SAMENVATTING
FRAUDE & WITWASSEN
BACHELOR ACCOUNTANCY
COLLEGEJAAR 4
Nyenrode Business Universiteit
2024-2025
Een volledige samenvatting van het vak Fraude & Witwassen gegeven in collegejaar 4 uit de
bachelor accountancy aan Nyenrode Business Universiteit.
In deze samenvatting komen alle aspecten aan bod:
- College aantekeningen
- Samenvatting van de slides
- Samenvatting van de aanvullende literatuur
- Tips & tricks voor het maken van een tentamen
De samenvatting is gerangschikt naar de colleges.
Per college is een samenvatting gemaakt van alle drie bovenstaande aspecten.
De belangrijke begrippen zijn dikgedrukt, de belangrijke artikelen zijn blauw vermeld.
Succes met studeren!
,Inhoudsopgave
College 1......................................................................................................................................................... 3
Verwachtingskloof .............................................................................................................................................. 3
Doel accountantscontrole ................................................................................................................................... 3
Inherente beperkingen........................................................................................................................................ 3
Juridisch kader fraude en witwassen .................................................................................................................. 4
Meldplicht ........................................................................................................................................................... 7
Fraude-escalatieladder ....................................................................................................................................... 7
Vormen van fraude ............................................................................................................................................. 7
Gevolgen fraude ................................................................................................................................................. 7
Evaluatie frauderisico’s....................................................................................................................................... 7
Soorten fraudeonderzoek ................................................................................................................................... 8
Persoonsgericht onderzoek................................................................................................................................. 8
Wetboek van strafrecht ...................................................................................................................................... 8
Cash is a fact, profit an opinion .......................................................................................................................... 8
Creative accounting ............................................................................................................................................ 9
College 2....................................................................................................................................................... 10
Professioneel kritische instelling ....................................................................................................................... 10
NBA-fraudeprotocol .......................................................................................................................................... 10
Forensisch accountant ...................................................................................................................................... 12
Proportionaliteit ............................................................................................................................................... 12
Subsidiariteit ..................................................................................................................................................... 12
Witwassen ........................................................................................................................................................ 12
Indicatoren witwassen ...................................................................................................................................... 12
Voetbalsector.................................................................................................................................................... 12
Kernverplichtingen WWFT ................................................................................................................................ 13
Three lines of defence ....................................................................................................................................... 13
Taak accountant t.a.v. corruptie ...................................................................................................................... 13
Corruptie ........................................................................................................................................................... 13
College 3....................................................................................................................................................... 14
Verordening gedrags- en beroepsregels accountant ........................................................................................ 14
Professionaliteit ................................................................................................................................................ 14
Integriteit .......................................................................................................................................................... 14
Objectiviteit ...................................................................................................................................................... 14
Vakbekwaamheid en zorgvuldigheid ................................................................................................................ 14
Vertrouwelijkheid ............................................................................................................................................. 15
De wettelijke kaders van het strafrecht ............................................................................................................ 15
, Legaliteitsbeginsel ............................................................................................................................................ 15
Misdrijf vs. Overtreding .................................................................................................................................... 15
Het strafbare feit .............................................................................................................................................. 16
Opbouw van de wettelijke strafbepaling .......................................................................................................... 16
Toepasselijkheid van de Nederlandse strafwet ................................................................................................ 16
Rechten en plichten in een strafrechtelijk onderzoek ....................................................................................... 17
Tuchtrecht......................................................................................................................................................... 17
College 4....................................................................................................................................................... 18
White collar crime............................................................................................................................................. 18
Blue collar crime ............................................................................................................................................... 18
Meldingen door de accountants ....................................................................................................................... 18
Belastingontduiking <-> belastingontwijking ................................................................................................... 19
Valsheid in geschrifte ........................................................................................................................................ 19
Btw-carrouselfraude ......................................................................................................................................... 20
College 5....................................................................................................................................................... 22
Fraude ontrafeld - Alan Kabki proefschrift ....................................................................................................... 22
Vertroebelde lijnen – studie Joost van Onna .................................................................................................... 23
Protocol AAFD ................................................................................................................................................... 25
College 6....................................................................................................................................................... 26
Aandachtspunten tentamen ............................................................................................................................. 26
,College 1
Verwachtingskloof
• Verwachtingskloof = verschil tussen hetgeen het maatschappelijk verkeer van een
accountant verwacht en hetgeen een accountant daadwerkelijk levert. De
verwachtingskloof bestaat uit een prestatiekloof en een redelijkheidskloof.
• Prestatiekloof = tekortkomingen in de standaard en tekortschietingen in de prestaties.
