Leerdoelen week 1 Formeel strafrecht
De student kan de bronnen, uitgangspunten, doelen en beginselen van het
strafprocesrecht toelichten.
Binnen het strafprocesrecht zijn er verschillende rechtsbronnen, namelijk:
Wetboek van Strafvordering
De voornaamste bron van het strafprocesrecht is het Wetboek van
Strafvordering.
Bijzondere wetten
In andere wetten in formele zin dan het Wetboek van Strafvordering komen
niet zoveel afwijkingen van de hoofdregeling van het strafrecht voor.
Aanwijzingen en richtlijnen
Op centraal niveau zijn tal van nadere aanwijzingen en richtlijnen gegeven
hoe van bepaalde bevoegdheden, geregeld in het Wetboek van
Strafvordering, in de praktijk door de politie en het Openbaar Ministerie in de
regel gebruik gemaakt dient te worden.
Strafprocessuele grond- en mensenrechten
Het strafprocesrecht heeft ook een machtsregulerende functie. De regels
ervan leggen de overheidsmacht in het strafprocesrecht vooral ook aan
banden. Dat is noodzakelijk omdat bij de uitoefening van macht fundamentele
rechten van burgers en verdachten in het geding zijn.
Beginselen van behoorlijke procesorde
Niet alleen de algemeen geschreven verdragsbepaling inzake het recht op
een eerlijk proces (artikel 6 EVRM) wordt door de Hoge Raad gebruikt, maar
ook een catalogus van (ongeschreven) beginselen van behoorlijk bestuur. Dat
zijn algemene rechtsbeginselen; de toepassing van regels op het
strafprocesrecht moet binnen de grenzen van die algemene beginselen blijven
op de realisatie van dergelijke beginselen zijn gericht.
De beginselen van behoorlijke procesorde zijn de volgende:
- Vertrouwensbeginsel
- Gelijkheidsbeginsel
- Détournement de pouvoir
- Redelijke en billijke belangenafweging
Het uitgangspunt van het strafprocesrecht is dat het gericht is op het materiële
strafrecht. Dit gaat via de procedures en de bevoegdheden om normafwijkend
gedrag daadwerkelijk aan te pakken. Het normeren (=begrenzen) van de
overheidsmacht gaat aan de hand van strafvorderlijke normen die de inhoud geven
aan het recht op een eerlijk proces (artikel 6 EVRM).
De normering van de overheidsmacht in de opsporingsfase houdt verband met een
viertal regels, namelijk:
Artikel 1 Sv: bij wet voorzien
Dit houdt in dat strafvordering alleen plaats heeft bij de wijze van de wet
voorzien. De regels waarop strafvordering zich moet baseren, moeten dus
opgesteld zijn door de formele wetgever. Lagere regelgevers mogen dan ook
geen regels opstellen omtrent het strafprocesrecht. Dit biedt namelijk
rechtszekerheid voor de burgers.
, Proces-verbaal: artikel152-153, 148 lid 3, 149 a en b Sv
De opsporingsambtenaren moeten proces-verbaal maken van hun
bevindingen en wijze van handelen in het opsporingsonderzoek.
Gezag officier van justitie: artikel 148 lid 1 en 2 Sv; artikel 12 Politiewet
Het opsporingsonderzoek wordt verricht onder het gezag van de officier
van justitie.
359a Sv: consequenties verzuimen
Mochten er vormen verzuimd worden in het opsporingsonderzoek, kunnen er
consequenties volgen, welke opgenomen zijn in artikel 359a Sv:
- Bewijsuitsluiting
- Strafvermindering
- Niet-ontvankelijkheid openbaar ministerie
Er zijn verschillende doelen binnen het strafprocesrecht, namelijk:
Beperking van de macht
Bescherming van onschuldigen
Proportionaliteit en subsidiariteit
Demonstratie en explicatie
Beperking van de macht
Dit doel is opgesteld voor bescherming tegen ongerechtvaardigde, onnodige en te
ver gaande inbreuken. Het strafprocesrecht breidelt de macht van de overheid
tegenover de burger, door de uitoefening van die macht bij de bestrijding van
criminaliteit aan regels te binden, dus ook de overheid moet zich aan regels houden.
