INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT
HOORCOLLEGES
UITGEBREIDE SAMENVATTING
Robin van Kuilenburg
,Inhoudsopgave
Week 1.......................................................................................................................................................... 1
Hoorcollege 1a: inleiding internationaal privaatrecht.........................................................................................1
Hoorcollege 1b: structuur verwijzingsregels, voorvragen, retorsie en näherberechtigung.................................5
Week 2........................................................................................................................................................ 10
Hoorcollege 2a: structuur conflictregels, excepties en toepassingsgebied verdragen en verordeningen.........11
Hoorcollege 2b: Onrechtmatige daad: bevoegdheid Nederlandse rechter & toepasselijk recht.......................17
Week 3........................................................................................................................................................ 20
Hoorcollege 3a: bevoegdheid van de Nederlandse rechter...............................................................................21
Hoorcollege 3b: Onrechtmatige daad & overeenkomsten.................................................................................25
Week 4........................................................................................................................................................ 30
Hoorcollege 4a: (consumenten)overeenkomsten...............................................................................................30
Hoorcollege 4b: verbintenissen uit overeenkomst, Rome I verordening............................................................34
Week 5........................................................................................................................................................ 39
Hoorcollege 5a: huwelijk, echtscheiding en geregistreerd partnerschap..........................................................39
Hoorcollege 5b: echtscheiding & huwelijksvermogensrecht..............................................................................42
Week 6........................................................................................................................................................ 46
Hoorcollege 6a: Huwelijksvermogensrecht & alimentatie.................................................................................46
Hoorcollege 6b: alimentatie, kinderbescherming & ouderlijke verantwoordelijkheid.......................................51
Week 7........................................................................................................................................................ 56
Hoorcollege 7a: ouderlijke verantwoordelijkheid II & erfrecht..........................................................................56
Hoorcollege 7b: vervolg erfrecht, erkenning en tenuitvoerlegging...................................................................61
Week 1
Hoorcollege 1a: inleiding internationaal privaatrecht
Inleiding
1
,Internationaal privaatrecht ziet niet op het geven van materieelrechtelijke oplossingen. Gaat
om verwijzingsrecht: welk recht is van toepassing bij een internationaal conflict.
Voorbeelden:
Nederlandse man en Nederlandse vrouw woning in Nederland, gaan trouwen. Wat gebeurt
er met het huwelijksvermogen? -> gemeenschap van goederen, naar Nederlands recht.
Geen internationaal conflict, gaat geen grenzen over.
Wat als ze naar Duitsland verhuizen?
Wat als de vrouw Argentijns is?
Wat gebeurt er dan met het huwelijksvermogensrecht, welk recht is hier nu op van
toepassing?
Op dit soort vragen geeft het internationaal privaatrecht antwoorden.
Martien Meiland verkoopt zijn woning in de Achterhoek aan een in Nederland wonende
Nederlander. -> Nederlands recht van toepassing.
Martien heeft ook een kasteel in Frankrijk, verkoopt deze aan een in Nederland woonachtige
Nederland. Welk recht is er van toepassing? Recht van ligging van de roerende zaak, recht
van de nationaliteit van partijen?
Rechtbank Maastricht 18 januari 2006, X (NL) tegen SnowWorld ski b.v., gevestigd te
Landgraaf. Bedrijfsuitje waarbij een vrouw valt, haar ski’s niet uitgaan en ze haar benen
breekt. -> Nederlands recht van toepassing, geen internationaal geval.
Ski-ongeval in Zwitserland, Nederlander loopt daar letselschade op. Welk recht dan van
toepassing? Toepassing art. 15 EVEX II/Verdrag van Lugano II. Is het een
consumentenovereenkomst of niet? Allemaal vragen van IPR.
Crypto levert ook IPR vragen op, welk recht is van toepassing als bijvoorbeeld het
handelsplatform of de tussenpersoon failliet gaat?
Consumentenbond en Stichting Take Back Your Privacy: klagen tiktok (gevestigd in Ierland)
aan voor privacy schending in Nederland. Nederlandse rechter bevoegd verklaard. (Art. 79 lid
2 AVG bepaald dat de rechter van het land waar de betrokkene woont waarvan de gegevens
worden verwerkt, bevoegd is.)