De tekortkomingen in de standaarden hebben betrekking op de verantwoordelijkheden
die de accountant heeft o.b.v. wet- en regelgeving. Het tekortschieten in de prestaties
heeft betrekking op de uitgevoerde controlewerkzaamheden van de accountant.
• Redelijkheidskloof = deze heeft betrekking op wat van een controle verwacht kan
worden en wat het maatschappelijk verkeer vindt dat er geleverd dient te worden. Dit
verschil ontstaat bijvoorbeeld door inherente beperkingen van de controle.
De prestatiekloof is dus het gevolg door gebreken en de redelijkheidskloof door onredelijke
verwachtingen van het maatschappelijk verkeer.
Doel accountantscontrole
Het doel van een accountantscontrole is (volgens de NV COS): ‘als basis voor zijn oordeel een
redelijke mate van zekerheid verkrijgen over de vraag of de financiële overzichten als geheel vrij
zijn van een afwijking van materieel belang die het gevolg is van fraude of van fouten’.
Dit wordt verkregen wanneer de accountant voldoende en geschikte controle-informatie heeft
verkregen teneinde het controlerisico terug te brengen tot een aanvaardbaar laag niveau.
Een redelijke mate van zekerheid is echter geen absolute mate van zekerheid omdat er inherente
beperkingen aan een controle verbonden zijn die als gevolg hebben dat het grootste deel van de
controle-informatie op basis waarvan de accountant zijn conclusies trekt en zijn oordeel vormt,
eerder overtuigend is dan dat het sluitend bewijsmateriaal verschaft.
Inherente beperkingen
Het risico dat een afwijking van materieel belang die het gevolg is van fraude niet wordt
gedetecteerd is groter dan het risico dat een afwijking van materieel belang als gevolg van fouten
niet wordt gedetecteerd.
Dit komt omdat fraude gepaard kan gaan met geraffineerde en zorgvuldig opgezette plannen om
de fraude te verhullen, zoals valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te
leggen of het opzettelijk aan de accountant verkeerd voorstellen van zaken.
Dergelijke pogingen om fraude te verhullen kunnen nog moeilijk te detecteren zijn wanneer ze
gepaard gaan met samenspanning.
, Juridisch kader fraude en witwassen
Regelgeving in het kader van fraude en witwassen:
è Artikelen inzake meldplicht kennen voor het tentamen!
1. Meldplicht fraude bij wettelijke controle-opdrachten (art. 26 Wta & 36-38 Bta);
a. Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta)
In deze wet staat dat je als accountant verplicht bent tot geheimhouding van gegevens waarover
hij bij de wettelijke controle de beschikking krijgt. De accountant heeft vanuit art. 26 lid 2 een
meldplicht: de accountant die tijdens het verrichten van een wettelijke controle de beschikking
krijgt over gegevens of inlichtingen die het redelijk vermoeden rechtvaardigen dat sprake is van
fraude van materieel belang ten aanzien van de financiële verantwoording van de controle cliënt,
meldt dit aan een opsporingsambtenaar.
b. Besluit toezicht accountantsorganisaties (Bta)
In de Bta is opgenomen wat onder fraude van materieel belang wordt verstaan: Het opzettelijk
handelen of nalaten waarbij misleiding wordt gebruikt om wederrechtelijk voordeel te behalen (of
beogen) en waarbij de aard of de omvang zodanig is dat beslissingen die in het maatschappelijk
verkeerd worden genomen op grond van de financiële verantwoording van de controleklant
zouden kunnen worden beïnvloed door die misleiding (art. 36 Bta).
Het behalen van wederrechtelijk voordeel is niet vereist om reeds van fraude te spreken,
beogen daarvan is reeds voldoende. Ook wanneer het voordeel niet daadwerkelijk is
behaald, kan er dus sprake zijn van fraude!
Ø Let op, materialiteit kan kwantitatief (omvang) of kwalitatief (aard) zijn.
In het geval van corruptie is kwalitatieve materialiteit een betere richtsnoer dan
kwantitatieve materialiteit.
In de Bta is tevens opgenomen dat een melding bij de opsporingsambtenaar niet in alle gevallen
direct nodig is. Een accountant doorloopt de volgende stappen ingeval hij een redelijk vermoeden
van fraude van materieel belang heeft:
1) Hij deelt het redelijke vermoeden met de klant en op basis daarvan is het aan de klant om
een schriftelijk plan op te stellen waarin zij opnemen:
a. De maatregelen die de klant neemt om de gevolgen van de fraude ongedaan te
maken of om herhaling van de fraude te voorkomen;
b. De termijn waarbinnen de klant de maatregelen heeft uitgevoerd.
2) De accountant geeft binnen 4 weken nadat het plan is opgesteld een oordeel of het plan
toereikend is;
3) De accountant stelt vast dat de klant het plan voldoende heeft uitgevoerd/toegepast.