Bescherming van onschuldigen
De regel dat alleen mag worden gestraft indien op deugdelijke wijze is vastgesteld
dat daadwerkelijk een strafbaar feit werd begaan en wie daarvoor verantwoordelijk
moet worden gehouden, kan nauwkeuriger worden geformuleerd: het
strafprocesrecht is opgebouwd in beginsel dat niemand mag worden gestraft zonder
dat volgens in de wet neergelegde regels door een onafhankelijke rechter is
vastgesteld dat hij zich aan een strafbaar feit heeft schuldig gemaakt. Elke tegen een
onschuldige gerichte justitiële activiteit, al gaat zij niet verder dan alleen onderzoek,
is in beginsel onjuist en moet daarom zoveel mogelijk worden voorkomen.
Proportionaliteit en subsidiariteit
Repressie is alleen toelaatbaar wanneer zij proportioneel is, ten opzichte van het
nagestreefde doel en ten aanzien van de gehanteerde middelen. Verder wordt
subsidiariteit verlangd: zijn er minder ingrijpende middelen, dan gaan die voor. Dit is
echter geen zelfstandige eis: middelen zijn al disproportioneel wanneer hun doel ook
met lichtere wapens kan worden bereikt.
Demonstratie en explicatie
Het strafproces dient ter demonstratie en ter explicatie: het demonstreert waar de
grenzen van de strafbaarheid liggen en het expliciteert de door de rechter gekozen
reactie. Het eerste vergt openbaarheid, het tweede een volledige behandeling ter
zitting en een helder gemotiveerd vonnis.
, Binnen het formeel strafrecht zijn er verschillende beginselen, namelijk:
Strafvorderlijk legaliteitsbeginsel
Zie leerdoel ‘de student kan de betekenis van het strafvorderlijk
legaliteitsbeginsel en de wijze waarop dit beginsel zijn neerslag vindt in de
weet toelichten’.
Ne bis in idem-regel
Deze regel houdt in dat een verdachte niet twee keer voor hetzelfde feit
veroordeeld mag worden.
De student kan de betekenis van het strafvorderlijk legaliteitsbeginsel en de
wijze waarop dit beginsel zijn neerslag vindt in de wet toelichten
Het strafvorderlijk legaliteitsbeginsel is neergelegd in artikel 1 Wetboek van
Strafvordering. Dit artikel geeft aan dat strafvordering alleen plaats heeft zoals de wet
het heeft voorgeschreven.
Uit deze definitie kunnen twee dingen opgemaakt worden.
Allereerst speelt gewoonterecht geen rol binnen het strafprocesrecht. De
bevoegdheden die voortkomen uit het strafprocesrecht moeten namelijk gebaseerd
zijn op een wet. Verder is het strafprocesrecht gebaseerd op een wet welke is
opgesteld door de formele wetgever. Deze wordt namelijk gekozen door het volk en
vertegenwoordigt daarom haar wensen. De decentrale wetgever mag zich dan ook
niet met het strafprocesrecht bemoeien, omdat het niet zou kunnen wanneer het
formeel strafrecht in verschillende provincies of gemeenten anders ingericht is.
Dat de uniformiteit van het strafprocesrecht beschermt moet worden, is nadrukkelijk
bepaald in het Muilkorf-arrest.
===================================
HR: Muilkorf-arrest
Gemeente Bergen op Zoom had in haar Algemene Plaatselijke Verordening (APV)
een verordening opgenomen dat houders of eigenaren van honden, van welke dieren
door de politie vermoed wordt dat zij de aangegeven lengte (65 cm) overschrijden, zij
verplicht zijn op aanwijzing van de politie om de hond naar het bureau te brengen om
de hond op te laten meten en zo te weten of de hond een muilkorf zou moeten
dragen. De politie heeft deze regel waarschijnlijk in het leven laten roepen door de
gemeente om opsporing makkelijker te maken.
Verdachte was eigenaar van een hond en voldeed niet aan de plicht die de
gemeente gesteld had. Hij werd daarom vervolgd door het Openbaar Ministerie.
Deze zaak is bij de Hoge Raad gekomen.
De Hoge Raad had de opdracht om zich uit te spreken over het vraagstuk of de
gemeente zo’n verordening mag maken. Hij sprak zich uit dat de gemeente niet
bevoegd was om zo’n verordening te laten gelden omdat hij vond dat de bepaling
zich bemoeide met de opsporing van strafbare feiten, een onderwerp dat op grond
van artikel 1 Wetboek van Strafvordering nu eenmaal aan de wetgever in formele zin
was voorbehouden.
