
door henzelf noch door tussenpersonen, kopers worden:
Voogden, wat betreft de goederen van hen over wie zij de voogdij hebben;
Lasthebbers, wat betreft de goederen met de verkoop waarvan zij belast zijn;
Bestuurders, wat betreft de goederen van de gemeenten of van de openbare
instellingen, die aan hun zorg zijn toevertrouwd;
Openbare ambtenaren, wat betreft de goederen van de Staat, waarvan de verkoop
door hun tussenkomst geschiedt.

Regels van aanvullend recht gelden enkel voor de rechtssubjecten indien zij geen andere
regeling getroffen hebben
 Art. 1651 oud BW : indien bij het aangaan van de koop niets daaromtrent bedongen
is, moet de koper betalen op de plaats en op het tijdstip voor de levering bepaald

Onderscheid is belangrijk: schending van een regel van dwingend recht wordt
gesanctioneerd met nietigheid (absolute of relatieve).

ALGEMENE OF INDIVIDUELE NORMEN
Rechtsregels zijn algemeen: zij gelden voor alle rechtssubjecten die zich in dezelfde feitelijke
omstandigheden bevinden.

2. DOOR DE STAAT OPGELEGDE OF ONTVANGEN EN BEKRACHTIGDE NORMEN
- Als meerdere mensen samenleven, heeft men regels nodig om goed te functioneren.
Het recht vormt het normenstelsel van de staat.
- Een staat is een entiteit die beschikt over een bevolking, een grondgebied en een
regering die gezag uitoefent en die bovendien soeverein en onafhankelijk is.
- Recht opgelegd door de staat = rechtsregels uitgevaardigd door de overheid onder
de vorm van wetten in de ruime zin van het woord
- Recht kan ook ontstaan door gewoonte
 Wetboek van de Belgische nationaliteit is een duidelijk normerende wet. In deze wet
wordt bepaald welke personen in aanmerking komen voor het verkrijgen van de
Belgische nationaliteit en welke voorwaarden er nageleefd moeten worden.
- Bij gewoonte zijn 2 elementen vereist:
o Herhaalde gedraging van rechtssubjecten
o Een door de overheid erkende of opgelegde sanctie

,  Art. 4.158 BW bevat de stelling dat een schenking slechts geldig is als er een
notariële akte wordt opgesteld. Nochtans is het zo dat een handgrift kan gebeuren
zonder notariële akte en dat deze handgift algemeen als geldig beschouwd wordt. De
twee noodzakelijke elementen zijn hier aanwezig: een herhaaldelijke gedraging van
rechtssubjecten (van oudsher worden handgiften gedaan) en een door de overheid
erkende sanctie (zij zijn geldig voor de overheid)

- Rechtsregels kunnen soms ook gecreëerd worden door de rechtspraak (doordat de
rechterlijke macht op haar terrein een deel van de openbare macht uitoefent)

3. AFDWINGBARE NORMEN
- Doel van rechtsregels is het afdwingen van een bepaald gedrag bij rechtssubjecten
- Verbod van eigenrichting (algemeen rechtsbeginsel)
- Staat moet sancties voorzien en de nodige structuren organiseren die over de
naleving van het recht oordelen en de sanctie eventueel uitvoeren.
- Onderscheid bestraffende – herstellende beteugeling

4. NORMEN DIE DE ORDENING VAN HET MAATSCHAPPELIJKE LEVEN BEOGEN
- Hoofddoel van het recht = scheppen van orde + verhinderen dat de ‘wet’ van de
sterkste geldt.
- Moet recht rechtvaardig zijn?

INDELINGEN VAN HET RECHT
1. ONDERSCHEID PUBLIEKRECHT EN PRIVAATRECHT
Publiekrecht:
- Objectieve rechtsnormen die het algemeen belang betreffen
- Regelt de inrichting, de organisatie en werking van de staat, zijn onderdelen en
organen, en bepaalt de rechtsbetrekkingen van de staat, zijn onderdelen en organen
tegenover elkaar, de burgers, de andere staten en internationale rechtspersonen

Privaatrecht
- Heeft betrekking op private belangen
- Regelt de rechtsverhoudingen tussen burgers onderling, en tegenover
publiekrechtelijke rechtspersonen indien deze laatste op voet van gelijkheid met de
burgers en dus niet als drager van (een deel van) het staatsgezag aan het
rechtsverkeer deelnemen

Publiekrecht
- Grondwettelijk recht (of constitutioneel recht of staatsrecht)
- Administratief recht (of bestuursrecht)
- Strafrecht
- Fiscaal recht
- Sociaal zekerheidsrecht*

Privaatrecht
- Burgerlijk recht
- Internationaal privaatrecht
- Ondernemings- en economisch recht°
- Vennootschapsrecht°
- Gerechtelijk recht (of burgerlijk procesrecht)°
- Arbeidsrecht*

° Worden soms ook gemengde rechtstakken genoemd