Gezins- en contextbegeleiding
De contextuele theorie
Gezinssystemen nader gaan bekijken. Nagy (‘notch) kijkt naar de context van hoe mensen
zich onderling verhouden, welke betekenis ze geven aan die relaties, de onderlinge
verbondenheid en het effect ervan over de generaties heen.
Nagy gaat verder vanuit de systeemtheorie: betekenissen van relaties? Waarom hebben we
zoveel last als de relatie met 1 van onze ouders niet goed zit? Waarom heeft dat een impact
en waarom heeft dat een impact op je volgende relaties?
Intergenerationeel denken = denken over de generaties heen, wat het ene heeft te maken
met dingen uit het verleden of gaat de toekomst gaan bepalen.
Als HV heel belangrijk dat je aandacht hebt voor het existentieel zijnsgegeven = aandacht
hebben voor het feit dat ieder persoon lid is van een gezin en deze factoren allemaal
meespelen in het leven van je cliënt.
Doel contextuele hulpverlening
o Minder steunen op destructief recht (niet goed functioneren door onrecht vroeger)
o Meer beroep doen op eigen hulpbronnen & herstellen vertrouwen
o Werken naar meer vrijheid en autonomie en het maken van eigen keuzes van de
cliënt
1) Inleiding
Grondlegger contextuele hulpverlening : Ivan Boszormenyi – Nagy.
o Een Hongaars- Amerikaans psychiater.
o Nagy spreek je uit als ‘ Notch’
o Vanuit onderzoek tijdens zijn werk als psychiater:
een integratie van individuele therapie met
systeemtheorie (gezinsdynamieken)/psychoanalytisch denken
filosofie van Buber: verbondenheid staat
centraal
vanuit onderzoek naar therapie met psychotici
vanuit het systeemdenken
Nagy richt zich naar de context van intermenselijke relaties
o onderlinge verhoudingen
1
, o betekenissen van relaties (HV moet hierover in dialoog gaan met de cliënt)
o onderlinge verbondenheid
o transgenerationeel/intergenerationeel (je neemt dingen (on)gewild mee naar
de volgende generatie, Nagy gaat kijken hoe je dat doorgeeft)
o 2 belangrijke begrippen: loyaliteit & de balans van geven en ontvangen
1) De vier dimensies
o De dimensie van de feiten: 1’ dimensie
o De dimensie van de psychologie: 2’ dimensie
o De dimensie van de interacties: 3’ dimensie
o De dimensie van de relationele ethiek: 4’ dimensie
a) 1’ Dimensie van de feiten
o Feiten in iemands leven
o Gegevens zoals sekse, nationaliteit, religie, de persoonlijke en
gezinsgeschiedenis, fysieke aspecten
o Ook feiten uit de voorgaande generatie die invloed hebben
Adhv een genogram
o Feiten uit het leven van de ouders bv werkloosheid, vroege sterfte van 1 vd
ouders, kansarmoede… = intergenerationeel
a) 2’ Dimensie van de psychologie
o Hoe hebben mensen die feiten verwerkt? Behoeften, emoties, verwerking…
o Het intrapsychische, innerlijke van een individu
o Ontwikkelingspsychologie, hechtingstheorieën, psychodynamische
benaderingen = psychologische theorieën die ons helpen om de mens en zijn
gevoelsleven te begrijpen
a) 3’ Dimensie van de interactie
o Hoe verhouden mensen zich tegenvoer elkaar? Communicatie en transacties
o Wat speelt zich af tussen mensen aan waarneembaar gedrag en
communicatie (rolpatronen, regels in een gezin, gedragspatronen, coalities,
machtsstructuren…)
a) 4’ Dimensie van de relationele ethiek
o Maakt de contextuele hulpverlening ethiek
o We focussen ons op de 4e dimensie, op het examen ook!
o Deze dimensie kan je niet los zien van de andere dimensies!
