College 1 – Taal en Taalfamilie
Er worden wereldwijd zo’n 6000 talen gesproken. In totaal hebben er zo’n 20.000 talen
bestaan. De telling kan variëren op gebied van onder andere politiek, taalkunde en of een
taal al dood is of niet.
Een taal die bestaan heeft voordat er een bekende taal bestond, noemen we een prototaal.
Deze taal is niet bekend en is dus gereconstrueerd. Uit een prototaal ontstaan taalfamilies.
Dit zijn talen die taalkundige verwantschap (grammatica, klanken en constructies) vertonen.
Het afstammelingsoverzicht is weer te geven in een taalstamboom:
(Proto) Indo-Europees / Indo-Germaans
Slavisch Germaans Romaans
Russisch Noord Oost(uitgest.) West Frans Italiaans
Noors Zweeds Deens IJslands Fries Nederlands
De oudst overgeleverde Germaanse taal is het Gotisch. Dit is dus een belangrijke taal voor de
studie van alle Germaanse talen.
Klankwetten zijn vaste regels die relaties tussen talen laten zien. De Germaanse talen hebben
zich afgescheiden van de Indo-Europese talen d.m.v. de Germaanse klankverschuiving:
P>F B>P
T > Th D>T
K > Ch G>K
Binnen het Germaans is de Noordzeegermaanse klankverschuiving opgetreden. We rekenen
het Engels en het Fries tot het Noordzeegermaans/Ingweoons. Deze talen vertonen
bijvoorbeeld een ts- aan het begin van een woord i.p.v. een k- (tsjerke, church / kerk, Kirche).
College 2 – Taal en taalvariatie
700-1200 Oudnederlands Geen doorlopende schriftelijke overlevering (toen
veel mondelinge overdracht, het Nederlands
bestond dus misschien al eerder als gesproken taal)
Lex Salica: oudste Nederlands (glossen bij Latijnse
wettekst 509-769)
Utrechtse doopbelofte (790)
Hebban olla uogala (1095)
Klinkerkleuring
Naamvallen
Ethymologie is de studie van de geschiedenis van
woorden
1130 Tekst gevonden met zowel klinkerkleuring als
klinkerreductie > klankverschuiving
, 1200-1500 Middelnederlands Veel literatuur: Van den vos Reynaerde, Beatrijs en
Walewijn
Klinkerreductie > gevolg was veel regionale
verschillen; geen eenheidstaal
Dubbele ontkenningen
Naamvallen
16e/17e Vroegnieuwnederlands Naamvallen slijten af > er komt een vaste
eeuw woordvolgorde en er worden meer voorzetsels
gebruikt.
Eenledige ontkenning
Standaardtaal ontstaat
Rederijkers > amateurdichters en
voordrachtkunstenaars die zich in de late
middeleeuwen organiseerden in verenigingen. Zij
bouwden bewust aan het Nederlands (zo is hen/hun
bedacht om de naamvallen te herstellen, een taal
met naamvallen werd namelijk als superieur gezien)
Muidenkring > groep letterkundigen en historici die
in de jaren 1616-1645 samenkwamen op slot
Muiden voor literaire activiteiten
Statenbijbel > eerste Nederlandstalige bijbel uit
1637. Er is gekozen voor het gebruik van het
Standaardnederlands (ABN/AN), omdat dit
bovenregionaal functioneert. Een standaardtaal is
de voorkeursvorm tussen taalvarianten.
De boekdrukkunst (1450) droeg bij aan de
verspreiding van het Nederlands. Belangrijk werd nu
om de regionale verschillen op te lossen. In het
gewest Holland waren veel inwoners, onder wie ook
veel elite. Het Hollands van de elite werd verspreid:
de Hollandse expansie (taalkundige Kloeke). Er was
nu sprake van diftongering: huus/hoes > huis.
De standaardisering van het Nederlands begon in de
17e eeuw, die van het Fries in de 19e eeuw.
Standaardiseringsproces volgens Einar Haugen:
- Dialectselectie: welke vormen worden de norm?
- Codificatie: papieren norm vastleggen
- Acceptatie: onderwijs, overheid, media etc.