Nog een vraag van IPR:
Kan een buitenlands vonnis in Nederland ten uitvoer worden gelegd?
Wat is internationaal privaatrecht?
Drie hoofdonderdelen Nederlands Internationaal privaatrecht:
I. Is de Nederlandse rechter bevoegd? (Bevoegdheidsrecht)
II. Welk recht moet worden toegepast? (Conflictenrecht)
III. Kan een buitenlands vonnis in Nederland ten uitvoer worden gelegd? (Erkennings- en
tenuitvoerleggingsrecht)
2
,Internationaal privaatrecht is nationaal recht. Ieder land heeft zijn eigen regels. Er zijn wel
richtlijnen en verordeningen met IPR-regels.
Rechtsposities zijn afhankelijk van plaats en tijd. Een huwelijk in Thailand afgesloten is daar
geldig, maar dat hoeft hier niet het geval te zijn. Kan leiden tot hinkende
rechtsverhoudingen. (In Nederland wel het geval, huwelijk dat geldig afgesloten is in een
ander land, hier ook geldig i.b. -> boek 10 BW)
IPR kan ook een handig instrument zijn: soms makkelijker een executoriale titel te verkrijgen
in een ander land, betere weg om vordering te voldoen indien dit vonnis ook in het eigen
land kan worden geëxecuteerd.
In dit vak gaat het uitsluitend over Nederlands internationaal privaatrecht.
Bestaansvoorwaarden conflictenrecht:
Rechtsverscheidenheid -> moet gaan om een internationaal conflict met verschillende
soorten regels. Anders maakt het niet uit welk recht toegepast wordt.
Grensoverschrijdend rechtsverkeer -> als de grens niet wordt gepasseerd, per
definitie nationaal recht van toepassing.
Wat valt er niet onder internationaal privaatrecht:
Interregionaal privaatrecht -> recht voor verschillende regionale overheden, zoals het
Koninkrijk der Nederlanden bestaande uit vier verschillende landen.
Volkenrecht
Vreemdelingenrecht (in Nederland niet, sommige andere landen wel tot IPR)
Intergentiel privaatrecht -> verschillend recht voor verschillende bevolkingsrechten
binnen een land. (India heeft kasten met verschillend recht bijv.)
Intertemporeel privaatrecht -> wanneer een nieuwe wet conflicteert met een oude.
Rechtsvergelijking
Eenvormig privaatrecht -> geen rechtsverscheidenheid
Europees recht speelt wel een belangrijke rol in het IPR. Geeft regels van bevoegdheid,
toepasselijk recht en erkenning en tenuitvoerlegging in richtlijnen en verordeningen.
Nederland niet lid van alle verdragen. Echtscheidingsrecht niet: Nederland was bang dat
bijvoorbeeld Zweeds recht dan toegepast zou moeten worden. Moet dan een jaar wachten
voordat een echtscheiding geëffectueerd kan worden.
Bronnen van IPR
Eu verordeningen
Verdragen
Boek 10 BW
Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering
Rangorde en afbakening bronnen
Steeds een stap lager: kijken wat het toepassingsgebied is.
Bevoegdheid:
I. Verordeningen
II. Verdragen
3
, III. Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Vangnet, art. 1-14)
Toepasselijk recht (Conflictenrecht):
I. Verordeningen
II. Verdragen
III. Boek 10 BW
Erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse vonnissen
I. Verordeningen
II. Verdragen
III. Wetboek van Burgerlijke rechtsvordering (Art. 431)
Geschiedenis van het conflictenrecht
In de geschiedenis van het IPR stonden steeds twee vragen centraal:
Waarom zou buitenlands recht toegepast moeten worden? (Grondslag-vraag)
Als dit het geval is, hoe moet dit toegepast worden? (Methode-vraag)
In eerste instantie weinig internationaal rechtsverkeer. Bij het groeien van het rijk van de
Romeinen kwamen internationale rechtsconflicten omhoog.
Grieken: praktisch, buitenlanders geen rechten in Griekenland. Zagen buitenlanders als
‘barbaren’. Geen theorie voor het IPR.