Relationele ethiek van naderbij
o Kijken naar de betrouwbaarheid en de wederkerige rechten en plichten
binnen iedere relatie
o Kijken naar de invloed van voorgaande generaties op een mens
2
, o Hoe de mens omgaat met die invloeden
o Hoe hij die weergeeft in een volgende generatie
o Basisbegrippen: loyaliteit & de balans van geven en ontvangen
o 4e dimensie is een overkoepeling van de overige dimensies maar men kan ze
niet los van elkaar bekijken
1) Contextuele begrippen vanuit de 4e dimensie
a) Loyaliteit
= duidt op een verbondenheid tussen mensen, ontstaat door wederzijdse
betrouwbaarheid, wordt opgebouwd door verworven diensten en
verantwoordelijkheden die opgenomen worden in een relatie
Hoe herken je dit in je dagelijks leven?
In het dagelijks leven: je baas (betaalt je), je leerkracht (bepaalde band).
Hoe merken jullie dat loyaliteit heel sterk kan zijn?
Ondanks kinderen heel veel leed is aangedaan, willen de kinderen nog steeds terug
naar hun ouders.
Verschillende vormen van loyaliteit
Existentiële loyaliteit
o Ontstaat bij de geboorte
o ‘zijns’ gegeven, kan niet worden verbroken, wel ontkend
o Elk kind hierdoor recht op liefde, aandacht en vertrouwen
o Indien ontkenning -> gevolgen voor de ontw vh kind
o Belangrijk om existentieel loyaal te zijn!
Verworven loyaliteit
o Opgebouwd wanneer mensen gepaste zorg, liefde en aandacht geven. Hoe
sterker de vertrouwensband en zorgzamer, hoe sterker de loyaliteit.
o Kinderen die bij natuurlijke ouders opgroeien zijn zowel existentieel als
verworven loyaal naar hun ouders toe
o Kinderen in adoptiegezinnen
Vb: Was als kind in de klas heel vervelend naar anderen kinderen toe, leefde in gezin
met een blank kind, hij was donker. Voelde zich een buitenbeentje binnen het gezin.
Vervelend gedrag= op zoek gaan naar: zien ze mij graag? Ze zochten bevestiging.
Adoptieouders besluiten om samen met het gezin naar Ehtiopie te gaan, zijn roots op
te zoeken. Daar aangekomen en ontdekt dat dat kind dus vondeling gelegd was. Voor
3
, het kind is het dus belangrijk om het duidelijk te maken dat je mama iets heel ‘goeds’
heeft gedaan.
=> Zo creëer je een openheid rond dat existentieel verlangen
Dit is niet altijd de nood en de wens van de adoptiekinderen: kijken per kind wat het
nodig heeft.
Boodschap: jouw moeder moet een zeer sterke vrouw zijn, zij heeft het moeilijkste
gedaan wat je ooit van een moeder kan verwachten, haar eigen liefde aan de kant
zetten om jou een betere toekomst te geven, ondanks de pijn die dit vraagt… je mag
ontzettend fier zijn op jouw mama.
Verticale loyaliteit
o Tussen grootouders-ouders-kinderen
o Duidt op asymmetrische relatie: kinderen ontvangen meer dan ze kunnen
geven
o Kan niet verbroken worden
Horizontale loyaliteit
o Ontstaat door relaties die zelf gekozen worden: vrienden, collega’s, partners
o Verantwoordelijkheid/rechtvaardigheid/wederkerige zorg
o Symmetrisch want beide partijen investeren evenveel
o Kan verbroken worden
Diagonale loyaliteit
o Horizontale relatie maar heeft een onverbreekbaar karakter (verticaal)
o Belang van geven en ontvangen!
o Zowel binnen de verticale als de horizontale, vandaar de diagonale loyaliteit
Loyaliteitsconflicten
o Ontstaan als mensen moeten kiezen tussen existentiële en verworven
loyaliteiten: dit is eigen aan dagdagelijks keuzes (kiezen voor je lief of ouders)
o Problematisch karakter = wanneer kind klem zit tussen deze 2 loyaliteiten
! onzichtbare loyaliteit en gespleten loyaliteit
kind
Kind = existentieel loyaal aan ouder
Kind = verworven loyaal aan opvoeder
Wat als kind moet kiezen?
ouder opvoeder
4
De contextuele theorie
Gezinssystemen nader gaan bekijken. Nagy (‘notch) kijkt naar de context van hoe mensen
zich onderling verhouden, welke betekenis ze geven aan die relaties, de onderlinge
verbondenheid en het effect ervan over de generaties heen.
