Geschiedenis samenvatting
Hoofdstuk 4: De late middeleeuwen
Kenmerkende aspecten
De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een
agrarisch-urbane samenleving
De opkomst van stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden
Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de
geestelijke macht het primaat behoorde te hebben
De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van
kruistochten
Het begin van staatsvorming en centralisatie
Paragraaf 4.1: De steden komen weer tot bloei
Vroege middeleeuwen = 500-1000 na christus
Late middeleeuwen = 1300-1500
Vroege middeleeuwen: handel in Europa helemaal verdwenen
Vanaf 11e eeuw leefde handel weer op
Opleving handel door toegenomen opbrengsten in landbouw
Oorzaken toegenomen opbrengsten in landbouw
Drieslagstelsel, in herfst 1/3 van land bezaaid, in lente 1/3 deel, 1/3 deel onbezaaid
bodem kon rusten en herstellen leverden veel meer graan op dan
tweeslagstelsel
Woeste gronden (bossen en moerassen) in gebruik als landbouwgrond forse
toename hoeveelheid akkers
Boeren gingen vanaf late middeleeuwen ijzeren ploegen gebruiken keerden
plaggen (bovenste grondlaag) om later ossen door paarden vervangen, konden
beter trekken
Gevolgen grotere hoeveelheid voedsel
Bevolking kon groeien
Handel nam toe, boeren gingen overschotten op markt verkopen (deze markten op
handige punten: bevaarbare waterwegen en kruispunten landwegen) ontstaan
grote jaarmarkten opleving langeafstandshandel (Italiaanse steden dreven
winstgevende handel met Midden-Oosten en Byzantijnse Rijk) (Handelroutes)
Kenmerken late middeleeuwen
Opleving handel
Terugkeer van steden
, Gevolgen opbloei handel
Oude handelscentra groeiden uit tot steden + nieuwe steden ontstonden
Steden gingen samenwerken hielpen elkaar bij bescherming reizende kooplieden
en gaven elkaar handelsvoordelen (belangrijke handelsproducten: specerijen, graan,
wol, wijn, textiel en vis)
Koningen en andere landheren met handel bemoeien
Markten stimuleerden welvaart in gebied landsheren probeerden handel in hun
gebied te bevorderen door veiligheid voor kooplieden (rechtbank voor tussen
handelaren)
Groeiende vraag naar geld, midden 13e eeuw gouden munten geldeconomie en
geldhandel in ontwikkeling alle steden eigen munten in handelssteden en op
jaarmarkten geldwisselaars aanwezig eerste banken in Italiaanse handelssteden
Late middeleeuwen – steeds meer steden Europa
Handelen vormden handelsgemeenschappen op plekken met rijke afnemers (adellijk
hof, militaire vesting of klooster), en plekken die goed bereikbaar waren
(handelsroutes, waterweg)
Handelsgebieden trokken ambachtslieden aan (gemakkelijk aan grondstoffen
komen)
In begin: eenvoudige nederzettingen met handelaren en ambachtslieden tot bewoners
gingen onderhandelen met landsheer, vroegen om speciale privileges
Privileges
Recht om markt te houden
Eigen rechtspraak regelen
Tolvrijheid: geen belasting wanneer handelswaar door gebied van heer werd
vervoerd
Verdedigingsmuur om nederzetting
Wanneer ze aantal van deze privileges kregen: stadsrecht
Heren verleenden stadsrecht voor belastingen en militaire steun
Stad met stadsrechten: relatief onafhankelijk
Moest duidelijk zijn: wie tot stad behoorde en wie de baas was
Onderscheid tussen verschillende groepen inwoners
Inwoners
Burgerij: mensen met burgerrecht
- Speciale voorrechten, recht op berechting door stadsgenoten
- In aanmerking voor bestuursambten
Patriciërs: rijke en machtige families die belangrijkste bestuursfuncties vervulden
Mensen zonder burgerrecht: arme, ongeschoolde arbeiders (sjouwwerk)
- Mensen die voor werk op platteland niet meer nodig waren daarom naar de