Romeinen: Bij het inlijven van nieuw gebied werd gewoon Romeins recht toegepast. Later Ius
gentium ontstaan dat voor alle volkeren gold, maar ook weer afgeschaft.
Germanen/Longobarden: volkerenrecht per stam. Territorialiteitsbeginsel, territorium
bepaalde soort recht.
Middeleeuwen:
Noord- Italië: Veel internationaal handelsverkeer in dit gebied. Hier werd naar de materiële
oplossing gekeken -> recht dat beste oplossing gaf moest toegepast worden.
Leer van de statutisten kwam op:
Twee vragen centraal bij deze statutisten:
Kunnen eigen wetten worden toegepast op vreemdelingen?
Gelden eigen wetten ook buiten het grondgebied van de stadstaat?
Weinig aandacht naar de vraag waarom buitenlands recht wel/niet toegepast zou moeten
worden, alleen gekeken naar de methode.
Uitgangspunt: interne rechtsregel. Bepaalden het ruimtelijke toepassingsgebied van de
nationale regels, en of deze dus buiten de stadstaat gebruikt konden worden. Regels werden
daarvoor in klassen ingedeeld, waarvoor het ruimtelijke toepassingsgebied werd bepaald.
Franse statutisten ook drie klassen:
Statuta personalia – gekoppeld aan persoon
Statuta realia – gekoppeld aan grondgebied
Statuta mixta – gekoppeld aan handelen
Nederlandse statutisten:
4
, Statutenleer ook naar Nederland overgebracht: Paulus Voet, Johannes Voet en Ulrik Huber.
Zij hadden ook aandacht voor de vraag waarom buitenlands recht toegepast moet worden.
Paulus Voet en Johannes Voet hier veel over geschreven.
Paulus Voet: toepassing komt voort uit welwillendheid, comitasleer.
Johannes Voet, zoon van Paulus, heeft dit idee verder uitgewerkt.
Ulrik Huber gaat een stapje verder: toepassing komt niet voort uit welwillendheid, maar uit
een verplichting. Comitas is volgens hem bindend volkenrecht, een internationale
rechtsplicht. Betekent niet dat recht toegepast moet worden dat de eigen staat of de eigen
onderdanen schaadt.
Deze leer is wel vooral ontwikkeld met het oog op de provincies in Nederland, niet per se
landen.
Grondslag: bereidwilligheid, comitasleer.
Methode:
Duitsland, Friedrich Carl von Savigny:
Von Savigny komt met een hele nieuwe leer. Gaat niet uit van de soevereiniteit van landen,
zoals de statutisten dit deden. Kijkt naar de Völkerrechtliche gemeinschaft der miteinander
verkehrenden Nationen. (Volksgeist). Dit is de grondslag voor de Sauvigniaanse leer: eigenlijk
vormen alle volkeren samen één grote volksgemeenschap. Het recht wordt niet gemaakt
door de wetgever, maar komt voort uit de gemeenschappelijke overtuiging van het volk.
(Volksgeist)
Von Savigny kijkt vanuit de abstracte rechtsverhouding het rechtsstelsel waarin die
rechtsverhouding zijn zetel heeft. Abstraheert de materiële oplossing volledig van de vraag
van welk recht zijn toepassing moet vinden.
Grondslag: Volksgeist
Methode: Zwaartepunt vinden van de rechtsverhouding, deze terugbrengen naar zijn zetel.
Conflictenrecht wordt hiermee verwijzingsrecht. (In tegenstelling tot de statutisten, waarbij
het conflictenrecht afbakeningsrecht was)
Hoogste doel voor Savigny was het bereiken van beslissingsharmonie. Kenmerken van het
conflictenrecht van Von Savigny zijn:
Indirect -> conflictenrecht geeft geen oplossing voor het conflict, maar verwijst naar
het toepasselijke recht.
Abstract -> conflictenrecht abstraheert van de materieelrechtelijke oplossing.
Neutraal -> conflictenrecht maakt geen onderscheid tussen de verschillende
rechtsstelsels, zijn allemaal van gelijke waarde.