Nagy gaat verder vanuit de systeemtheorie: betekenissen van relaties? Waarom hebben we
zoveel last als de relatie met 1 van onze ouders niet goed zit? Waarom heeft dat een impact
en waarom heeft dat een impact op je volgende relaties?
Intergenerationeel denken = denken over de generaties heen, wat het ene heeft te maken
met dingen uit het verleden of gaat de toekomst gaan bepalen.
Als HV heel belangrijk dat je aandacht hebt voor het existentieel zijnsgegeven = aandacht
hebben voor het feit dat ieder persoon lid is van een gezin en deze factoren allemaal
meespelen in het leven van je cliënt.
Doel contextuele hulpverlening
o Minder steunen op destructief recht (niet goed functioneren door onrecht vroeger)
o Meer beroep doen op eigen hulpbronnen & herstellen vertrouwen
o Werken naar meer vrijheid en autonomie en het maken van eigen keuzes van de
cliënt
1) Inleiding
Grondlegger contextuele hulpverlening : Ivan Boszormenyi – Nagy.
o Een Hongaars- Amerikaans psychiater.
o Nagy spreek je uit als ‘ Notch’
o Vanuit onderzoek tijdens zijn werk als psychiater:
een integratie van individuele therapie met
systeemtheorie (gezinsdynamieken)/psychoanalytisch denken
filosofie van Buber: verbondenheid staat
centraal
vanuit onderzoek naar therapie met psychotici
vanuit het systeemdenken
Nagy richt zich naar de context van intermenselijke relaties
o onderlinge verhoudingen
1
, o betekenissen van relaties (HV moet hierover in dialoog gaan met de cliënt)
o onderlinge verbondenheid
o transgenerationeel/intergenerationeel (je neemt dingen (on)gewild mee naar
de volgende generatie, Nagy gaat kijken hoe je dat doorgeeft)
o 2 belangrijke begrippen: loyaliteit & de balans van geven en ontvangen
1) De vier dimensies
o De dimensie van de feiten: 1’ dimensie
o De dimensie van de psychologie: 2’ dimensie
o De dimensie van de interacties: 3’ dimensie
o De dimensie van de relationele ethiek: 4’ dimensie
a) 1’ Dimensie van de feiten
o Feiten in iemands leven
o Gegevens zoals sekse, nationaliteit, religie, de persoonlijke en
gezinsgeschiedenis, fysieke aspecten
o Ook feiten uit de voorgaande generatie die invloed hebben
Adhv een genogram
o Feiten uit het leven van de ouders bv werkloosheid, vroege sterfte van 1 vd
ouders, kansarmoede… = intergenerationeel
a) 2’ Dimensie van de psychologie
o Hoe hebben mensen die feiten verwerkt? Behoeften, emoties, verwerking…
o Het intrapsychische, innerlijke van een individu
o Ontwikkelingspsychologie, hechtingstheorieën, psychodynamische
benaderingen = psychologische theorieën die ons helpen om de mens en zijn
gevoelsleven te begrijpen
a) 3’ Dimensie van de interactie
o Hoe verhouden mensen zich tegenvoer elkaar? Communicatie en transacties
o Wat speelt zich af tussen mensen aan waarneembaar gedrag en
communicatie (rolpatronen, regels in een gezin, gedragspatronen, coalities,
machtsstructuren…)
a) 4’ Dimensie van de relationele ethiek
o Maakt de contextuele hulpverlening ethiek
o We focussen ons op de 4e dimensie, op het examen ook!
o Deze dimensie kan je niet los zien van de andere dimensies!