- Elaboratie: uitbreiden, zoals met nieuwe termen
Voorwaarden voor standaardisering:
- Verscheidenheid: anders geen behoefte aan
standaardisering
- Conceptualisering: maatschappelijk/taalkundig
Er worden wereldwijd zo’n 6000 talen gesproken. In totaal hebben er zo’n 20.000 talen
bestaan. De telling kan variëren op gebied van onder andere politiek, taalkunde en of een
taal al dood is of niet.
Een taal die bestaan heeft voordat er een bekende taal bestond, noemen we een prototaal.
Deze taal is niet bekend en is dus gereconstrueerd. Uit een prototaal ontstaan taalfamilies.
Dit zijn talen die taalkundige verwantschap (grammatica, klanken en constructies) vertonen.
Het afstammelingsoverzicht is weer te geven in een taalstamboom:
(Proto) Indo-Europees / Indo-Germaans
Slavisch Germaans Romaans
Russisch Noord Oost(uitgest.) West Frans Italiaans
Noors Zweeds Deens IJslands Fries Nederlands
De oudst overgeleverde Germaanse taal is het Gotisch. Dit is dus een belangrijke taal voor de
studie van alle Germaanse talen.
Klankwetten zijn vaste regels die relaties tussen talen laten zien. De Germaanse talen hebben
zich afgescheiden van de Indo-Europese talen d.m.v. de Germaanse klankverschuiving:
P>F B>P
T > Th D>T
K > Ch G>K
Binnen het Germaans is de Noordzeegermaanse klankverschuiving opgetreden. We rekenen
het Engels en het Fries tot het Noordzeegermaans/Ingweoons. Deze talen vertonen
bijvoorbeeld een ts- aan het begin van een woord i.p.v. een k- (tsjerke, church / kerk, Kirche).
College 2 – Taal en taalvariatie
700-1200 Oudnederlands Geen doorlopende schriftelijke overlevering (toen
veel mondelinge overdracht, het Nederlands
bestond dus misschien al eerder als gesproken taal)
Lex Salica: oudste Nederlands (glossen bij Latijnse
wettekst 509-769)
Utrechtse doopbelofte (790)
Hebban olla uogala (1095)
Klinkerkleuring
Naamvallen
Ethymologie is de studie van de geschiedenis van
woorden
1130 Tekst gevonden met zowel klinkerkleuring als
klinkerreductie > klankverschuiving
, 1200-1500 Middelnederlands Veel literatuur: Van den vos Reynaerde, Beatrijs en
Walewijn
Klinkerreductie > gevolg was veel regionale
verschillen; geen eenheidstaal
Dubbele ontkenningen
Naamvallen
16e/17e Vroegnieuwnederlands Naamvallen slijten af > er komt een vaste
eeuw woordvolgorde en er worden meer voorzetsels
gebruikt.
Eenledige ontkenning
Standaardtaal ontstaat
Rederijkers > amateurdichters en
voordrachtkunstenaars die zich in de late
middeleeuwen organiseerden in verenigingen. Zij
bouwden bewust aan het Nederlands (zo is hen/hun
bedacht om de naamvallen te herstellen, een taal
met naamvallen werd namelijk als superieur gezien)
Muidenkring > groep letterkundigen en historici die
in de jaren 1616-1645 samenkwamen op slot
Muiden voor literaire activiteiten
Statenbijbel > eerste Nederlandstalige bijbel uit
1637. Er is gekozen voor het gebruik van het
Standaardnederlands (ABN/AN), omdat dit
bovenregionaal functioneert. Een standaardtaal is
de voorkeursvorm tussen taalvarianten.
De boekdrukkunst (1450) droeg bij aan de
verspreiding van het Nederlands. Belangrijk werd nu
om de regionale verschillen op te lossen. In het
gewest Holland waren veel inwoners, onder wie ook
veel elite. Het Hollands van de elite werd verspreid:
de Hollandse expansie (taalkundige Kloeke). Er was
nu sprake van diftongering: huus/hoes > huis.
De standaardisering van het Nederlands begon in de
17e eeuw, die van het Fries in de 19e eeuw.
Standaardiseringsproces volgens Einar Haugen:
- Dialectselectie: welke vormen worden de norm?
- Codificatie: papieren norm vastleggen
- Acceptatie: onderwijs, overheid, media etc.
- Elaboratie: uitbreiden, zoals met nieuwe termen
Voorwaarden voor standaardisering:
- Verscheidenheid: anders geen behoefte aan
standaardisering
- Conceptualisering: maatschappelijk/taalkundig