===================================
De student kan de bronnen, uitgangspunten, doelen en beginselen van het
strafprocesrecht toelichten.
Binnen het strafprocesrecht zijn er verschillende rechtsbronnen, namelijk:
Wetboek van Strafvordering
De voornaamste bron van het strafprocesrecht is het Wetboek van
Strafvordering.
Bijzondere wetten
In andere wetten in formele zin dan het Wetboek van Strafvordering komen
niet zoveel afwijkingen van de hoofdregeling van het strafrecht voor.
Aanwijzingen en richtlijnen
Op centraal niveau zijn tal van nadere aanwijzingen en richtlijnen gegeven
hoe van bepaalde bevoegdheden, geregeld in het Wetboek van
Strafvordering, in de praktijk door de politie en het Openbaar Ministerie in de
regel gebruik gemaakt dient te worden.
Strafprocessuele grond- en mensenrechten
Het strafprocesrecht heeft ook een machtsregulerende functie. De regels
ervan leggen de overheidsmacht in het strafprocesrecht vooral ook aan
banden. Dat is noodzakelijk omdat bij de uitoefening van macht fundamentele
rechten van burgers en verdachten in het geding zijn.
Beginselen van behoorlijke procesorde
Niet alleen de algemeen geschreven verdragsbepaling inzake het recht op
een eerlijk proces (artikel 6 EVRM) wordt door de Hoge Raad gebruikt, maar
ook een catalogus van (ongeschreven) beginselen van behoorlijk bestuur. Dat
zijn algemene rechtsbeginselen; de toepassing van regels op het
strafprocesrecht moet binnen de grenzen van die algemene beginselen blijven
op de realisatie van dergelijke beginselen zijn gericht.
De beginselen van behoorlijke procesorde zijn de volgende:
- Vertrouwensbeginsel
- Gelijkheidsbeginsel
- Détournement de pouvoir
- Redelijke en billijke belangenafweging
Het uitgangspunt van het strafprocesrecht is dat het gericht is op het materiële
strafrecht. Dit gaat via de procedures en de bevoegdheden om normafwijkend
gedrag daadwerkelijk aan te pakken. Het normeren (=begrenzen) van de
overheidsmacht gaat aan de hand van strafvorderlijke normen die de inhoud geven
aan het recht op een eerlijk proces (artikel 6 EVRM).
De normering van de overheidsmacht in de opsporingsfase houdt verband met een
viertal regels, namelijk:
Artikel 1 Sv: bij wet voorzien
Dit houdt in dat strafvordering alleen plaats heeft bij de wijze van de wet
voorzien. De regels waarop strafvordering zich moet baseren, moeten dus
opgesteld zijn door de formele wetgever. Lagere regelgevers mogen dan ook
geen regels opstellen omtrent het strafprocesrecht. Dit biedt namelijk
rechtszekerheid voor de burgers.
, Proces-verbaal: artikel152-153, 148 lid 3, 149 a en b Sv
De opsporingsambtenaren moeten proces-verbaal maken van hun
bevindingen en wijze van handelen in het opsporingsonderzoek.
Gezag officier van justitie: artikel 148 lid 1 en 2 Sv; artikel 12 Politiewet
Het opsporingsonderzoek wordt verricht onder het gezag van de officier
van justitie.
359a Sv: consequenties verzuimen
Mochten er vormen verzuimd worden in het opsporingsonderzoek, kunnen er
consequenties volgen, welke opgenomen zijn in artikel 359a Sv:
- Bewijsuitsluiting
- Strafvermindering
- Niet-ontvankelijkheid openbaar ministerie
Er zijn verschillende doelen binnen het strafprocesrecht, namelijk:
Beperking van de macht
Bescherming van onschuldigen
Proportionaliteit en subsidiariteit
Demonstratie en explicatie
Beperking van de macht
Dit doel is opgesteld voor bescherming tegen ongerechtvaardigde, onnodige en te
ver gaande inbreuken. Het strafprocesrecht breidelt de macht van de overheid
tegenover de burger, door de uitoefening van die macht bij de bestrijding van
criminaliteit aan regels te binden, dus ook de overheid moet zich aan regels houden.