Vrijdag verder hiermee -
Hoorcollege 1b: structuur verwijzingsregels, voorvragen, retorsie en
näherberechtigung
Inleiding
5
HOORCOLLEGES
UITGEBREIDE SAMENVATTING
Robin van Kuilenburg
,Inhoudsopgave
Week 1.......................................................................................................................................................... 1
Hoorcollege 1a: inleiding internationaal privaatrecht.........................................................................................1
Hoorcollege 1b: structuur verwijzingsregels, voorvragen, retorsie en näherberechtigung.................................5
Week 2........................................................................................................................................................ 10
Hoorcollege 2a: structuur conflictregels, excepties en toepassingsgebied verdragen en verordeningen.........11
Hoorcollege 2b: Onrechtmatige daad: bevoegdheid Nederlandse rechter & toepasselijk recht.......................17
Week 3........................................................................................................................................................ 20
Hoorcollege 3a: bevoegdheid van de Nederlandse rechter...............................................................................21
Hoorcollege 3b: Onrechtmatige daad & overeenkomsten.................................................................................25
Week 4........................................................................................................................................................ 30
Hoorcollege 4a: (consumenten)overeenkomsten...............................................................................................30
Hoorcollege 4b: verbintenissen uit overeenkomst, Rome I verordening............................................................34
Week 5........................................................................................................................................................ 39
Hoorcollege 5a: huwelijk, echtscheiding en geregistreerd partnerschap..........................................................39
Hoorcollege 5b: echtscheiding & huwelijksvermogensrecht..............................................................................42
Week 6........................................................................................................................................................ 46
Hoorcollege 6a: Huwelijksvermogensrecht & alimentatie.................................................................................46
Hoorcollege 6b: alimentatie, kinderbescherming & ouderlijke verantwoordelijkheid.......................................51
Week 7........................................................................................................................................................ 56
Hoorcollege 7a: ouderlijke verantwoordelijkheid II & erfrecht..........................................................................56
Hoorcollege 7b: vervolg erfrecht, erkenning en tenuitvoerlegging...................................................................61
Week 1
Hoorcollege 1a: inleiding internationaal privaatrecht
Inleiding
1
,Internationaal privaatrecht ziet niet op het geven van materieelrechtelijke oplossingen. Gaat
om verwijzingsrecht: welk recht is van toepassing bij een internationaal conflict.
Voorbeelden:
Nederlandse man en Nederlandse vrouw woning in Nederland, gaan trouwen. Wat gebeurt
er met het huwelijksvermogen? -> gemeenschap van goederen, naar Nederlands recht.
Geen internationaal conflict, gaat geen grenzen over.
Wat als ze naar Duitsland verhuizen?
Wat als de vrouw Argentijns is?
Wat gebeurt er dan met het huwelijksvermogensrecht, welk recht is hier nu op van
toepassing?
Op dit soort vragen geeft het internationaal privaatrecht antwoorden.
Martien Meiland verkoopt zijn woning in de Achterhoek aan een in Nederland wonende
Nederlander. -> Nederlands recht van toepassing.
Martien heeft ook een kasteel in Frankrijk, verkoopt deze aan een in Nederland woonachtige
Nederland. Welk recht is er van toepassing? Recht van ligging van de roerende zaak, recht
van de nationaliteit van partijen?
Rechtbank Maastricht 18 januari 2006, X (NL) tegen SnowWorld ski b.v., gevestigd te
Landgraaf. Bedrijfsuitje waarbij een vrouw valt, haar ski’s niet uitgaan en ze haar benen
breekt. -> Nederlands recht van toepassing, geen internationaal geval.
Ski-ongeval in Zwitserland, Nederlander loopt daar letselschade op. Welk recht dan van
toepassing? Toepassing art. 15 EVEX II/Verdrag van Lugano II. Is het een
consumentenovereenkomst of niet? Allemaal vragen van IPR.
Crypto levert ook IPR vragen op, welk recht is van toepassing als bijvoorbeeld het
handelsplatform of de tussenpersoon failliet gaat?
Consumentenbond en Stichting Take Back Your Privacy: klagen tiktok (gevestigd in Ierland)
aan voor privacy schending in Nederland. Nederlandse rechter bevoegd verklaard. (Art. 79 lid
2 AVG bepaald dat de rechter van het land waar de betrokkene woont waarvan de gegevens
worden verwerkt, bevoegd is.)