Relationele ethiek van naderbij
o Kijken naar de betrouwbaarheid en de wederkerige rechten en plichten
binnen iedere relatie
o Kijken naar de invloed van voorgaande generaties op een mens
2
, o Hoe de mens omgaat met die invloeden
o Hoe hij die weergeeft in een volgende generatie
o Basisbegrippen: loyaliteit & de balans van geven en ontvangen
o 4e dimensie is een overkoepeling van de overige dimensies maar men kan ze
niet los van elkaar bekijken
1) Contextuele begrippen vanuit de 4e dimensie
a) Loyaliteit
= duidt op een verbondenheid tussen mensen, ontstaat door wederzijdse
betrouwbaarheid, wordt opgebouwd door verworven diensten en
verantwoordelijkheden die opgenomen worden in een relatie
Hoe herken je dit in je dagelijks leven?
In het dagelijks leven: je baas (betaalt je), je leerkracht (bepaalde band).
Hoe merken jullie dat loyaliteit heel sterk kan zijn?
Ondanks kinderen heel veel leed is aangedaan, willen de kinderen nog steeds terug
naar hun ouders.
Verschillende vormen van loyaliteit
Existentiële loyaliteit
o Ontstaat bij de geboorte
o ‘zijns’ gegeven, kan niet worden verbroken, wel ontkend
o Elk kind hierdoor recht op liefde, aandacht en vertrouwen
o Indien ontkenning -> gevolgen voor de ontw vh kind
o Belangrijk om existentieel loyaal te zijn!
Verworven loyaliteit
o Opgebouwd wanneer mensen gepaste zorg, liefde en aandacht geven. Hoe
sterker de vertrouwensband en zorgzamer, hoe sterker de loyaliteit.
o Kinderen die bij natuurlijke ouders opgroeien zijn zowel existentieel als
verworven loyaal naar hun ouders toe
o Kinderen in adoptiegezinnen
Vb: Was als kind in de klas heel vervelend naar anderen kinderen toe, leefde in gezin
met een blank kind, hij was donker. Voelde zich een buitenbeentje binnen het gezin.
Vervelend gedrag= op zoek gaan naar: zien ze mij graag? Ze zochten bevestiging.
Adoptieouders besluiten om samen met het gezin naar Ehtiopie te gaan, zijn roots op
te zoeken. Daar aangekomen en ontdekt dat dat kind dus vondeling gelegd was. Voor
3
, het kind is het dus belangrijk om het duidelijk te maken dat je mama iets heel ‘goeds’
heeft gedaan.
=> Zo creëer je een openheid rond dat existentieel verlangen
Dit is niet altijd de nood en de wens van de adoptiekinderen: kijken per kind wat het
nodig heeft.
Boodschap: jouw moeder moet een zeer sterke vrouw zijn, zij heeft het moeilijkste
gedaan wat je ooit van een moeder kan verwachten, haar eigen liefde aan de kant
zetten om jou een betere toekomst te geven, ondanks de pijn die dit vraagt… je mag
ontzettend fier zijn op jouw mama.
Verticale loyaliteit
o Tussen grootouders-ouders-kinderen
o Duidt op asymmetrische relatie: kinderen ontvangen meer dan ze kunnen
geven
o Kan niet verbroken worden
Horizontale loyaliteit
o Ontstaat door relaties die zelf gekozen worden: vrienden, collega’s, partners
o Verantwoordelijkheid/rechtvaardigheid/wederkerige zorg
o Symmetrisch want beide partijen investeren evenveel
o Kan verbroken worden
Diagonale loyaliteit
o Horizontale relatie maar heeft een onverbreekbaar karakter (verticaal)
o Belang van geven en ontvangen!
o Zowel binnen de verticale als de horizontale, vandaar de diagonale loyaliteit
Loyaliteitsconflicten
o Ontstaan als mensen moeten kiezen tussen existentiële en verworven
loyaliteiten: dit is eigen aan dagdagelijks keuzes (kiezen voor je lief of ouders)
o Problematisch karakter = wanneer kind klem zit tussen deze 2 loyaliteiten
! onzichtbare loyaliteit en gespleten loyaliteit
kind
Kind = existentieel loyaal aan ouder
Kind = verworven loyaal aan opvoeder
Wat als kind moet kiezen?
ouder opvoeder
4