FRAUDE & WITWASSEN
BACHELOR ACCOUNTANCY
COLLEGEJAAR 4
Nyenrode Business Universiteit
2024-2025
Een volledige samenvatting van het vak Fraude & Witwassen gegeven in collegejaar 4 uit de
bachelor accountancy aan Nyenrode Business Universiteit.
In deze samenvatting komen alle aspecten aan bod:
- College aantekeningen
- Samenvatting van de slides
- Samenvatting van de aanvullende literatuur
- Tips & tricks voor het maken van een tentamen
De samenvatting is gerangschikt naar de colleges.
Per college is een samenvatting gemaakt van alle drie bovenstaande aspecten.
De belangrijke begrippen zijn dikgedrukt, de belangrijke artikelen zijn blauw vermeld.
Succes met studeren!
,Inhoudsopgave
College 1......................................................................................................................................................... 3
Verwachtingskloof .............................................................................................................................................. 3
Doel accountantscontrole ................................................................................................................................... 3
Inherente beperkingen........................................................................................................................................ 3
Juridisch kader fraude en witwassen .................................................................................................................. 4
Meldplicht ........................................................................................................................................................... 7
Fraude-escalatieladder ....................................................................................................................................... 7
Vormen van fraude ............................................................................................................................................. 7
Gevolgen fraude ................................................................................................................................................. 7
Evaluatie frauderisico’s....................................................................................................................................... 7
Soorten fraudeonderzoek ................................................................................................................................... 8
Persoonsgericht onderzoek................................................................................................................................. 8
Wetboek van strafrecht ...................................................................................................................................... 8
Cash is a fact, profit an opinion .......................................................................................................................... 8
Creative accounting ............................................................................................................................................ 9
College 2....................................................................................................................................................... 10
Professioneel kritische instelling ....................................................................................................................... 10
NBA-fraudeprotocol .......................................................................................................................................... 10
Forensisch accountant ...................................................................................................................................... 12
Proportionaliteit ............................................................................................................................................... 12
Subsidiariteit ..................................................................................................................................................... 12
Witwassen ........................................................................................................................................................ 12
Indicatoren witwassen ...................................................................................................................................... 12
Voetbalsector.................................................................................................................................................... 12
Kernverplichtingen WWFT ................................................................................................................................ 13
Three lines of defence ....................................................................................................................................... 13
Taak accountant t.a.v. corruptie ...................................................................................................................... 13
Corruptie ........................................................................................................................................................... 13
College 3....................................................................................................................................................... 14
Verordening gedrags- en beroepsregels accountant ........................................................................................ 14
Professionaliteit ................................................................................................................................................ 14
Integriteit .......................................................................................................................................................... 14
Objectiviteit ...................................................................................................................................................... 14
Vakbekwaamheid en zorgvuldigheid ................................................................................................................ 14
Vertrouwelijkheid ............................................................................................................................................. 15
De wettelijke kaders van het strafrecht ............................................................................................................ 15
, Legaliteitsbeginsel ............................................................................................................................................ 15
Misdrijf vs. Overtreding .................................................................................................................................... 15
Het strafbare feit .............................................................................................................................................. 16
Opbouw van de wettelijke strafbepaling .......................................................................................................... 16
Toepasselijkheid van de Nederlandse strafwet ................................................................................................ 16
Rechten en plichten in een strafrechtelijk onderzoek ....................................................................................... 17
Tuchtrecht......................................................................................................................................................... 17
College 4....................................................................................................................................................... 18
White collar crime............................................................................................................................................. 18
Blue collar crime ............................................................................................................................................... 18
Meldingen door de accountants ....................................................................................................................... 18
Belastingontduiking <-> belastingontwijking ................................................................................................... 19
Valsheid in geschrifte ........................................................................................................................................ 19
Btw-carrouselfraude ......................................................................................................................................... 20
College 5....................................................................................................................................................... 22
Fraude ontrafeld - Alan Kabki proefschrift ....................................................................................................... 22
Vertroebelde lijnen – studie Joost van Onna .................................................................................................... 23
Protocol AAFD ................................................................................................................................................... 25
College 6....................................................................................................................................................... 26
Aandachtspunten tentamen ............................................................................................................................. 26
,College 1
Verwachtingskloof
• Verwachtingskloof = verschil tussen hetgeen het maatschappelijk verkeer van een
accountant verwacht en hetgeen een accountant daadwerkelijk levert. De
verwachtingskloof bestaat uit een prestatiekloof en een redelijkheidskloof.
• Prestatiekloof = tekortkomingen in de standaard en tekortschietingen in de prestaties.
De tekortkomingen in de standaarden hebben betrekking op de verantwoordelijkheden
die de accountant heeft o.b.v. wet- en regelgeving. Het tekortschieten in de prestaties
heeft betrekking op de uitgevoerde controlewerkzaamheden van de accountant.