Nog een vraag van IPR:
Kan een buitenlands vonnis in Nederland ten uitvoer worden gelegd?
Wat is internationaal privaatrecht?
Drie hoofdonderdelen Nederlands Internationaal privaatrecht:
I. Is de Nederlandse rechter bevoegd? (Bevoegdheidsrecht)
II. Welk recht moet worden toegepast? (Conflictenrecht)
III. Kan een buitenlands vonnis in Nederland ten uitvoer worden gelegd? (Erkennings- en
tenuitvoerleggingsrecht)
2
,Internationaal privaatrecht is nationaal recht. Ieder land heeft zijn eigen regels. Er zijn wel
richtlijnen en verordeningen met IPR-regels.
Rechtsposities zijn afhankelijk van plaats en tijd. Een huwelijk in Thailand afgesloten is daar
geldig, maar dat hoeft hier niet het geval te zijn. Kan leiden tot hinkende
rechtsverhoudingen. (In Nederland wel het geval, huwelijk dat geldig afgesloten is in een
ander land, hier ook geldig i.b. -> boek 10 BW)
IPR kan ook een handig instrument zijn: soms makkelijker een executoriale titel te verkrijgen
in een ander land, betere weg om vordering te voldoen indien dit vonnis ook in het eigen
land kan worden geëxecuteerd.
In dit vak gaat het uitsluitend over Nederlands internationaal privaatrecht.
Bestaansvoorwaarden conflictenrecht:
Rechtsverscheidenheid -> moet gaan om een internationaal conflict met verschillende
soorten regels. Anders maakt het niet uit welk recht toegepast wordt.
Grensoverschrijdend rechtsverkeer -> als de grens niet wordt gepasseerd, per
definitie nationaal recht van toepassing.
Wat valt er niet onder internationaal privaatrecht:
Interregionaal privaatrecht -> recht voor verschillende regionale overheden, zoals het
Koninkrijk der Nederlanden bestaande uit vier verschillende landen.
Volkenrecht
Vreemdelingenrecht (in Nederland niet, sommige andere landen wel tot IPR)
Intergentiel privaatrecht -> verschillend recht voor verschillende bevolkingsrechten
binnen een land. (India heeft kasten met verschillend recht bijv.)
Intertemporeel privaatrecht -> wanneer een nieuwe wet conflicteert met een oude.
Rechtsvergelijking
Eenvormig privaatrecht -> geen rechtsverscheidenheid
Europees recht speelt wel een belangrijke rol in het IPR. Geeft regels van bevoegdheid,
toepasselijk recht en erkenning en tenuitvoerlegging in richtlijnen en verordeningen.
Nederland niet lid van alle verdragen. Echtscheidingsrecht niet: Nederland was bang dat
bijvoorbeeld Zweeds recht dan toegepast zou moeten worden. Moet dan een jaar wachten
voordat een echtscheiding geëffectueerd kan worden.
Bronnen van IPR
Eu verordeningen
Verdragen
Boek 10 BW
Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering
Rangorde en afbakening bronnen
Steeds een stap lager: kijken wat het toepassingsgebied is.
Bevoegdheid:
I. Verordeningen
II. Verdragen
3
, III. Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Vangnet, art. 1-14)
Toepasselijk recht (Conflictenrecht):
I. Verordeningen
II. Verdragen
III. Boek 10 BW
Erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse vonnissen
I. Verordeningen
II. Verdragen
III. Wetboek van Burgerlijke rechtsvordering (Art. 431)
Geschiedenis van het conflictenrecht
In de geschiedenis van het IPR stonden steeds twee vragen centraal:
Waarom zou buitenlands recht toegepast moeten worden? (Grondslag-vraag)
Als dit het geval is, hoe moet dit toegepast worden? (Methode-vraag)
In eerste instantie weinig internationaal rechtsverkeer. Bij het groeien van het rijk van de
Romeinen kwamen internationale rechtsconflicten omhoog.
Grieken: praktisch, buitenlanders geen rechten in Griekenland. Zagen buitenlanders als
‘barbaren’. Geen theorie voor het IPR.
