Wetenschapsfilosofie voor geesteswetenschappen
H5 – de geboorte van de moderne geesteswetenschappen
Foucault
Breuken in de geschiedenis. Historische ontwikkeling van kennis, 19 e-
eeuwse vraagstukken omtrent economie, biologie en taalkunde.
2 breuken:
1. Van renaissance naar klassieke tijd (1300-1650)
2. Van klassieke tijd tot moderne tijd (1800-2020)
Theorie: deze breuken doen zich voor als mutaties in de dieptestructuur
van kennis.
Dieptestructuur= epistémè verwijst naar wat kennis en wetenschap in
een bepaald tijdvak kunnen inhouden.
Verwant met Kuhn: wetenschappelijke revolutie. Met Kuhn zouden we
Foucault stelling kunnen formuleren als de bewering dat wanneer zich een
nieuw epistémè vestigt, onderzoekers in een nieuwe wereld gaan werken.
Hierin ontstaat een nieuwe orde van dingen.
De mens is een tamelijk recente uitvinding die met het aantreden van de
nieuwe episteme rond 1800 mogelijk wordt.
Verschillen Kuhn en Foucault:
1. Paradigmaverandering bij Kuhn voltrekt zich binnen 1 discipline of
valgebied, Foucault doet interdisciplinair, vergelijkend onderzoek
2. Foucault onderscheidt een aantal Epistemische breuken, Kuhn heeft
een grotere tijdschaal.
Episteme klassieke tijd (taal) vs episteme renaissance tijd (tekens)
1. Het teken verplaatst zich van de wereld naar de menselijke geest
2. De functie van tekens verandert: dienen om een plaatst te geven
door ze te onderscheiden
3. De ordening van tekens correspondeert in een taal met de
taxonomie van dingen in de wereld.
Foucault onderscheid in de klassieke wetenschap 3 verschillende
stromingen:
1
, 1. Filosofie op voorwaarden waaraan het subject moet voldoen om
kennis mogelijk te maken
2. Filosofie op voorwaarden waaraan het object moet voldoen om
onderwerp van representerende kennis te kunnen worden (biologen
die gaan bestuderen wat ‘’leven’’ nou eigenlijk is)
3. Positivisme: een stroming die speculatie wil vermijden en daarom de feiten als
enige bron van kennis aanvaardt. Positivisme lijkt een terugval in te houden naar
de episteme van de klassieke tijd: maar Foucault wijst erop dat de situatie nu is
veranderd, positivisme is nu niet langer een vanzelfsprekendheid maar een
strijdbare en controversiële stellingname.
Kant / Kantiaanse theorie
Epistemologische onderscheid tussen mens en wereld of natuur
formuleren in de termen subject en object. Het subject consitueert en
structureert de ervaring van het object door middel van begrippen en
aanschowuingsvormen (zintuigen)
Ook het object ‘’de mens’’ wordt geconstitueerd door het menselijke
subject.
4 vragen die de filosofie vormgeven:
1. Wat kan ik uberhaupt kennen?
2. Wat moet ik doe? (ethiek)
3. Wat mag ik hopen (theologisch)
4. Wat is de mens? Als er geen begrip van de mens is, bestaat de mens
dan wel.
Kant denkt niet in termen van proces of ontwikkeling
Kritiek op Kant: Hoe kan zo’n gebrekkig schepsel als de mens, dan als bron
van zekerheid en objectieve kennis gelden.
Volgens Kant: her reabscebdebrake subject als bron van kennis en
zekerheid is universeel en tijdloos, dus niet gebonden aan een specifiek
tijdperk of aan een cultuur. = universalisme.
2
H5 – de geboorte van de moderne geesteswetenschappen
Foucault
Breuken in de geschiedenis. Historische ontwikkeling van kennis, 19 e-
eeuwse vraagstukken omtrent economie, biologie en taalkunde.
2 breuken:
1. Van renaissance naar klassieke tijd (1300-1650)
2. Van klassieke tijd tot moderne tijd (1800-2020)
Theorie: deze breuken doen zich voor als mutaties in de dieptestructuur
van kennis.
Dieptestructuur= epistémè verwijst naar wat kennis en wetenschap in
een bepaald tijdvak kunnen inhouden.
Verwant met Kuhn: wetenschappelijke revolutie. Met Kuhn zouden we
Foucault stelling kunnen formuleren als de bewering dat wanneer zich een
nieuw epistémè vestigt, onderzoekers in een nieuwe wereld gaan werken.
Hierin ontstaat een nieuwe orde van dingen.
De mens is een tamelijk recente uitvinding die met het aantreden van de
nieuwe episteme rond 1800 mogelijk wordt.
Verschillen Kuhn en Foucault:
1. Paradigmaverandering bij Kuhn voltrekt zich binnen 1 discipline of
valgebied, Foucault doet interdisciplinair, vergelijkend onderzoek
2. Foucault onderscheidt een aantal Epistemische breuken, Kuhn heeft
een grotere tijdschaal.
Episteme klassieke tijd (taal) vs episteme renaissance tijd (tekens)
1. Het teken verplaatst zich van de wereld naar de menselijke geest
2. De functie van tekens verandert: dienen om een plaatst te geven
door ze te onderscheiden
3. De ordening van tekens correspondeert in een taal met de
taxonomie van dingen in de wereld.
Foucault onderscheid in de klassieke wetenschap 3 verschillende
stromingen:
1
, 1. Filosofie op voorwaarden waaraan het subject moet voldoen om
kennis mogelijk te maken
2. Filosofie op voorwaarden waaraan het object moet voldoen om
onderwerp van representerende kennis te kunnen worden (biologen
die gaan bestuderen wat ‘’leven’’ nou eigenlijk is)
3. Positivisme: een stroming die speculatie wil vermijden en daarom de feiten als
enige bron van kennis aanvaardt. Positivisme lijkt een terugval in te houden naar
de episteme van de klassieke tijd: maar Foucault wijst erop dat de situatie nu is
veranderd, positivisme is nu niet langer een vanzelfsprekendheid maar een
strijdbare en controversiële stellingname.
Kant / Kantiaanse theorie
Epistemologische onderscheid tussen mens en wereld of natuur
formuleren in de termen subject en object. Het subject consitueert en
structureert de ervaring van het object door middel van begrippen en
aanschowuingsvormen (zintuigen)
Ook het object ‘’de mens’’ wordt geconstitueerd door het menselijke
subject.
4 vragen die de filosofie vormgeven:
1. Wat kan ik uberhaupt kennen?
2. Wat moet ik doe? (ethiek)
3. Wat mag ik hopen (theologisch)
4. Wat is de mens? Als er geen begrip van de mens is, bestaat de mens
dan wel.
Kant denkt niet in termen van proces of ontwikkeling
Kritiek op Kant: Hoe kan zo’n gebrekkig schepsel als de mens, dan als bron
van zekerheid en objectieve kennis gelden.
Volgens Kant: her reabscebdebrake subject als bron van kennis en
zekerheid is universeel en tijdloos, dus niet gebonden aan een specifiek
tijdperk of aan een cultuur. = universalisme.
2