Bescherming van onschuldigen
De regel dat alleen mag worden gestraft indien op deugdelijke wijze is vastgesteld
dat daadwerkelijk een strafbaar feit werd begaan en wie daarvoor verantwoordelijk
moet worden gehouden, kan nauwkeuriger worden geformuleerd: het
strafprocesrecht is opgebouwd in beginsel dat niemand mag worden gestraft zonder
dat volgens in de wet neergelegde regels door een onafhankelijke rechter is
vastgesteld dat hij zich aan een strafbaar feit heeft schuldig gemaakt. Elke tegen een
onschuldige gerichte justitiële activiteit, al gaat zij niet verder dan alleen onderzoek,
is in beginsel onjuist en moet daarom zoveel mogelijk worden voorkomen.
Proportionaliteit en subsidiariteit
Repressie is alleen toelaatbaar wanneer zij proportioneel is, ten opzichte van het
nagestreefde doel en ten aanzien van de gehanteerde middelen. Verder wordt
subsidiariteit verlangd: zijn er minder ingrijpende middelen, dan gaan die voor. Dit is
echter geen zelfstandige eis: middelen zijn al disproportioneel wanneer hun doel ook
met lichtere wapens kan worden bereikt.
Demonstratie en explicatie
Het strafproces dient ter demonstratie en ter explicatie: het demonstreert waar de
grenzen van de strafbaarheid liggen en het expliciteert de door de rechter gekozen
reactie. Het eerste vergt openbaarheid, het tweede een volledige behandeling ter
zitting en een helder gemotiveerd vonnis.
, Binnen het formeel strafrecht zijn er verschillende beginselen, namelijk:
Strafvorderlijk legaliteitsbeginsel
Zie leerdoel ‘de student kan de betekenis van het strafvorderlijk
legaliteitsbeginsel en de wijze waarop dit beginsel zijn neerslag vindt in de
weet toelichten’.
Ne bis in idem-regel
Deze regel houdt in dat een verdachte niet twee keer voor hetzelfde feit
veroordeeld mag worden.
De student kan de betekenis van het strafvorderlijk legaliteitsbeginsel en de
wijze waarop dit beginsel zijn neerslag vindt in de wet toelichten
Het strafvorderlijk legaliteitsbeginsel is neergelegd in artikel 1 Wetboek van
Strafvordering. Dit artikel geeft aan dat strafvordering alleen plaats heeft zoals de wet
het heeft voorgeschreven.
Uit deze definitie kunnen twee dingen opgemaakt worden.
Allereerst speelt gewoonterecht geen rol binnen het strafprocesrecht. De
bevoegdheden die voortkomen uit het strafprocesrecht moeten namelijk gebaseerd
zijn op een wet. Verder is het strafprocesrecht gebaseerd op een wet welke is
opgesteld door de formele wetgever. Deze wordt namelijk gekozen door het volk en
vertegenwoordigt daarom haar wensen. De decentrale wetgever mag zich dan ook
niet met het strafprocesrecht bemoeien, omdat het niet zou kunnen wanneer het
formeel strafrecht in verschillende provincies of gemeenten anders ingericht is.
Dat de uniformiteit van het strafprocesrecht beschermt moet worden, is nadrukkelijk
bepaald in het Muilkorf-arrest.
===================================
HR: Muilkorf-arrest
Gemeente Bergen op Zoom had in haar Algemene Plaatselijke Verordening (APV)
een verordening opgenomen dat houders of eigenaren van honden, van welke dieren
door de politie vermoed wordt dat zij de aangegeven lengte (65 cm) overschrijden, zij
verplicht zijn op aanwijzing van de politie om de hond naar het bureau te brengen om
de hond op te laten meten en zo te weten of de hond een muilkorf zou moeten
dragen. De politie heeft deze regel waarschijnlijk in het leven laten roepen door de
gemeente om opsporing makkelijker te maken.
Verdachte was eigenaar van een hond en voldeed niet aan de plicht die de
gemeente gesteld had. Hij werd daarom vervolgd door het Openbaar Ministerie.
Deze zaak is bij de Hoge Raad gekomen.
De Hoge Raad had de opdracht om zich uit te spreken over het vraagstuk of de
gemeente zo’n verordening mag maken. Hij sprak zich uit dat de gemeente niet
bevoegd was om zo’n verordening te laten gelden omdat hij vond dat de bepaling
zich bemoeide met de opsporing van strafbare feiten, een onderwerp dat op grond
van artikel 1 Wetboek van Strafvordering nu eenmaal aan de wetgever in formele zin
was voorbehouden.
===================================