Romeinen: Bij het inlijven van nieuw gebied werd gewoon Romeins recht toegepast. Later Ius
gentium ontstaan dat voor alle volkeren gold, maar ook weer afgeschaft.
Germanen/Longobarden: volkerenrecht per stam. Territorialiteitsbeginsel, territorium
bepaalde soort recht.
Middeleeuwen:
Noord- Italië: Veel internationaal handelsverkeer in dit gebied. Hier werd naar de materiële
oplossing gekeken -> recht dat beste oplossing gaf moest toegepast worden.
Leer van de statutisten kwam op:
Twee vragen centraal bij deze statutisten:
Kunnen eigen wetten worden toegepast op vreemdelingen?
Gelden eigen wetten ook buiten het grondgebied van de stadstaat?
Weinig aandacht naar de vraag waarom buitenlands recht wel/niet toegepast zou moeten
worden, alleen gekeken naar de methode.
Uitgangspunt: interne rechtsregel. Bepaalden het ruimtelijke toepassingsgebied van de
nationale regels, en of deze dus buiten de stadstaat gebruikt konden worden. Regels werden
daarvoor in klassen ingedeeld, waarvoor het ruimtelijke toepassingsgebied werd bepaald.
Franse statutisten ook drie klassen:
Statuta personalia – gekoppeld aan persoon
Statuta realia – gekoppeld aan grondgebied
Statuta mixta – gekoppeld aan handelen
Nederlandse statutisten:
4
, Statutenleer ook naar Nederland overgebracht: Paulus Voet, Johannes Voet en Ulrik Huber.
Zij hadden ook aandacht voor de vraag waarom buitenlands recht toegepast moet worden.
Paulus Voet en Johannes Voet hier veel over geschreven.
Paulus Voet: toepassing komt voort uit welwillendheid, comitasleer.
Johannes Voet, zoon van Paulus, heeft dit idee verder uitgewerkt.
Ulrik Huber gaat een stapje verder: toepassing komt niet voort uit welwillendheid, maar uit
een verplichting. Comitas is volgens hem bindend volkenrecht, een internationale
rechtsplicht. Betekent niet dat recht toegepast moet worden dat de eigen staat of de eigen
onderdanen schaadt.
Deze leer is wel vooral ontwikkeld met het oog op de provincies in Nederland, niet per se
landen.
Grondslag: bereidwilligheid, comitasleer.
Methode:
Duitsland, Friedrich Carl von Savigny:
Von Savigny komt met een hele nieuwe leer. Gaat niet uit van de soevereiniteit van landen,
zoals de statutisten dit deden. Kijkt naar de Völkerrechtliche gemeinschaft der miteinander
verkehrenden Nationen. (Volksgeist). Dit is de grondslag voor de Sauvigniaanse leer: eigenlijk
vormen alle volkeren samen één grote volksgemeenschap. Het recht wordt niet gemaakt
door de wetgever, maar komt voort uit de gemeenschappelijke overtuiging van het volk.
(Volksgeist)
Von Savigny kijkt vanuit de abstracte rechtsverhouding het rechtsstelsel waarin die
rechtsverhouding zijn zetel heeft. Abstraheert de materiële oplossing volledig van de vraag
van welk recht zijn toepassing moet vinden.
Grondslag: Volksgeist
Methode: Zwaartepunt vinden van de rechtsverhouding, deze terugbrengen naar zijn zetel.
Conflictenrecht wordt hiermee verwijzingsrecht. (In tegenstelling tot de statutisten, waarbij
het conflictenrecht afbakeningsrecht was)
Hoogste doel voor Savigny was het bereiken van beslissingsharmonie. Kenmerken van het
conflictenrecht van Von Savigny zijn:
Indirect -> conflictenrecht geeft geen oplossing voor het conflict, maar verwijst naar
het toepasselijke recht.
Abstract -> conflictenrecht abstraheert van de materieelrechtelijke oplossing.
Neutraal -> conflictenrecht maakt geen onderscheid tussen de verschillende
rechtsstelsels, zijn allemaal van gelijke waarde.
Vrijdag verder hiermee -
Hoorcollege 1b: structuur verwijzingsregels, voorvragen, retorsie en
näherberechtigung
Inleiding
5