stad
Hoofdstuk 4: De late middeleeuwen
Kenmerkende aspecten
De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een
agrarisch-urbane samenleving
De opkomst van stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden
Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de
geestelijke macht het primaat behoorde te hebben
De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van
kruistochten
Het begin van staatsvorming en centralisatie
Paragraaf 4.1: De steden komen weer tot bloei
Vroege middeleeuwen = 500-1000 na christus
Late middeleeuwen = 1300-1500
Vroege middeleeuwen: handel in Europa helemaal verdwenen
Vanaf 11e eeuw leefde handel weer op
Opleving handel door toegenomen opbrengsten in landbouw
Oorzaken toegenomen opbrengsten in landbouw
Drieslagstelsel, in herfst 1/3 van land bezaaid, in lente 1/3 deel, 1/3 deel onbezaaid
bodem kon rusten en herstellen leverden veel meer graan op dan
tweeslagstelsel
Woeste gronden (bossen en moerassen) in gebruik als landbouwgrond forse
toename hoeveelheid akkers
Boeren gingen vanaf late middeleeuwen ijzeren ploegen gebruiken keerden
plaggen (bovenste grondlaag) om later ossen door paarden vervangen, konden
beter trekken
Gevolgen grotere hoeveelheid voedsel
Bevolking kon groeien
Handel nam toe, boeren gingen overschotten op markt verkopen (deze markten op
handige punten: bevaarbare waterwegen en kruispunten landwegen) ontstaan
grote jaarmarkten opleving langeafstandshandel (Italiaanse steden dreven
winstgevende handel met Midden-Oosten en Byzantijnse Rijk) (Handelroutes)
Kenmerken late middeleeuwen
Opleving handel
Terugkeer van steden
, Gevolgen opbloei handel
Oude handelscentra groeiden uit tot steden + nieuwe steden ontstonden
Steden gingen samenwerken hielpen elkaar bij bescherming reizende kooplieden
en gaven elkaar handelsvoordelen (belangrijke handelsproducten: specerijen, graan,
wol, wijn, textiel en vis)
Koningen en andere landheren met handel bemoeien
Markten stimuleerden welvaart in gebied landsheren probeerden handel in hun
gebied te bevorderen door veiligheid voor kooplieden (rechtbank voor tussen
handelaren)
Groeiende vraag naar geld, midden 13e eeuw gouden munten geldeconomie en
geldhandel in ontwikkeling alle steden eigen munten in handelssteden en op
jaarmarkten geldwisselaars aanwezig eerste banken in Italiaanse handelssteden
Late middeleeuwen – steeds meer steden Europa
Handelen vormden handelsgemeenschappen op plekken met rijke afnemers (adellijk
hof, militaire vesting of klooster), en plekken die goed bereikbaar waren
(handelsroutes, waterweg)
Handelsgebieden trokken ambachtslieden aan (gemakkelijk aan grondstoffen
komen)
In begin: eenvoudige nederzettingen met handelaren en ambachtslieden tot bewoners
gingen onderhandelen met landsheer, vroegen om speciale privileges
Privileges
Recht om markt te houden
Eigen rechtspraak regelen
Tolvrijheid: geen belasting wanneer handelswaar door gebied van heer werd
vervoerd
Verdedigingsmuur om nederzetting
Wanneer ze aantal van deze privileges kregen: stadsrecht
Heren verleenden stadsrecht voor belastingen en militaire steun
Stad met stadsrechten: relatief onafhankelijk
Moest duidelijk zijn: wie tot stad behoorde en wie de baas was
Onderscheid tussen verschillende groepen inwoners
Inwoners
Burgerij: mensen met burgerrecht
- Speciale voorrechten, recht op berechting door stadsgenoten
- In aanmerking voor bestuursambten
Patriciërs: rijke en machtige families die belangrijkste bestuursfuncties vervulden
Mensen zonder burgerrecht: arme, ongeschoolde arbeiders (sjouwwerk)
- Mensen die voor werk op platteland niet meer nodig waren daarom naar de
stad