• Redelijkheidskloof = deze heeft betrekking op wat van een controle verwacht kan
worden en wat het maatschappelijk verkeer vindt dat er geleverd dient te worden. Dit
verschil ontstaat bijvoorbeeld door inherente beperkingen van de controle.
De prestatiekloof is dus het gevolg door gebreken en de redelijkheidskloof door onredelijke
verwachtingen van het maatschappelijk verkeer.
Doel accountantscontrole
Het doel van een accountantscontrole is (volgens de NV COS): ‘als basis voor zijn oordeel een
redelijke mate van zekerheid verkrijgen over de vraag of de financiële overzichten als geheel vrij
zijn van een afwijking van materieel belang die het gevolg is van fraude of van fouten’.
Dit wordt verkregen wanneer de accountant voldoende en geschikte controle-informatie heeft
verkregen teneinde het controlerisico terug te brengen tot een aanvaardbaar laag niveau.
Een redelijke mate van zekerheid is echter geen absolute mate van zekerheid omdat er inherente
beperkingen aan een controle verbonden zijn die als gevolg hebben dat het grootste deel van de
controle-informatie op basis waarvan de accountant zijn conclusies trekt en zijn oordeel vormt,
eerder overtuigend is dan dat het sluitend bewijsmateriaal verschaft.
Inherente beperkingen
Het risico dat een afwijking van materieel belang die het gevolg is van fraude niet wordt
gedetecteerd is groter dan het risico dat een afwijking van materieel belang als gevolg van fouten
niet wordt gedetecteerd.
Dit komt omdat fraude gepaard kan gaan met geraffineerde en zorgvuldig opgezette plannen om
de fraude te verhullen, zoals valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te
leggen of het opzettelijk aan de accountant verkeerd voorstellen van zaken.
Dergelijke pogingen om fraude te verhullen kunnen nog moeilijk te detecteren zijn wanneer ze
gepaard gaan met samenspanning.
, Juridisch kader fraude en witwassen
Regelgeving in het kader van fraude en witwassen:
è Artikelen inzake meldplicht kennen voor het tentamen!
1. Meldplicht fraude bij wettelijke controle-opdrachten (art. 26 Wta & 36-38 Bta);
a. Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta)
In deze wet staat dat je als accountant verplicht bent tot geheimhouding van gegevens waarover
hij bij de wettelijke controle de beschikking krijgt. De accountant heeft vanuit art. 26 lid 2 een
meldplicht: de accountant die tijdens het verrichten van een wettelijke controle de beschikking
krijgt over gegevens of inlichtingen die het redelijk vermoeden rechtvaardigen dat sprake is van
fraude van materieel belang ten aanzien van de financiële verantwoording van de controle cliënt,
meldt dit aan een opsporingsambtenaar.
b. Besluit toezicht accountantsorganisaties (Bta)
In de Bta is opgenomen wat onder fraude van materieel belang wordt verstaan: Het opzettelijk
handelen of nalaten waarbij misleiding wordt gebruikt om wederrechtelijk voordeel te behalen (of
beogen) en waarbij de aard of de omvang zodanig is dat beslissingen die in het maatschappelijk
verkeerd worden genomen op grond van de financiële verantwoording van de controleklant
zouden kunnen worden beïnvloed door die misleiding (art. 36 Bta).
Het behalen van wederrechtelijk voordeel is niet vereist om reeds van fraude te spreken,
beogen daarvan is reeds voldoende. Ook wanneer het voordeel niet daadwerkelijk is
behaald, kan er dus sprake zijn van fraude!
Ø Let op, materialiteit kan kwantitatief (omvang) of kwalitatief (aard) zijn.
In het geval van corruptie is kwalitatieve materialiteit een betere richtsnoer dan
kwantitatieve materialiteit.
In de Bta is tevens opgenomen dat een melding bij de opsporingsambtenaar niet in alle gevallen
direct nodig is. Een accountant doorloopt de volgende stappen ingeval hij een redelijk vermoeden
van fraude van materieel belang heeft:
1) Hij deelt het redelijke vermoeden met de klant en op basis daarvan is het aan de klant om
een schriftelijk plan op te stellen waarin zij opnemen:
a. De maatregelen die de klant neemt om de gevolgen van de fraude ongedaan te
maken of om herhaling van de fraude te voorkomen;
b. De termijn waarbinnen de klant de maatregelen heeft uitgevoerd.
2) De accountant geeft binnen 4 weken nadat het plan is opgesteld een oordeel of het plan
toereikend is;
3) De accountant stelt vast dat de klant het plan voldoende heeft uitgevoerd/toegepast.
